Εθελοντές στη Μούσα του Εγκέλαδου
Μερικές σκέψεις για την αποστολή του μεταπτυχιακού προγράμματος Διεθνής Ιατρική - Διαχείριση Κρίσεων Υγείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στην δοκιμαζόμενη Κεφαλονιά
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 25 Φεβρουαρίου 2014)
Ως Μούσα του Εγκέλαδου είχε χαρακτηρίσει την Κεφαλονιά ο καθηγητής Γεωλογίας Ευθύμιος Λέκκας το Νοέμβριο του 2012, στο πλαίσιο επιτόπιας άσκησης του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Διεθνής Ιατρική - Διαχείριση Κρίσεων Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Του Μεταπτυχιακού που οργάνωσε και διευθύνει ο καθηγητής Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ. Και δικαίως, αφού τα γεωλογικά ρήγματα που υπάρχουν στο νησί δίνουν περιοδικά σεισμούς κάθε λίγα χρόνια. Ευτυχώς σεισμούς σχετικά μικρούς που επιτρέπουν την σταδιακή απελευθέρωση της σεισμικής ενέργειας έτσι ώστε να αποφεύγονται μεγαλύτερες εντάσεις που θα προκαλούσαν μεγάλες καταστροφές.
Μετά τους φετινούς σεισμούς, οι σπουδαστές του Μεταπτυχιακού ξαναβρέθηκαν στην Κεφαλονιά για να προσφέρουν, σε συνεργασία με τους Γιατρούς του Κόσμου, βοήθεια και υπό πραγματικές συνθήκες. Με επικεφαλής τον καθηγητή Ρόζενμπεργκ, η δεκαμελής ομάδα στην οποία συμμετείχαν γιατροί και ψυχολόγοι, ξεκίνησε παρακολουθώντας τα συντονιστικά όργανα του τομέα υγείας για το σχεδιασμό των παρεμβάσεων. Με βάση τις προτεραιότητες και τις ανάγκες η ομάδα, με τη βοήθεια εντόπιων εθελοντών, που γνώριζαν τις τοπικές συνθήκες, ξεκίνησε τις επισκέψεις στα σεισμόπληκτα χωριά της Παλλικής, για καταγραφή και ψηφιοποίηση (χαρτογράφηση) των αναγκών. Παράλληλα, έγινε διανομή τροφής και ειδών πρώτης ανάγκης. Σε πολλές περιπτώσεις έγινε και κατ' οίκον ιατρικός έλεγχος και δόθηκε ψυχολογική υποστήριξη στους κατοίκους.
Μία γιατρός της ομάδας υποστήριξε ιατρικά τους κατοίκους του Ληξουρίου και των γύρω περιοχών που είχαν καταφύγει στο κρουαζιερόπλοιο Aegean Paradise. Κάποια κρούσματα γαστρεντερίτιδας που εμφανίστηκαν, απαίτησαν ενεργό επιδημιολογική επιτήρηση σε συνεργασία με το Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), τον Ερυθρό Σταυρό και το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ). Διανεμήθηκε ειδικό φυλλάδιο με οδηγίες σε χώρους ειδικού ενδιαφέροντος, όπως το κρουαζιερόπλοιο και ο καταυλισμός. Τέλος, η ομάδα οργάνωσε και λειτούργησε στη κεντρική πλατεία Ληξουρίου κοινωνικό ιατρείο και φαρμακείο με δυνατότητα εξέτασης και παροχής φαρμάκων.
Μετά την δια ζώσης επαφή με την κατάσταση στο νησί, το κυριότερο συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε η αποστολή, ήταν η ανάγκη του σεισμοπαθούς πληθυσμού για ψυχολογική υποστήριξη. Η παρουσία των γιατρών του Μεταπτυχιακού με το στηθοσκόπιο, και γενικά των ψύχραιμων, χαμογελαστών και αισιόδοξων ανθρώπων της ομάδας, σε ένα πεδίο συνεχούς σεισμικής δραστηριότητας αποτέλεσε ένα θετικό στοιχείο για τους κατοίκους.
