Πρόληψη άνοιας και Αλτσχάιμερ

Με μείωση του άγχους και της κατανάλωσης ζάχαρης σε συνδυασμό με αύξηση του ύπνου και σωστή διατροφή
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Ιουλίου 2021 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-458)

Πριν από τρία χρόνια (βλ. ΧΝ 19/6/2018), είχαμε γράψει μια ανασκόπηση των ερευνών για την άνοια και τη νόσο Αλτσχάιμερ. Από τις έρευνες προκύπτει σταθερή μείωση του Αλτσχάιμερ και των άλλων ειδών άνοιας, όχι μόνο χάρη στις προόδους της ιατρικής (καλύτερη περίθαλψη) και στην καλυτέρευση του επιπέδου ζωής αλλά και χάρη στην καλύτερη εκπαίδευση.

Γράφαμε μάλιστα ότι «το γεγονός ότι η βελτίωση της παιδείας μας κάνει ανθεκτικότερους σε μιαν εκφυλιστική ασθένεια παρομοιάζεται με την ανακάλυψη των εμβολίων ή τη θεραπεία της φυματίωσης», και ότι «Τα διανοητικά ερεθίσματα αντισταθμίζουν επί περισσότερο χρόνο την ενδεχόμενη αλλοίωση των νοητικών λειτουργιών χωρίς την εμφάνιση συμπτωμάτων». Ας δούμε τώρα μερικούς σημαντικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση άνοιας στις μεγάλες ηλικίες.

Άγχος. Το 2010 μια ομάδα Σουηδών ερευνητών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι γυναίκες ηλικίας 38-60 ετών που έπασχαν από χρόνιο άγχος εμφάνιζαν 65% μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν άνοια σε μεγαλύτερες ηλικίες. Το 2013 παρατηρήθηκε ότι η αύξηση στον εγκέφαλο των στεροειδών ορμονών που συνδέονται με το άγχος συνδέονται με την εμφάνιση άνοιας. Το 2018, από την ανάλυση 16 μελετών στις οποίες είχαν συμμετάσχει πάνω από 3 εκατ. ασθενείς διαπιστώθηκε συσχέτιση της άνοιας με στεφανιαία καρδιακή νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια. Τέλος, το 2017 μια άλλη μελέτη χρησιμοποίησε με επιτυχία τα επίπεδα του άγχους για να προβλέψει την εμφάνιση άνοιας.

Λοιπόν, το άγχος σκοτώνει με πολλούς τρόπους και μακροπρόθεσμα προκαλεί και άνοια. Από ηλικία 30 ετών και πάνω η πρώτη προτεραιότητα για άνδρες και γυναίκες θα πρέπει να είναι να ελέγξουν το άγχος τους. Κάτι που βέβαια δεν είναι εύκολο εν μέσω και της πανδημίας και των κοινωνικών προβλημάτων που συνεπάγεται. Όμως, οι νέοι και οι νέες που δεν θα αντιμετωπίσουν σοβαρά το πρόβλημα του άγχους θα αντιμετωπίσουν μακροπρόθεσμα σημαντικά προβλήματα υγείας, μεταξύ των οποίων και άνοια …


Ζάχαρη. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει δυσμενώς και με πολλούς τρόπους την υγεία μας είναι και η κατανάλωση ζάχαρης. Είναι πολλές οι μελέτες που συνδέουν την κατανάλωση ζάχαρης με παχυσαρκία, καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτη και μη αλκοολική ηπατική στεάτωση (λιπώδη νόσο). Όμως μια πολύ πρόσφατη μελέτη (2021) σε νεαρά ποντίκια έδειξε μια σαφή συσχέτιση της κατανάλωσης ζάχαρης με γνωσιακές δυσκολίες και δυσκολίες απομνημόνευσης.

Μάλιστα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι αυτό οφειλόταν σε αλλαγές στον ιππόκαμπο, ένα τμήμα του εγκεφάλου που είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία της μνήμης και της μάθησης. Και αυτό με τη σειρά του προερχόταν από τις αλλαγές που είχε επιφέρει η κατανάλωση ζάχαρης στη σύσταση του μικροβιώματος, δηλαδή, στη μικροχλωρίδα του εντέρου!

Άραγε, ισχύει αυτό και για τους ανθρώπους; Πέρσι μια ερευνήτρια από το Τμήμα Γνωσιακής Λειτουργίας του Αυστραλιανού Στρατού ανέλυσε 17 ερευνητικές εργασίες και διαπίστωσε συσχέτιση μεταξύ ποικιλομορφίας του μικροβιώματος και ενισχυμένης γνωσιακής ευελιξίας και εκτελεστικής λειτουργίας του εγκεφάλου. Αυτό μαζί με άλλες παλαιότερες έρευνες φαίνεται να επιβεβαιώνουν τη σχέση μικροβιώματος και εγκεφαλικών λειτουργιών αλλά και τις δυσμενείς επιπτώσεις της κατανάλωσης ζάχαρης στην εμφάνιση άνοιας.

Από πρόσφατη (2021) βρετανική μελέτη που ανέλυσε 500.000 άτομα μέσης ηλικίας 58 έτη προκύπτει ότι στα άτομα σε προδιαβητικό στάδιο οι πιθανότητες μείωσης των γνωσιακών λειτουργιών ήταν αυξημένες κατά 42% και υπήρχαν 54% πιθανότητες αγγειακής άνοιας (λόγω μειωμένης αιμάτωσης του εγκεφάλου).

