(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Δεκεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-178)
Η είδηση ότι κάποιοι φοιτητές άδειασαν σακούλες με σκουπίδια στο γραφείο του πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών έγινε πρωτοσέλιδο. Το σχετικό βίντεο κυκλοφόρησε εκτεταμένα στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Όπως και οι φωτογραφίες με τα σκουπίδια που κατακλύζουν διάφορες ανώτερες και ανώτατες σχολές.
Λίγες μέρες μετά, κι αφού οι σκουπιδολάγνοι φοιτητές και φοιτήτριες είχαν ξεχαστεί, στις ειδήσεις κυριαρχεί το τεράστιο πρόστιμο που θα κληθεί να πληρώσει και σε ημερήσια βάση το ελληνικό κράτος. Επειδή δεν συμμορφώθηκε με παλαιότερη απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κλείσει και να αποκαταστήσει τις δεκάδες ενεργές και τις εκατοντάδες ανενεργές χωματερές ανά την επικράτεια. Παράλειψη την οποία η κεντρική κυβέρνηση χρεώνει σε όσους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης δεν φρόντισαν να εφαρμόσουν ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης απορριμμάτων.
Έχουμε ως λαός ένα πρόβλημα με τα σκουπίδια. Θέλουμε τα σπίτια μας καθαρά αλλά αδιαφορούμε για την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων. Πετάμε σκουπίδια στο δρόμο, στις αυλές των σχολείων, στα πάρκα, στα δάση, στις παραλίες. Όλη η Ελλάδα ένας απέραντος σκουπιδότοπος. «Έχετε μια υπέροχη χώρα», μου έλεγε η βελγίδα οικογενειακή μας γιατρός επιστρέφοντας από τις ελληνικές της διακοπές. «Αλλά γιατί την έχετε γεμίσει σκουπίδια;». Αλήθεια γιατί;
Η απάντηση είναι απλή! Γιατί δεν μάθαμε από μικροί τη σημασία της καθαριότητας των κοινόχρηστων χώρων. Όταν πρωτοεγκατασταθήκαμε στις Βρυξέλλες πριν από τριάντα χρόνια είχαμε νοικιάσει ένα σπίτι δίπλα στο γιαπωνέζικο σχολείο των Βρυξελλών. Έκπληκτοι διαπιστώσαμε ότι το σχολείο το καθάριζαν οι ίδιοι οι μαθητές. Οι οποίοι φρόντιζαν και τον κήπο του σχολείου. Ναι! Το σχολείο δεν είχε ούτε καθαρίστριες, ούτε κηπουρούς. Η καθαριότητα και η κηπουρική ήταν και είναι για τους γιαπωνέζους μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Και φυσικά, όταν έχεις μάθει να καθαρίζεις μόνος σου το σχολείο, συνειδητοποιείς τι σημαίνει να πετάς σκουπίδια οπουδήποτε.
Μα στην Ιαπωνία ισχύουν άλλες παραδόσεις θα ισχυριστούν πολλοί. Εκεί απεργούν εργαζόμενοι και φορώντας μια λευκή κορδέλα στο μέτωπο με τις διεκδικήσεις τους. Εμείς εδώ έχουμε άλλες συνήθειες! Πράγματι, στην Ελλάδα βάζουμε τα παιδιά, τους προσκόπους, τους εθελοντές να καθαρίζουν παραλίες και πλατείες μια ή δυο φορές το χρόνο. Για να βγάλουμε φωτογραφίες και να πάμε σπίτια μας, ικανοποιημένοι ότι βοηθήσαμε να καθαριστεί ο τόπος. Αλλά όταν 50 καθαρίζουν και 1.000 βρωμίζουν η πατρίδα, η δική μας πατρίδα, συνεχίζει να είναι γεμάτη σκουπίδια … Μήπως λοιπόν θα έπρεπε να δώσουμε προτεραιότητα στην πρόληψη της ρύπανσης, χωρίς να παραμελούμε και την καθαριότητα όταν χρειάζεται;
Όμως τα σκουπίδια μπορούμε να τα δούμε και από άλλες σκοπιές. Από την δεκαετία του 1980, πολλά περιοδικά και εφημερίδες αφιερώνουν άρθρα στα σκουπίδια. Στην ανακύκλωση. Στις κοινωνικές έρευνες που γίνονται αναλύοντας το περιεχόμενο των σκουπιδοτενεκέδων. Στις καλλιτεχνικές δημιουργίες από ανακυκλωμένα υλικά. Σε μια ελληνική ταινία με τίτλο «Πάμπτωχοι ΑΕ» του 2000 αναλυόταν με πολύ παραστατικό τρόπο η αξιακή αλυσίδα των σκουπιδιών και πως η ανακύκλωση μπορεί να αποτελέσει πηγή πλούτου.
