Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 11 Ιανουαρίου 2012.
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Ασφαλή νοσοκομεία για την αντιμετώπιση καταστροφών
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Η πρόληψη σε ατομικό επίπεδο για την αντιμετώπιση σεισμού, πυρκαγιάς, πλημμύρας πρέπει να συνοδεύεται και από σχεδιασμό για την πρόληψη και την αντιμετώπιση καταστροφών στο νοσοκομειακό περιβάλλον
Αφορμή για το σημερινό άρθρο μου έδωσε μια δημοσίευση στο ιστολόγιο του μεταπτυχιακού προγράμματος για την Ιατρική Καταστροφών που διοργανώνει ο ακούραστος φίλος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ (crisismedinfo.blogspot.com). Στο πλαίσιο της διεθνούς εκστρατείας του ΟΗΕ για την μείωση των καταστροφών η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) ξεκίνησε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης για την προστασία των νοσοκομείων και των υγειονομικών εγκαταστάσεων γενικότερα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργία τους κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής και μετά από αυτήν.
Τα νοσοκομεία είναι ασφαλή από καταστροφές όταν, όχι μόνο δεν καταρρεύσουν σκοτώνοντας τους ασθενείς και το προσωπικό, αλλά συνεχίσουν να λειτουργούν μετά την καταστροφή, προσφέροντας περίθαλψη και μάλιστα στη μέγιστη δυναμικότητά τους. Τα ασφαλή νοσοκομεία είναι οργανωμένα, διαθέτουν σχέδια επείγουσας ανάγκης και έχουν εκπαιδευμένο προσωπικό που μπορεί να διατηρήσει το νοσοκομείο σε λειτουργία. Τα νοσοκομεία, τα κέντρα υγείας ακόμη και τα απλά ιατρεία διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια των καταστροφών. Δεν σώζουν μόνο ζωές αλλά είναι και σύμβολα κοινωνικής προόδου, σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Γι’ αυτό και οι πολιτικές αρχές πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη διατήρηση της λειτουργικής τους ακεραιότητας σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ιδίως όταν το κόστος της ενίσχυσης της ασφάλειας των νοσοκομείων για την αντιμετώπιση καταστροφών είναι υποπολλαπλάσιο από το υψηλότατο κόστος που συνεπάγεται η διακοπή της λειτουργίας τους όταν ακριβώς χρειάζονται περισσότερο για την αντιμετώπιση της καταστροφής.
Από μελέτες που έχουν γίνει σε πολλά μέρη του κόσμου προκύπτει ότι η θωράκιση των νοσοκομείων ΠΡΙΝ από την καταστροφή είναι πολύ φθηνότερη από το κόστος που συνεπάγεται μια μερική ή πλήρης καταστροφή. Εκτιμάται ότι το πρόσθετο κόστος για να καταστεί ασφαλές ένα νέο νοσοκομείο δεν υπερβαίνει το 4% του συνολικού κόστους. Σε υφιστάμενα νοσοκομεία επένδυση ύψους 1% της αξίας του νοσοκομείου για την ανακαίνιση των μη δομικών στοιχείων (δηλαδή των στοιχείων εκείνων των οποίων η καταστροφή θα οδηγούσε σε διακοπή της λειτουργίας του νοσοκομείου) εξασφαλίζει την προστασία ποσοστού 90% της συνολικής αξίας του νοσοκομείου.
Η απρόσκοπτη λειτουργία των νοσοκομείων σε περιπτώσεις καταστροφών δικαιολογείται όχι μόνο από οικονομικούς αλλά και από υγειονομικούς και κοινωνικούς λόγους. Τα νοσοκομεία συμβάλλουν στην πρόληψη των επιδημιών που ακολουθούν μια καταστροφή, στην διατήρηση συνθηκών δημόσιας υγείας και στην ανασυγκρότηση των τοπικών κοινοτήτων που έχουν πληγεί. Όταν πάψουν να λειτουργούν, οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους στις αρχές με αποτέλεσμα να επηρεάζεται το ηθικό του πληθυσμού και να προκαλούνται στους πολίτες αισθήματα απογοήτευσης και αγανάκτησης, τα οποία συνήθως στρέφονται κατά της πολιτικής ηγεσίας. Για παράδειγμα, μετά την καταστροφή που προκάλεσε το 2005 στη Νέα Ορλεάνη ο τυφώνας Κατρίνα, η εμπιστοσύνη του κοινού στις αμερικανικές αρχές κατέρρευσε όταν αποκαλύφθηκε ότι πολλοί ασθενείς και ηλικιωμένοι πέθαναν εγκαταλελειμμένοι ή υπέστησαν ευθανασία σε κατεστραμμένα νοσοκομεία και γηροκομεία. Αντίθετα, η αποτελεσματική λειτουργία των υπηρεσιών υγείας μετά την καταστροφή συμβάλλει στην ενίσχυση του αισθήματος σταθερότητας και κοινωνικής συνοχής. Έτσι, η δημοτικότητα του προέδρου του Περού αυξήθηκε κατά 5% μετά την αποτελεσματική αντιμετώπιση του καταστρεπτικού σεισμού που έπληξε τη χώρα το 2007, όταν όλες οι ανάγκες των νοσοκομείων καλύφθηκαν μια εβδομάδα μετά την καταστροφή.