Το συμπέρασμα που προκύπτει είναι πως ο έγκαιρος περιορισμός της κατανάλωσης ζάχαρης, ιδίως από την παιδική ηλικία, εξασφαλίζει όχι μόνο προστασία από τις γνωστές ασθένειες που αναφέρθηκαν παραπάνω αλλά και από την εμφάνιση άνοιας στις μεγαλύτερες ηλικίες (από 42% έως 54%).

Ύπνος. Μια άλλη πολύ πρόσφατη έρευνα (2021) ανέλυσε επί σειρά ετών (1985 έως 2016) πόσο χρόνο κοιμόντουσαν 8.000 περίπου Βρετανοί ηλικίας 50 ετών και άνω. Από την ανάλυση προέκυψε ότι όσοι 50άρηδες και 60άρηδες κοιμόταν λιγότερες από 6 ώρες κάθε νύχτα παρουσίαζαν 30% μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης άνοιας σε μεγαλύτερη ηλικία. Κι αυτό σε σχέση με όσους είχαν κανονικό ύπνο διάρκειας 7 ωρών.

Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τους και άλλους παράγοντες που είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τον ύπνο ή τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας όπως: κάπνισμα, φυσική δραστηριότητα, δείκτη μάζας σώματος και παθήσεις όπως διαβήτη και καρδιοπάθειες. Ξεχώρισαν επίσης τα άτομα με ψυχικές παθήσεις όπως κατάθλιψη, που είναι γνωστό ότι συνδέονται έντονα με διαταραχές του ύπνου.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι μεσήλικες που κοιμούνται λίγο έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας στη γεροντική ηλικία. Ωστόσο, αυτό πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω ώστε να αποδειχτεί η συσχέτιση και να γίνουν κατανοητοί οι λόγοι στους οποίους οφείλεται. Βέβαια, δεν υπάρχει αμφιβολία πως ένας καλός ύπνος είναι επωφελής για την υγεία του εγκεφάλου αφού παίζει σημαντικό ρόλο στην συγκέντρωση και την μάθηση, στη διάθεση και γενικά στην υγεία.

Διατροφή. Ο εγκέφαλός μας είναι το κέντρο ελέγχου ολόκληρης της ύπαρξής μας και θα πρέπει να τον διατηρούμε σε καλή κατάσταση όλο το 24ωρο αφού δουλεύει ακόμη και όταν κοιμόμαστε … Γι’ αυτό θα πρέπει να τον τρέφουμε σωστά ιδίως με τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται περισσότερο.

Οι πολυφαινόλες είναι ένα από τα αγαπημένα θρεπτικά συστατικά του εγκεφάλου γιατί προστατεύουν τους νευρώνες ενεργοποιώντας δέσμες νευρώνων για την αντιμετώπιση του άγχους. Βελτιώνουν επίσης τη γνωσιακή λειτουργία και τη μνήμη επιβραδύνοντας την φυσική γνωσιακή εξασθένιση που συνοδεύει τη γήρανση και ίσως να επιβραδύνουν και την άνοια. Υπάρχουν στα γαρύφαλλα, στη μαύρη σοκολάτα, στα μούρα, και σε πολλά άλλα φρούτα και λαχανικά.

Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα ενισχύουν τις κυτταρικές μεμβράνες, επιτρέπουν την επικοινωνία των εγκεφαλικών κυττάρων, βελτιώνουν τις εγκεφαλικές λειτουργίες και βελτιώνουν τη μνήμη. Υπάρχουν σε λιπαρά ψάρια των ψυχρών νερών, ξηρούς καρπούς και σπόρους (ιδίως καρύδια) καθώς και σε φυτικά έλαια.

Το λυκοπένιο είναι ένα αντιοξειδωτικό που συμβάλλει στην αντιμετώπιση φλεγμονών λόγω της οξειδωτικής καταπόνησης του εγκεφάλου η λειτουργία του οποίου καταναλώνει πολύ οξυγόνο. Υπάρχει σε ντομάτες, σαγκουίνια, καρπούζια και γκρέϊπφρουτ. Τέλος, ο κουρκουμάς σε αντίθεση με άλλες ουσίες, μπορεί να διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό ενισχύοντας τις ορμόνες που συμβάλουν στην νευρογένεση.

Φυσικά, ο εγκέφαλος χρειάζεται και άλλες θρεπτικές ουσίες για να διατηρήσει την ανθεκτικότητά του. Σε αυτές περιλαμβάνονται βιταμίνη Β, ψευδάργυρος και νερό – πολύ νερό αφού ο εγκέφαλος είναι 73% νερό και ακόμη και 2% αφυδάτωση επηρεάζει σοβαρά τις γνωσιακές λειτουργίες.

Συμπέρασμα. Η πρόληψη της άνοιας απαιτεί έλεγχο του άγχους και του ζαχάρου, ύπνο τουλάχιστον 7 ώρες καθημερινά και μια προσεγμένη διατροφή κυρίως με πολυφαινόλες, ωμέγα-3 λιπαρά, λυκοπένιο, κουρκουμά και άφθονο νερό! Όσο νωρίτερα εφαρμοστούν αυτά στη ζωή του καθενός, τόσο αργότερα θα εμφανιστεί η άνοια …