(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 22 Ιουλίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-161)
Ξαναγυρίζοντας στην Ελλάδα μετά από 30 χρόνια στο εξωτερικό, αναγκάστηκα να ξεκαθαρίσω το αρχείο μου και το κυριότερο, να το ψηφιοποιήσω. Ξεφύλλισα έτσι παλιά ενδιαφέροντα άρθρα που είχα φυλάξει από την εποχή που έγραφα στα Επίκαιρα και στους 4Τροχούς αλλά και μεταγενέστερα. Τις προάλλες, τράβηξε την προσοχή μου ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί το Γενάρη του 1987 στους 4Τροχούς.
Είχε τίτλο «Τροχαία ατυχήματα στην Ελλάδα». Γράφτηκε με την ευκαιρία του Ευρωπαϊκού Έτους Οδικής Ασφάλειας που μόλις είχε τελειώσει. Και το υπογράφει ο ορθοπεδικός χειρουργός Ιωάννης Στ. Παπαδόπουλος, ομότιμος πλέον καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μια γενιά έχει περάσει από τότε αλλά διαβάζοντάς το αναρωτιέσαι τι άραγε έχει αλλάξει!
Τι έγραφε λοιπόν ο αρθρογράφος πριν από 27 χρόνια για ένα θέμα που συνεχίζει να ταλανίζει την ελληνική κοινωνία; Αναφερόταν αρχικά στην ενεργητική και παθητική πρόληψη. Παραδείγματα ενεργητικής πρόληψης: ο καλά σχεδιασμένος δρόμος, η απομάκρυνση δέντρων από την άκρη του δρόμου, η ορθολογική σηματοδότηση, η καλή εκπαίδευση των οδηγών, η καλή μηχανική κατάσταση των αυτοκινήτων. Παραδείγματα παθητικής πρόληψης: οι ζώνες ασφάλειας, τα διάφορα προστατευτικά κάγκελα, η οργάνωση καλής μεθοδολογίας και μέσων διάσωσης (πρώτες βοήθειες στον τόπο του ατυχήματος, καλή μεταφορά, καλή νοσηλεία). Γίνεται φανερό το πόσο υπερέχει η ενεργητική πρόληψη ατυχημάτων, που στην Ελλάδα, κρίνοντας από τα αποτελέσματα έχει ακόμη πολύ δρόμο να διανύσει.
Αναφερόταν επίσης στην ανυπαρξία «του άλλου». Στην Ελλάδα ο «άλλος», ο «συμπολίτης» είναι ανύπαρκτος στην κοινωνική μας ζωή. Οι περισσότεροι δεν υπολογίζουν κανέναν, παρά μόνο τον εαυτό τους. Σε άλλες χώρες ο καθένας φροντίζει για τον εαυτό του αλλά αφήνει και τον άλλο να ζήσει. Δεν προσπαθεί να τον εξουθενώσει. Όπως βέβαια ζούμε έτσι και οδηγούμε. Ο τρόπος οδήγησης καθρεφτίζει και τον τρόπο που ζούμε. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: το μπλοκάρισμα διασταυρώσεων από αυτοκίνητα που μπαίνουν σε αυτές, παρ' όλο που βλέπουν ότι δεν υπάρχει χώρος. Η κατάληψη πεζοδρομίων αγνοώντας πλήρως τους πεζούς. Η είσοδος στο αντίθετο ρεύμα κυκλοφορίας λες και δεν υπάρχει άλλος. Τα προσπέρασμα σε στροφές με κακή ορατότητα κ.λπ. Ο αρθογράφος θεωρεί μάλιστα αυτή την ιδιότητα του χαρακτήρα σαν κύρια αιτία ατυχημάτων!
Το πρόβλημα των νόμων χωρίς δυνατότητα εφαρμογής αλλά και της περιφρόνησης των νόμων από τις διάφορες μορφές εξουσίας απασχολεί επίσης τον αρθρογράφο. Οι εξωπραγματικοί και υπερβολικοί νόμοι, χωρίς λειτουργικότητα (αυθαίρετα όρια ταχύτητας, στάθμευση σε περιοχές όπου υπάρχουν απαγορευτικές πινακίδες χωρίς επιπτώσεις), συνήθως δεν τηρούνται. Έτσι εκφυλίζεται το γόητρο των νόμων και οι πολίτες δεν έχουν πια αναστολές και περιφρονούν και άλλους νόμους πιο λειτουργικούς. Παράλληλα, διάφοροι εκπρόσωποι της εξουσίας θεωρούν ότι αυτοί έχουν «δικαίωμα» καταπάτησης των νόμων. Αστυνομικά αυτοκίνητα περνούν (χωρίς να χρειάζεται) με κόκκινο και παρκάρουν αυθαίρετα, υπουργοί δεν φορούν ζώνη ασφάλειας ή παρκάρουν όπου θέλουν, διάφορα «υπηρεσιακά» αυτοκίνητα μπλοκάρουν πεζοδρόμια, κλπ.
