Περί εθελοντών

Γραμμένο για όσους και όσες θέλουν να προσφέρουν …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 4 Ιουλίου 2017 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-294)

Η αξιοποίηση των εθελοντών από τις αρμόδιες υπηρεσίες δεν είναι απλή υπόθεση. Κατ' αρχάς γιατί ο καθένας μπορεί να εμφανιστεί σε μια πυρκαγιά, σε μια πλημμύρα, σε έναν σεισμό και να δηλώσει ότι θέλει να βοηθήσει. Όμως, αν δεν μπορεί να αποδείξει ότι έχει τις απαραίτητες γνώσεις η παρουσία του όχι μόνο μπορεί να αποβεί άκαρπη αλλά ενδέχεται να εμποδίσει και το έργο των ομάδων που έχουν επιφορτιστεί με την αντιμετώπιση του περιστατικού ή της καταστροφής.

Παράλληλα, ακόμη κι αν εμφανιστεί κάποια ομάδα εθελοντών που είναι εκπαιδευμένη και πιστοποιημένη για την παροχή υπηρεσιών διάσωσης, πρώτων βοηθειών ή ψυχολογικής υποστήριξης, δεν είναι σίγουρο ότι οι αρμόδιες υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης έχουν εκπαιδευτεί για να αξιοποιήσουν οργανωμένα την εθελοντική προσφορά. Αν ο διοικητής της επέμβασης δεν έχει δοκιμάσει τη συνεργασία σε συνθήκες άσκησης, αν δεν μιλάει την ίδια γλώσσα με τους επικεφαλής των εθελοντικών ομάδων ή τέλος αν θεωρεί ότι οι εθελοντές δεν είναι σε θέση να προσφέρουν χρήσιμο έργο την δεδομένη χρονική στιγμή, το αποτέλεσμα θα είναι χαμένος χρόνος, χαμένες ευκαιρίες, απογοήτευση ακόμη και αγανάκτηση. Που μπορεί να μετατραπεί ακόμη και σε ανοικτή σύγκρουση …

Η ελληνική νομοθεσία περί οργάνωσης της πολιτικής προστασίας αλλά και τα συμπεράσματα από ημερίδες εργασίας και ασκήσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης καλύπτουν αυτές ακριβώς τις δύο πλευρές. Αφενός εκπαίδευση και πιστοποίηση των εθελοντών και των οργανώσεων τους. Και αφετέρου ένταξη των εθελοντικών οργανώσεων στη διαδικασία σχεδιασμού και άσκησης των επιχειρησιακών υπηρεσιών που έχουν επιφορτιστεί με την αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών.

Όμως, εθελοντές δεν χρειάζονται μόνο στη φάση της επέμβασης, δηλαδή όταν μαίνεται η πυρκαγιά, όταν χτυπήσουν ο σεισμός και η πλημμύρα. Υπάρχουν πολυάριθμες καλά εκπαιδευμένες ομάδες έρευνας και διάσωσης αλλά στον τομέα της πρόληψης φαίνεται πως υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις. Και η πρόληψη μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την εκπαίδευση των πολιτών στις ανάλογες συμπεριφορές. Απομακρύνοντας ξερόχορτα και σκουπίδια εξασφαλίζουμε μείωση του κινδύνου πυρκαγιάς. Οι εκπαιδευμένοι πολίτες γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν πριν αλλά και αμέσως μετά τον σεισμό ή την πλημμύρα. Η σωστή συμπεριφορά στο τιμόνι μειώνει τα τροχαία.

Επιπλέον, πρώτες βοήθειες δεν χρειάζονται μόνο τα θύματα μεγάλων καταστροφών αλλά και τα παιδιά μας, οι γείτονές μας και οι συμπολίτες μας που εμπλέκονται σε ατυχήματα. Και όλοι, τα θύματα αλλά και οι συγγενείς τους χρειάζονται ψυχολογική στήριξη αμέσως μετά το ατύχημα ή την καταστροφή για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις ψυχολογικές επιπτώσεις, την αποκαλούμενη μετατραυματική αγχώδη διαταραχή (PTSD). Η οποία αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να δηλητηριάσει ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του θύματος ή των συγγενών του.

Στην εποχή της κρίσης οι εθελοντές προσφέρουν επίσης πολύτιμες υπηρεσίες στους αναξιοπαθούντες συμπολίτες μας. Πολλοί και πολλές βοηθούν σε συσσίτια, στην προσφορά τροφίμων, ρουχισμού και άλλου εξοπλισμού, ή ακόμη υποστηρίζουν μαθητές που δεν έχουν τα μέσα να σπουδάσουν. Κι εδώ, η εθελοντική προσφορά πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο αναγνωρισμένων δομών, προκειμένου να επιτυγχάνεται το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα αλλά και να υπάρχει ο απαιτούμενος έλεγχος της νομιμότητας των δράσεων.