Και φυσικά υπάρχει η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα σκουπίδια. Και μια ολόκληρη στρατηγική για την επαναχρησιμοποίηση και την αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων. Για τη μείωση των συσκευασιών έτσι ώστε να περιοριστούν τα απορρίμματα. Για τον περιορισμό της χρήσης της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης και την αντικατάστασή της από επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες. Και φυσικά για την ανακύκλωση. Βασικός στόχος της Ένωσης είναι η ελαχιστοποίηση της υγειονομικής ταφής των απορριμμάτων με παράλληλη αξιοποίηση όλων των υλικών που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν - μέταλλα, ανακυκλώσιμα πλαστικά, χαρτιά, μπαταρίες, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, γυάλινα μπουκάλια, μπαταρίες, χρησιμοποιημένα λάδια και λιπαντικά, φυτικά κατάλοιπα …
Πρόσφατα διάβαζα την ιστορία μιας καταθλιπτικής και μακρόχρονα άνεργης βελγίδας. Η Άννα-Λώρα πήρε μια γενναία απόφαση πριν από δύο χρόνια. Να μαζεύει σκουπίδια εθελοντικά. Σε καθημερινή βάση! Εκτός από τους επτά τόνους σκουπίδια που μάζεψε μέσα σε αυτή τη διετία η Άννα-Λώρα πέτυχε πολλά. Νίκησε την κατάθλιψη. Έβγαλε χαρτζιλίκι πουλώντας κονσερβοκούτια και άλλα ανακυκλώσιμα υλικά. Γυμνάζεται χωρίς να χρειάζεται να πληρώνει γυμναστήρια. Και … γνώρισε τον έρωτα στο πρόσωπο ενός αρχικηπουρού του δήμου. Τον οποίο συνάντησε μετά από μια εξόρμηση καθαρισμού. Η Άννα-Λώρα μάλιστα θεωρεί ότι η συστηματική συλλογή σκουπιδιών για ανακύκλωση μπορεί να αποτελέσει ενδιαφέρουσα απασχόληση κοινωνικής προσφοράς για άνεργους. Σε εθελοντική και όχι σε υποχρεωτική βάση …
Μα τι μας λες, θα αναφωνήσουν μερικοί που θα διαβάσουν επιπόλαια τα παραπάνω. Να καταργήσουμε τις καθαρίστριες από τα σχολεία; Φυσικά, δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να καταργηθούν οι καθαρίστριες. Αλλά ότι τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να μην πετούν σκουπίδια. Και όταν δεν υπάρχει καθαρίστρια στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο (επειδή δεν διατίθενται κονδύλια ή γιατί οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες) αντί να αφήνουν τα δικά τους σκουπίδια να συσσωρεύονται, να φροντίσουν να καθαρίσουν μια στις τόσες το χώρο στον οποίο περνούν ένα μεγάλο μέρος της ημέρας τους.
Ή μήπως μας λες να βάλουμε τους ανέργους να μαζεύουν «εθελοντικά» τα σκουπίδια; Ουδόλως, αγαπητοί αναγνώστες. Όμως, ένας άνεργος ή κι ένας συνταξιούχος μπορεί να αφιερώσει εθελοντικά λίγο από τον χρόνο του για να συμβάλλει στην καθαριότητα της πόλης του, της παραλίας του, του δάσους ή του πάρκου όπου πηγαίνει βόλτα. Θα ωφεληθεί προσωπικά και θα συμβάλλει στην καθαριότητα της περιοχής του …
Γιατί όλοι μαζί πρέπει να καθαρίσουμε την Ελλάδα. Έχουμε μια πολύ όμορφη χώρα. Που δεν της αξίζει να πνίγεται στο σκουπίδι. Ούτε να πληρώνει γι' αυτό πρόστιμα από τα χρήματα που δεν έχει …