Άλλη αιτία που αναλύει ο αρθρογράφος η φιλοσοφία του «δε βαριέσαι» (από κράτος και πολίτες). Το αποδίδει στην έλλειψη φαντασίας για τις συνέπειες μιας πράξης ή μιας κατάστασης. Αδιαφορία για τη βλάστηση που εμποδίζει ορατότητα φαναριών και πινακίδων. Αδιαφορία για την ποιότητα του οδοστρώματος, για την διαγράμμιση των οδών, για την τήρηση των κανόνων του κώδικα οδικής κυκλοφορίας, για τις κατεστραμμένες, πυροβολημένες ή μουτζουρωμένες πινακίδες. Αναφέρεται επίσης στην αναποτελεσματικότητα, αφού στην Ελλάδα δεν ενδιαφερόμαστε για το αποτέλεσμα αλλά μόνο για την ανακοίνωση κάποιου σχεδίου ή προγράμματος. Τα «νέα, ριζικά, αποφασιστικά και αυστηρά μέτρα» που αναγγέλλονται είναι στην πραγματικότητα παραλλαγμένα παλιά, που ναι μεν ισχύουν αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκαν. Παράλληλα, αποφάσεις, νόμοι και κανονισμοί εκφυλίζονται σιγά-σιγά και δεν θεωρούνται πια παραπτώματα. Κλασική περίπτωση οι διαβάσεις πεζών χωρίς φανάρια. Ο νόμος λέει ότι μόλις ο πεζός πλησιάσει, πρέπει τα αυτοκίνητα να σταματήσουν κάτι που θεωρείται αυτονόητο σε άλλα κράτη. Εδώ αυτό αποτελεί ουτοπία και μπορεί μάλιστα να προκαλέσει βίαιες αντιδράσεις από τους παρανομούντες οδηγούς.
Άλλο θέμα που θίγει το άρθρο είναι η διαφθορά π.χ. όσον αφορά την έκδοση διπλωμάτων οδήγησης και την παραγραφή των σχετικών αδικημάτων λόγω καθυστέρησης της διαδικασίας ενώπιον της δικαιοσύνης. Αναφέρεται επίσης στην έλλειψη γνώσεων των διοικούντων που λαμβάνουν συχνά αλλοπρόσαλλες αποφάσεις ενάντια ακόμη και στην κοινή λογική. Αναλύει επίσης το πρόβλημα της οδήγησης από άτομα με ψυχολογικά προβλήματα τα οποία οδηγούν και συμπεριφέρονται επιθετικά.
Τέλος θίγει το πρόβλημα της οδήγησης υπό την επήρεια φαρμάκων και αλκοόλ. Για παράδειγμα τα αντιαλλεργικά χάπια, τα απλά ηρεμιστικά. ακόμα και τα αναλγητικά επηρεάζουν την ικανότητα οδήγησης. Όμως πόσοι γιατροί ή και φαρμακοποιοί ενημερώνουν τους ασθενείς τους για τις επιπτώσεις όταν τους χορηγούν τέτοια φάρμακα; Ευτυχώς, το αλκοτέστ που την εποχή εκείνη ήταν σχεδόν άγνωστο έχει πλέον καθιερωθεί αν και οι οδηγοί συνεχίζουν να πίνουν και να οδηγούν …
Σε τι συμπέρασμα κατέληγε ο αρθρογράφος πριν από 27 χρόνια; «Η γενική συνισταμένη-αιτία όλων των προαναφερθέντων είναι ο τρόπος ζωής και σκέψης των Ελλήνων και επομένως η πραγματική αιτία είναι η έλλειψη ουσιαστικής παιδείας, που να διαμορφώνει ικανότητα κριτικής και ίδιας σκέψης, σε άτομα με κοινωνική ευθύνη. Μόνο έτσι είναι δυνατόν να μειωθεί ο τεράστιος αριθμός ατυχημάτων στη χώρα μας. Η καλή αντιμετώπιση των συνεπειών (τραυματιών) δεν αποτελεί πρόληψη».
Τι έχει αλλάξει σε αυτά τα 27 χρόνια; Και τι θα γράφουν οι αρθρογράφοι μετά από 27 χρόνια για τα τροχαία; Μήπως είναι καιρός να κοιταχτούμε ως κοινωνία στον καθρέπτη και να αναλάβουμε σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο τις ευθύνες μας;