Η εθελοντική προφορά είχε πάρει στο παρελθόν και μιαν άλλη μορφή με την προσωπική εργασία πολιτών στην κατασκευή δημοτικών έργων υποδομής. Κατ' αρχάς είχε προβλεφθεί νομοθετικά (Ν. 3427/1909 Περί οδοποιίας) η υποχρεωτική αμισθί εργασία των πολιτών ηλικίας 18 έως 65 ετών στην κατασκευή δημοτικών και επαρχιακών δρόμων. Ο νόμος αυτός δυστυχώς δεν εφαρμόστηκε πλήρως επειδή αντέδρασαν οι πολίτες στην πρόβλεψη «Περί προσωπικής εργασίας» αλλά και οι δήμοι που δεν ήθελαν να επιφορτισθούν με το κόστος συντήρησης της οδοποιίας.

Ωστόσο, σε αρκετούς δήμους και χωριά της Κρήτης οι πολίτες ανασκουμπώθηκαν και κατασκεύασαν σημαντικά έργα υποδομής. Στο νομό Χανίων, στο Καστέλι Κισσάμου, κατά τη δεκαετία του 1950 οι κάτοικοι εργάστηκαν εθελοντικά για να φέρουν το νερό από τη θέση «Κρύα βρύση» στα πρώτα σπίτια του οικισμού. Χρησιμοποιήθηκε σιδερένιος αγωγός και μια πετρελαιοκίνητη αντλία που κι αυτή ήταν δωρεά ενός πολίτη. Και στο χωριό Λάκκοι, οι κάτοικοι, έφεραν νερό από τα βουνά με προσωπική εργασία γύρω στο τέλος της δεκαετίας του 1960.

Στο Δήμο Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου και συγκεκριμένα στο χωριό Δρυμίσκος οι ναοί της Αγίας Τριάδος, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Προκοπίου χτίστηκαν με προαιρετικές εισφορές και προσωπική εργασία των κατοίκων. Και στο χωριό Πεύκοι του Δήμου Μακρύ Γιαλού Λασιθίου, οι κάτοικοι, με δωρεάν παραχώρηση της προσωπικής τους εργασίας κατά την δεκαετία του 1950, κατασκεύασαν στέρνες για να ποτίζουν τα χωράφια τους και έκαναν την διάνοιξη του αυτοκινητόδρομου από Λιθίνες προς Πεύκους και Άγιο Στέφανο.

Στην Πελοπόννησο, θυμάμαι τις παλιές ιστορίες για την κατασκευή ενός μεγάλου τμήματος του δρόμου Λεωνιδίου-Κοσμά από εθελοντές. Είναι ο περίφημος «δρόμος των 100 ημερών» που ονομάστηκε έτσι γιατί οι κάτοικοι τον ολοκλήρωσαν το 1951 μέσα σε 100 ημέρες για να σπάσουν την απομόνωση του χωριού τους. Αψηφώντας τις δύσκολες καιρικές συνθήκες και το κακοτράχαλο έδαφος και δουλεύοντας ουσιαστικά με κασμάδες και φτυάρια …

Τέλος, στο φτωχό χωριό Άγιο Γάλας της βόρειας Χίου οι πάμπτωχοι αγρότες βρήκαν χρόνο να κτίσουν με εθελοντική εργασία και με δωρεά ενός εύπορου πολίτη, το σχολείο του χωριού, μαζί με ένα δωμάτιο που χρησίμευε και ως κατοικία του δασκάλου. Αλλά και στα Θυμιανά, ένα χωριό στη μέση του εύφορου χιώτικου κάμπου, η εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου χτίστηκε μέσα σε μια οκταετία (1890-1898) επί Τουρκοκρατίας, ουσιαστικά με εθελοντική προσωπική εργασία των κατοίκων.

Φανταστείτε έναν δήμαρχο, έναν ιερωμένο, έναν πολιτικό να ζητήσει σήμερα από τους πολίτες να συμβάλλουν με την εθελοντική τους εργασία σε αντίστοιχες κατασκευές. Ή να εργαστούν μια μέρα της εβδομάδας δωρεάν για την τόνωση της εθνικής οικονομίας. Όπως έκαναν οι Γερμανοί μετά το πόλεμο. Αν δεν λοιδορηθεί, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα αντιμετωπίσει την, συχνά εκβιαστική απαίτηση, όλοι οι εργαζόμενοι να προσληφθούν ως μόνιμοι δημόσιοι υπάλληλοι!

«Mη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η χώρα σου για εσένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου» είχε πει ο Τζόν Κένεντι, ο πρόωρα δολοφονημένος πρόεδρος των ΗΠΑ. Ένα δίδαγμα που όλοι οι Έλληνες θα πρέπει κάποτε να το εμπεδώσουμε …