Πόλεις που αντέχουν στις καταστροφές!

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 9 Μαΐου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Πόλεις που αντέχουν στις καταστροφές!
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Από το 2010 τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ξεκινήσει μια διεθνή εκστρατεία με στόχο να βοηθήσει τις πόλεις να γίνουν ανθεκτικότερες στις καταστροφές. Τον περασμένο μήνα η εκστρατεία αυτή μπήκε σε μια νέα φάση

Το 2025 το 65% του παγκόσμιου πληθυσμού θα μένει σε πόλεις. Στην Ευρώπη το ποσοστό αυτό θα είναι πάνω από 80%. Αυτό σημαίνει ότι οι επιπτώσεις μιας καταστροφής που θα πλήξει μια πόλη θα είναι πολύ σοβαρότερες από πλευράς ανθρώπινων θυμάτων. Η υπηρεσία του ΟΗΕ που έχει επιφορτιστεί με την παγκόσμια μείωση των καταστροφών (UNISDR), δρομολόγησε το 2010 την εκστρατεία με τίτλο «Καθιστώντας τις πόλεις ανθεκτικές: Η πόλη μου προετοιμάζεται!» για να ευαισθητοποιήσει τις τοπικές αρχές και τους πολίτες στους κινδύνους που διατρέχουν και να τους παρακινήσει να αναλάβουν δράση. Μέχρι σήμερα έχουν ανταποκριθεί στην πρόσκληση πάνω από 1000 πόλεις (από την Ελλάδα, η Πάτρα).

Η εκστρατεία μπήκε τον περασμένο μήνα σε μια νέα φάση με την διάθεση στις ενδιαφερόμενες πόλεις ενός διαδικτυακού εργαλείου αυτο-αξιολόγησης με το οποίο οι τοπικές αρχές μπορούν να θέσουν στόχους και να εντοπίσουν κενά στον σχεδιασμό και τις επενδύσεις στους τομείς της μείωσης των κινδύνων και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Το εργαλείο αυτό μαζί με ένα εγχειρίδιο για τους ηγέτες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, την επιστημονική υποστήριξη που παρέχουν οι υπηρεσίες του ΟΗΕ και τη δυνατότητα συνεργασίας μεταξύ πόλεων με τεχνογνωσία ή/και παρόμοια προβλήματα, μπορούν να αποδειχτούν ανεκτίμητοι παράγοντες για όσες πόλεις αποφασίσουν να δώσουν προτεραιότητα στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας στις καταστροφές. Κάτι που δεν αποτελεί πολυτέλεια αν σκεφτεί κανείς ότι το 2011 οι ασφαλισμένες ζημιές που υπέστησαν οι πόλεις σε παγκόσμιο επίπεδο από φυσικές καταστροφές ανήλθαν σε 270 δισεκατομμύρια ευρώ. Τα παραπάνω εργαλεία συμπληρώνονται και από έναν κατάλογο δέκα ουσιαστικών μέτρων που πρέπει να πάρει κάθε πόλη αν επιθυμεί να γίνει ανθεκτικότερη στις καταστροφές.

Τι περιλαμβάνουν τα μέτρα αυτά; Πρώτα, πρώτα οργάνωση και συντονισμό υπηρεσιών και πολιτών για να γίνουν κατανοητοί οι κίνδυνοι και πως είναι δυνατόν να μειωθούν. Όλες οι υπηρεσίες πρέπει να κατανοήσουν το ρόλο τους όσον αφορά την πρόληψη και την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των δυνητικών καταστροφών. Ταυτόχρονα η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να προβλέψει συγκεκριμένο προϋπολογισμό για την μείωση των κινδύνων από καταστροφές αλλά και κίνητρα προκειμένου οι ιδιοκτήτες κτηρίων, οι χαμηλόμισθοι, οι κοινότητες, οι επιχειρήσεις και ο δημόσιος τομέας νε επενδύσουν στην μείωση των κινδύνων αυτών. Το ιδανικό είναι όλα αυτά να γίνουν αφού έχουν συγκροτηθεί συμμαχίες με την κοινωνία των πολιτών σε τοπικό επίπεδο.

