Χρειάζεται αξιολόγηση των ειδήσεων και κοινός νους για την απόρριψη των θεωριών συνομωσίας …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 28 Απριλίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-419)
Διαβάζω πολύ. Έχω σπουδάσει φυσικός κι έχω δουλέψει ως επιστημονικός συντάκτης στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica και στα περιοδικά Επίκαιρα, 4Τροχοί και Πτήση. Ως μεταφραστής έχω μεταφράσει πλήθος εξειδικευμένα κείμενα. Συνεχίζω να διαβάζω πολύ και να διασταυρώνω κάθε είδηση που μου φαίνεται περίεργη ... Όμως όταν με ρωτάνε κάτι που δεν το ξέρω απαντώ «
πως αντίθετα με τις φήμες ότι τα ξέρω όλα, υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που δεν ξέρω».
Δυστυχώς, με αυτά που έχω ακούσει και διαβάσει τις τελευταίες μέρες έχω φρίξει. Με το επίπεδο ανευθυνότητας και άγνοιας ορισμένων που θεωρούνται «
μορφωμένοι». Με τις ψευδείς ειδήσεις και τις θεωρίες συνομωσίας που κυκλοφορούν. Αλλά και με τις πολυάριθμες επιστημονικές ανακοινώσεις (συχνά) χωρίς περιεχόμενο σχετικά με την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Ο πυρετός για δημοσίευση. Σύμφωνα με τους ειδικούς επιστήμονες σε κάθε μεγάλη καταστροφή παρατηρείται μια έξαρση δημοσιεύσεων και προ-δημοσιεύσεων συχνά χωρίς τον απαραίτητο επιστημονικό έλεγχο από άλλους επιστήμονες (peer review). Το φαινόμενο έχει χαρακτηριστεί ως ο
πυρετός για δημοσίευση ερευνών για τις καταστροφές (
disaster research gold rush).
Στην τριετία μετά το σεισμό και το πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα δημοσιεύτηκαν τουλάχιστον 2.000 ανακοινώσεις και διάφορα βιβλία. Από την 1η Ιανουαρίου ως τις 3 Απριλίου 2020 έχουν δημοσιευτεί 6.659 ανακοινώσεις για τον Covid-19, δηλαδή
67 την ημέρα! Οι περισσότερες (83%) ήταν επιστημονικά ελεγμένες και οι υπόλοιπες (17%) μη ελεγμένες προδημοσιεύσεις. Και δεν βρισκόμαστε ούτε καν στη μέση της πανδημίας!
Πολλές από αυτές τις ανακοινώσεις ίσως αποδειχτούν επαναλήψεις, πρώιμες, μη επιστημονικά επαληθεύσιμες, με περιορισμένες προοπτικές και χωρίς αυστηρή επιστημονική μεθοδολογία. Στην πράξη τις περισσότερες θα τις διαβάσουν μόνο οι συντάκτες και μερικοί επιστημονικοί επιμελητές. Ίσως μερικές να περιέχουν ψήγματα χρυσού αλλά αυτό θα το ανακαλύψουν όσοι έχουν υπομονή και χρόνο για να τις αναλύσουν.
Παρόμοια φαινόμενα παρατηρούνται και στο χώρο των επιχειρήσεων που βιάζονται να ανακοινώσουν ότι βρίσκονται κοντά στην ανάπτυξη εμβολίου ή καινοτόμου θεραπείας κατά του Covid-19. Τέτοιες
προ-αναγγελίες μπορούν να αποτρέψουν τους ανταγωνιστές να εισέλθουν στην αγορά ή να επηρεάσουν κάποιες αποφάσεις εξαγοράς ή συγχώνευσης επιχειρήσεων.
Ωστόσο, περικλείουν επίσης τον κίνδυνο αρνητικών επιπτώσεων σε περίπτωση ανεκπλήρωτων υποσχέσεων. Γενικά, τέτοιες προ-αναγγελίες μπορεί να έχουν θετικά αποτελέσματα μόνο αν τις ακολουθήσει τακτική ενημέρωση της προόδου των εργασιών και εφόσον η επιχείρηση θεωρείται αξιόπιστη.