Η ΠΟΥ έχει δημιουργήσει έναν ιστότοπο (safehospitals.info) με μελέτες, βέλτιστες πρακτικές και εμπειρίες από πετυχημένες προσπάθειες αναβάθμισης της ασφάλειας νοσοκομείων ανά τον κόσμο. Εκεί διαβάζουμε ότι η συνηθέστερη αιτία διακοπής της λειτουργίας των νοσοκομείων κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής δεν είναι οι ζημίες στο κτήριο αλλά η λειτουργική κατάρρευση, που προκαλείται από υπερφόρτωση του συστήματος – π.χ. ανεπάρκεια εργαστηρίων, χειρουργείων, υπηρεσιών υποστήριξης. Όμως αν και τα μέτρα που απαιτούνται για την πρόληψη της λειτουργικής κατάρρευσης (π.χ. σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης, καλύτερη οργάνωση, εκπαίδευση του προσωπικού, ασκήσεις) κοστίζουν ελάχιστα, σε πολλά νοσοκομεία θεωρούνται πολυτέλειες. Παράλληλα, η εμπειρία δείχνει ότι η χρήση κινητών νοσοκομείων μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της καταστροφής αλλά αποδεικνύεται εξαιρετικά δαπανηρή λύση σε μακροχρόνια βάση.
Ιδιαίτερη σημασία για την ασφάλεια των νοσοκομείων έχει κατά την ΠΟΥ η χρήση ειδικευμένων συμβούλων κατά τη φάση του σχεδιασμού και της ανακαίνισης, η πιστή εφαρμογή των πολεοδομικών διατάξεων και των οικοδομικών κανονισμών αλλά και η πολιτική βούληση στο ανώτατο επίπεδο για ασφαλέστερα νοσοκομεία. Κάτι που δεν είναι κατ’ αρχήν θέμα κόστους αφού το ακριβότερο νοσοκομείο είναι αυτό που αποτυγχάνει να εκπληρώσει την αποστολή του!
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Ασφαλή νοσοκομεία για την αντιμετώπιση καταστροφών
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Η πρόληψη σε ατομικό επίπεδο για την αντιμετώπιση σεισμού, πυρκαγιάς, πλημμύρας πρέπει να συνοδεύεται και από σχεδιασμό για την πρόληψη και την αντιμετώπιση καταστροφών στο νοσοκομειακό περιβάλλον
Αφορμή για το σημερινό άρθρο μου έδωσε μια δημοσίευση στο ιστολόγιο του μεταπτυχιακού προγράμματος για την Ιατρική Καταστροφών που διοργανώνει ο ακούραστος φίλος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ (crisismedinfo.blogspot.com). Στο πλαίσιο της διεθνούς εκστρατείας του ΟΗΕ για την μείωση των καταστροφών η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) ξεκίνησε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης για την προστασία των νοσοκομείων και των υγειονομικών εγκαταστάσεων γενικότερα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργία τους κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής και μετά από αυτήν.
Τα νοσοκομεία είναι ασφαλή από καταστροφές όταν, όχι μόνο δεν καταρρεύσουν σκοτώνοντας τους ασθενείς και το προσωπικό, αλλά συνεχίσουν να λειτουργούν μετά την καταστροφή, προσφέροντας περίθαλψη και μάλιστα στη μέγιστη δυναμικότητά τους. Τα ασφαλή νοσοκομεία είναι οργανωμένα, διαθέτουν σχέδια επείγουσας ανάγκης και έχουν εκπαιδευμένο προσωπικό που μπορεί να διατηρήσει το νοσοκομείο σε λειτουργία. Τα νοσοκομεία, τα κέντρα υγείας ακόμη και τα απλά ιατρεία διαδραματίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια των καταστροφών. Δεν σώζουν μόνο ζωές αλλά είναι και σύμβολα κοινωνικής προόδου, σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης. Γι’ αυτό και οι πολιτικές αρχές πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στη διατήρηση της λειτουργικής τους ακεραιότητας σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Ιδίως όταν το κόστος της ενίσχυσης της ασφάλειας των νοσοκομείων για την αντιμετώπιση καταστροφών είναι υποπολλαπλάσιο από το υψηλότατο κόστος που συνεπάγεται η διακοπή της λειτουργίας τους όταν ακριβώς χρειάζονται περισσότερο για την αντιμετώπιση της καταστροφής.