Η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει επίσης διατηρεί επικαιροποιημένα στοιχεία για τις απειλές και τις επιμέρους τρωτότητες, να καταρτίζει αξιολογήσεις των κινδύνων τις οποίες στη συνέχεια θα αξιοποιεί για την κατάρτιση των σχεδίων και των αποφάσεων χωροταξικής ανάπτυξης. Οι πληροφορίες αυτές και όλα τα σχέδια ενίσχυσης της ανθεκτικότητας της πόλης πρέπει να διατίθενται δημόσια και να συζητούνται με τους πολίτες.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις υποδομές κρίσιμης σημασίας για την ομαλή λειτουργία της πόλης σε περίπτωση καταστροφής αλλά και τις υποδομές προστασίας και ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων, όπως φράγματα, αντιπλημμυρικά, συστήματα απομάκρυνσης ομβρίων κλπ. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για την προσαρμογή των υποδομών αυτών έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή. Στο επίκεντρο των προσπαθειών η ασφάλεια των σχολείων και των νοσοκομείων, τα οποία πρέπει να ενισχυθούν κατάλληλα. Παράλληλα, η τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να εφαρμόσει ρεαλιστικούς οικοδομικούς κανονισμούς και αρχές χωροταξίας με στόχο την μείωση των κινδύνων. Αυτό περιλαμβάνει τον εντοπισμό ασφαλών τοποθεσιών για πολίτες με χαμηλό εισόδημα και όπου είναι εφικτό την αναβάθμιση περιοχών με αυθαίρετες κατασκευές έτσι ώστε να καταστούν ασφαλέστερες. Άλλος τομέας προτεραιότητας είναι και η προστασία των οικοσυστημάτων και των φυσικών προστατευτικών φραγμάτων κρίνεται επίσης απαραίτητη. Η προστασία της πόλης και των κατοίκων της από πλημμύρες, ξαφνικές καταιγίδες και άλλες απειλές εξαρτάται συχνά από την καλή κατάσταση τέτοιων συστημάτων, ιδίως ενόψει της κλιματικής αλλαγής.

Η εκπαίδευση των πολιτών αλλά και η κατάρτιση των επαγγελματιών (μηχανικών, εργολάβων, κλπ.) σε θέματα μείωσης των κινδύνων αποτελεί επίσης προτεραιότητα. Τα σχολεία, οι καθηγητές, οι εθελοντικές οργανώσεις μπορούν να παίξουν σημαντικότατο ρόλο στην ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών σε θέματα πρόληψης και προστασίας από τις δυνητικές καταστροφές. Σε αυτό το πλαίσιο για παράδειγμα η οργανωτική επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου εξέδωσε έναν οδηγό για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να καταστούν ανθεκτικότερες.

Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της πολιτικής όσον αφορά την προστασία της πόλης και των πολιτών από τις καταστροφές είναι και η εγκατάσταση συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης σε συνδυασμό με την ενίσχυση της ικανότητας της πόλης στον τομέα της διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Η περιοδική διοργάνωση ασκήσεων με τη συμμετοχή και των πολιτών συμβάλλει στην καλύτερη προετοιμασία αρχών, υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, εθελοντών και πληθυσμού και στη βελτίωση του όλου συστήματος προστασίας.

Τέλος, σε περίπτωση καταστροφής οι ανθεκτικές πόλεις εφαρμόζουν σχέδια αποκατάστασης και ανακατασκευής με επίκεντρο τις πραγματικές ανάγκες του πληγέντος πληθυσμού. Οι τοπικές κοινότητες είναι οι ιδανικοί φορείς υποστήριξης των θυμάτων που πρέπει να ξαναφτιάξουν τα σπίτια τους και, κυρίως, τις ίδιες τους τις ζωές. Σημαντικό ρόλο παίζει και η ψυχολογική υποστήριξη των πληγέντων που θα εξασφαλίσει τον περιορισμό της εμφάνισης ψυχολογικών προβλημάτων στο μέλλον.

Τα περισσότερα από τα παραπάνω τα έχετε ξαναδιαβάσει σε αυτήν εδώ τη στήλη. Είναι οι βασικές αρχές σχεδιασμού της διαχείρισης της προστασίας των πολιτών από (μικρά αλλά πολυάριθμά) ατυχήματα και από (μεγάλες) καταστροφές. Μερικά εφαρμόζονται ή σχεδιάζεται να εφαρμοστούν στο άμεσο μέλλον και στην Κρήτη. Μερικά ηχούν σαν παράξενες, ξενόφερτες ιδέες («εμείς αλλιώς τα ξέρουμε!»). Σίγουρα οι συμβουλές του ΟΗΕ πρέπει να προσαρμοστούν στις τοπικές συνθήκες, συνήθειες, στην εθνική έννομη τάξη, στα διαθέσιμα μέσα. Όμως οι καταστροφές δεν περιμένουν. Κι όποιος θέλει να είναι προετοιμασμένος ακολουθεί τη συμβουλή του Ερωτόκριτου «Με φρόνεψη πορεύγεται, με γνώσιν ορδινιάζει, Πριχού ’ρθουσι τα πράγματα προβλέπει και λογιάζει».

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com