Εύχομαι οι
ανακοινώσεις ότι θα υπάρξει εμβόλιο και αξιόπιστη θεραπεία σε λίγους μήνες να αποδειχτούν αληθινές. Ωστόσο, επιτρέψτε μου να διατηρώ κάποιες πολύ σοβαρές
επιφυλάξεις με βάση τα μέχρι σήμερα δεδομένα …
Η γενίκευση της άγνοιας. Είχαμε γράψει και παλιότερα για την άγνοια (ΧΝ
25/10/2016) και πως η καπνοβιομηχανία εφάρμοσε «
μεθοδολογία της προμελετημένης διάδοσης συγκεχυμένων και παραπλανητικών πληροφοριών με στόχο την απόκρυψη των γεγονότων που συνέδεαν το κάπνισμα με τον καρκίνο και την υποβάθμιση της υγείας γενικότερα». Ο Ρόμπερτ Πρόκτορ, ένας ιστορικός της επιστήμης από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ μελέτησε συστηματικά το φαινόμενο αυτό και ονόμασε «
αγνωσιολογία» (
agnotology) τη μελέτη της σκόπιμης διάδοσης της άγνοιας από εταιρείες ή άλλους οργανισμούς με στόχο την πώληση προϊόντων ή τον επηρεασμό της κοινής γνώμης.
Κατά τον Πρόκτορ, η άγνοια είναι εξουσία. Η αγνωσιολογία δεν εξετάζει αυτά που δεν γνωρίζουμε ακόμη, δηλαδή τα μεγάλα ερωτήματα τα οποία θέτει η επιστημονική έρευνα, αλλά την σκόπιμη δημιουργία άγνοιας από ισχυρούς φορείς που δεν θέλουν τον κόσμο να γνωρίζει! Το αποτέλεσμα είναι να ζούμε σε ένα κόσμο ριζικής άγνοιας. Παρόλο που η γνώση είναι προσπελάσιμη, αυτό δεν σημαίνει ότι ο κόσμος έρχεται σε επαφή μαζί της. Επιπλέον, η γνώση που έχει ο κόσμος στηρίζεται συχνά στην πίστη ή στην παράδοση ή είναι το αποτέλεσμα καθαρής προπαγάνδας.
Ο Πρόκτορ διαπίστωσε ότι η άγνοια διαδίδεται κατ' αρχάς όταν ο επιστημονικά αγράμματος πολίτης δεν κατανοεί έννοιες ή γεγονότα και στη συνέχεια όταν κάποιες ομάδες συμφερόντων - εταιρείες ή πολιτικοί οργανισμοί - προσπαθούν να δημιουργήσουν σύγχυση σχετικά με ένα θέμα. Κλασικό παράδειγμα η κλιματική αλλαγή, όπου συχνά η διαμάχη δεν αφορά την ύπαρξη ή όχι του φαινομένου αλλά αν ο Θεός έφτιαξε τη γη για να την κατακυριεύσει ο άνθρωπος, αν η κυβέρνηση μπορεί να νομοθετεί για την βιομηχανία ή αν οι οικολόγοι θα πρέπει να έχουν εξουσία …
Αν σε όλα τα παραπάνω προσθέσουμε και το διαδίκτυο, όπου ο καθένας είναι «ειδικός» του εαυτού του, τότε η διάδοση της άγνοιας είναι ευκολότερη, αφού ο κάθε άσχετος αναμεταδίδει ως καθολικές αλήθειες τα αμφισβητήσιμα «
γεγονότα» ή τις απάτες που του πουλάνε κάποια ισχυρά συμφέροντα. Μάλιστα, η άγνοια συχνά χρησιμοποιεί και τον μανδύα της ισορροπημένης διαλεκτικής προσέγγισης. «
Αν δεν συμφωνείς με την άποψη μου ας το συζητήσουμε …» είναι η προσέγγιση του άσχετου που έχει επηρεαστεί και προσπαθεί να διαδώσει κάποια αντιεπιστημονική ή προπαγανδιστική άποψη …
Διάφορες
θεωρίες ευδοκιμούν σε αυτό το εύφορο χωράφι της άγνοιας. Δεν υπάρχει κορωνοϊός – όλα είναι ένα ψέμα. Στόχος τους είναι να μας εμφυτεύσουν ένα τσιπάκι. Ο ιός προήλθε από κινεζικά (ρωσικά, αμερικανικά, …) εργαστήρια. Υπάρχει το εμβόλιο και μας το κρύβουν. Στόχος είναι η μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού, η εγκαθίδρυση δικτατορίας, ο περιορισμός της ελευθερίας μας. Όλα είναι σχέδια των (διαλέξτε) σιωνιστών, καπιταλιστών, κομμουνιστών …
κλπ. κλπ.
Όλα τα παραπάνω
καταρρίπτονται με δύο δράμια κοινού νου. Τον οποίο όμως το εκπαιδευτικό σύστημα, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, ορισμένοι πολιτικοί και η διανοητική τεμπελιά των περισσότερων έχουν από καιρό εξουδετερώσει. Και οι λίγοι μετρημένοι στα δάκτυλα που εξακολουθούν να τα αξιοποιούν θεωρούνται από τους υπόλοιπους ιδιόρρυθμοι, κομματικά εξαρτημένοι, ή και αναξιόπιστοι.