Όμως, οι σπουδαστές του μεταπτυχιακού είναι εκπαιδευόμενοι επιστήμονες. Γυρίζοντας στην Αθήνα είχαν ήδη σχεδιάσει και κάποιες επιστημονικές έρευνες τις οποίες θα υλοποιήσουν των σπουδών τους. Μερικά από τα θέματα που προτάθηκαν. Πώς καταγράφεται η ψυχολογική ευρωστία των κατοίκων της Κεφαλονιάς μετά το σεισμό του 2014. Πώς επηρεάζει ο σεισμός του 1953 την ανθεκτικότητα των κατοίκων το 2014. Η αποδοτικότητα της χρήσης πλωτών μέσων για την εξυπηρέτηση των θυμάτων καταστροφών στην Ελλάδα. Χαρτογράφηση της διαχείρισης κρίσεων στο σεισμό του 2014 στην Κεφαλονιά.
Όλα τα παραπάνω παρουσιάστηκαν στην απολογιστική συνάντηση που οργάνωσε το Μεταπτυχιακό στις 20 Φεβρουαρίου. Εκεί, ο καθηγητής Ε. Λέκκας παρουσίασε και μια πρώτη επιστημονική αποτίμηση των σεισμών, ως ένα γεωδυναμικό επεισόδιο στην εξέλιξη της νήσου. Ωστόσο, το δικό μου ενδιαφέρον εστιάστηκε στα αποτελέσματα των δύο σεισμών (της 26ης Ιανουαρίου και της 3ης Φεβρουαρίου 2014). Για παράδειγμα, στην οικοδομή στην οποία σημειώθηκε καθίζηση του πρώτου ορόφου είχαν γίνει ανεπίτρεπτες παρεμβάσεις! Δυο κολώνες είχαν αφαιρεθεί προκειμένου να βελτιωθεί η θέα! Κάποιες ζημιές σε τοίχους αποκάλυψαν προφανείς κακοτεχνίες. Και πολλές ζημιές στο εσωτερικό των σπιτιών προκλήθηκαν από έπιπλα που δεν είχαν στερεωθεί καλά στους τοίχους ή από σοβάδες που δεν είχαν δέσει καλά με την τοιχοποιία.
Το έχουμε πει και δεν θα πάψουμε να το λέμε και να το γράφουμε. Οι σεισμοί αποτελούν φυσικό φαινόμενο που συνδέεται άρρηκτα με την ομορφιά του ελληνικού τοπίου. Αν έχουμε φροντίσει να λάβουμε όλα τα ενδεικνυόμενα μέτρα αντισεισμικής προστασίας δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα. Κατ' αρχάς να κτίσουμε ή να ενισχύουμε τα σπίτια μας σύμφωνα με τον αντισεισμικό κανονισμό και τις υποδείξεις του ενημερωμένου πολιτικού μηχανικού. Χωρίς την παραμικρή παρέμβαση! Όταν ακόμη και ένα άνοιγμα σε σημείο που δεν προβλέπεται μπορεί να φέρει ανεπανόρθωτες ζημίες, πόσο μάλλον η κατάργηση μιας κολώνας ή ενός φέροντος τοιχίου …
Επίσης φροντίζουμε για τη σωστή στήριξη επίπλων και άλλων αντικειμένων (φωτιστικά, πίνακες κλπ.) στους τοίχους και δεν τοποθετούμε βαριά αντικείμενα σε υψηλά ράφια, εκεί από όπου μπορούν να πέσουν και να μας πλακώσουν σε περίπτωση σεισμού. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχει εκδώσει σχετικές οδηγίες και αξίζει τον κόπο να τις διαβάσουμε και κυρίως να τις εφαρμόσουμε.
Όμως, σε περίπτωση σεισμού ή άλλης φυσικής ή ανθρωπογενούς καταστροφής, ο ρόλος των δυνάμεων επέμβασης είναι πάντα καθοριστικός. Και η συμμετοχή εκπαιδευμένων εθελοντών, υπό την καθοδήγηση και το συντονισμό της συντεταγμένης πολιτείας είναι πάντα χρήσιμη και απαραίτητη. Και το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα «Διεθνής Ιατρική - Διαχείριση Κρίσεων Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του καθηγητή Ρόζενμπεργκ, εξασφαλίζει εδώ και χρόνια την παραγωγή εκπαιδευμένων επιστημόνων κυρίως γιατρών αλλά και άλλων ειδικοτήτων. Που στελεχώνοντας τον δημόσιο αλλά και τον ιδιωτικό τομέα συμβάλλουν ήδη με τις γνώσεις τους και την πρακτική εμπειρία που αποκτούν σε ασκήσεις πεδίου και σε αποστολές σαν κι αυτή της Κεφαλονιάς στην καλύτερη αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών και καταστροφών.