Από μελέτες που έχουν γίνει σε πολλά μέρη του κόσμου προκύπτει ότι η θωράκιση των νοσοκομείων ΠΡΙΝ από την καταστροφή είναι πολύ φθηνότερη από το κόστος που συνεπάγεται μια μερική ή πλήρης καταστροφή. Εκτιμάται ότι το πρόσθετο κόστος για να καταστεί ασφαλές ένα νέο νοσοκομείο δεν υπερβαίνει το 4% του συνολικού κόστους. Σε υφιστάμενα νοσοκομεία επένδυση ύψους 1% της αξίας του νοσοκομείου για την ανακαίνιση των μη δομικών στοιχείων (δηλαδή των στοιχείων εκείνων των οποίων η καταστροφή θα οδηγούσε σε διακοπή της λειτουργίας του νοσοκομείου) εξασφαλίζει την προστασία ποσοστού 90% της συνολικής αξίας του νοσοκομείου.
Η απρόσκοπτη λειτουργία των νοσοκομείων σε περιπτώσεις καταστροφών δικαιολογείται όχι μόνο από οικονομικούς αλλά και από υγειονομικούς και κοινωνικούς λόγους. Τα νοσοκομεία συμβάλλουν στην πρόληψη των επιδημιών που ακολουθούν μια καταστροφή, στην διατήρηση συνθηκών δημόσιας υγείας και στην ανασυγκρότηση των τοπικών κοινοτήτων που έχουν πληγεί. Όταν πάψουν να λειτουργούν, οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους στις αρχές με αποτέλεσμα να επηρεάζεται το ηθικό του πληθυσμού και να προκαλούνται στους πολίτες αισθήματα απογοήτευσης και αγανάκτησης, τα οποία συνήθως στρέφονται κατά της πολιτικής ηγεσίας. Για παράδειγμα, μετά την καταστροφή που προκάλεσε το 2005 στη Νέα Ορλεάνη ο τυφώνας Κατρίνα, η εμπιστοσύνη του κοινού στις αμερικανικές αρχές κατέρρευσε όταν αποκαλύφθηκε ότι πολλοί ασθενείς και ηλικιωμένοι πέθαναν εγκαταλελειμμένοι ή υπέστησαν ευθανασία σε κατεστραμμένα νοσοκομεία και γηροκομεία. Αντίθετα, η αποτελεσματική λειτουργία των υπηρεσιών υγείας μετά την καταστροφή συμβάλλει στην ενίσχυση του αισθήματος σταθερότητας και κοινωνικής συνοχής. Έτσι, η δημοτικότητα του προέδρου του Περού αυξήθηκε κατά 5% μετά την αποτελεσματική αντιμετώπιση του καταστρεπτικού σεισμού που έπληξε τη χώρα το 2007, όταν όλες οι ανάγκες των νοσοκομείων καλύφθηκαν μια εβδομάδα μετά την καταστροφή.
Η ΠΟΥ έχει δημιουργήσει έναν ιστότοπο (safehospitals.info) με μελέτες, βέλτιστες πρακτικές και εμπειρίες από πετυχημένες προσπάθειες αναβάθμισης της ασφάλειας νοσοκομείων ανά τον κόσμο. Εκεί διαβάζουμε ότι η συνηθέστερη αιτία διακοπής της λειτουργίας των νοσοκομείων κατά τη διάρκεια μιας καταστροφής δεν είναι οι ζημίες στο κτήριο αλλά η λειτουργική κατάρρευση, που προκαλείται από υπερφόρτωση του συστήματος – π.χ. ανεπάρκεια εργαστηρίων, χειρουργείων, υπηρεσιών υποστήριξης. Όμως αν και τα μέτρα που απαιτούνται για την πρόληψη της λειτουργικής κατάρρευσης (π.χ. σχεδιασμός έκτακτης ανάγκης, καλύτερη οργάνωση, εκπαίδευση του προσωπικού, ασκήσεις) κοστίζουν ελάχιστα, σε πολλά νοσοκομεία θεωρούνται πολυτέλειες. Παράλληλα, η εμπειρία δείχνει ότι η χρήση κινητών νοσοκομείων μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της καταστροφής αλλά αποδεικνύεται εξαιρετικά δαπανηρή λύση σε μακροχρόνια βάση.
Ιδιαίτερη σημασία για την ασφάλεια των νοσοκομείων έχει κατά την ΠΟΥ η χρήση ειδικευμένων συμβούλων κατά τη φάση του σχεδιασμού και της ανακαίνισης, η πιστή εφαρμογή των πολεοδομικών διατάξεων και των οικοδομικών κανονισμών αλλά και η πολιτική βούληση στο ανώτατο επίπεδο για ασφαλέστερα νοσοκομεία. Κάτι που δεν είναι κατ’ αρχήν θέμα κόστους αφού το ακριβότερο νοσοκομείο είναι αυτό που αποτυγχάνει να εκπληρώσει την αποστολή του!
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
