(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 23 Δεκεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-181)
Στις αρχές Νοεμβρίου, οργανώσαμε στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς ένα συνέδριο για «Το μέλλον των Γλωσσικών Επαγγελμάτων». Χρησιμοποιώ πρώτο πληθυντικό γιατί η διοργάνωση έγινε από το Γραφείο Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.
Την ημέρα του συνεδρίου, αν και παρών από τα άγρια χαράματα, δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω καμία από τις πολύ ενδιαφέρουσες πρωινές ομιλίες. Και από τις απογευματινές στρογγυλές τράπεζες παρακολούθησα μόνο την τελευταία που αφορούσε την επαγγελματική αναγνώριση των μεταφραστών και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες του χώρου. Ευτυχώς, είχαμε φροντίσει να βιντεοσκοπηθούν οι ομιλίες, τις οποίες μπορείτε να παρακολουθήσετε στις ιστοσελίδες του www.blod.gr, του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Επειδή έπρεπε να ελέγξω τον παραλληλισμό των βίντεο με τις διαφάνειες των παρουσιάσεων, παρακολούθησα με ιδιαίτερη προσοχή όλες τις ομιλίες.
Δεν θα αναφερθώ εδώ στα κάπως εξειδικευμένα, αλλά οπωσδήποτε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα του συνεδρίου, που θα αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω στοχοθετημένες δράσεις Επικεντρώνομαι εδώ σε μερικές παρατηρήσεις που αφορούν το μέλλον της Ελληνικής γλώσσας και το κατά πόσο κινδυνεύει όπως πολύ συχνά ακούγεται και γράφεται τόσο από την αδιάκριτη υιοθέτηση ξένων λέξεων όσο και από την γραφή της με λατινικούς χαρακτήρες (τα περίφημα greeklish ή γκρήκλις, τα πάλαι ποτέ φραγκοχιώτικα).
Το συνέδριο άνοιξε με την εμπνευσμένη ομιλία του καθηγητή γλωσσολογίας Χριστόφορου Χαραλαμπάκη που παρουσίασε συνοπτικά το νέο Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής το οποίο εξέδωσε πριν λίγες μέρες η Ακαδημία Αθηνών. Στο νέο λεξικό περιλαμβάνονται μεταξύ πολυάριθμων άλλων καινοτομιών και 5.000 νεολογισμοί, γεγονός που αποδεικνύει αδιαμφισβήτητα ότι η ελληνική γλώσσα είναι ζωντανή και υγιής και συνεχίζει να εξελίσσεται. Οι νεολογισμοί αυτοί μάλιστα δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο νεοελληνικό λεξικό και είναι σαφέστατα ελληνικές λέξεις. Αναγνωρισιμότητα, αναρτητέος, αντικαπνιστής, αξιολογητής, γενόσημα, γεωπληροφορική, ιχυθυοπαθολογία, μουσειογραφία, ψυχοφαρμακολογία και πάει λέγοντας … Οι νεολογισμοί αυτοί διαψεύδουν με τον καλύτερο τρόπο τις Κασσάνδρες έστω κι αν μερικοί από αυτούς αποτελούν διεθνισμούς υπό μορφή μεταφραστικών δανείων (π.χ. μπότοξ, πέλετ, σι ντι ες, σκάιπ κλπ.).
Ένας άλλος φίλος και συνάδελφος, ο φυσικός Κώστας Βαλεοντής που μίλησε στο συνέδριο, αγωνίζεται εδώ και πολλά χρόνια για τον εξελληνισμό της επιστημονικής ορολογίας. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας που οργανώνει ανά διετία ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο για την «Ελληνική γλώσσα και ορολογία» και συντηρεί τον χρησιμότατο ιστότοπο της ΕΛΕΤΟ με ανεκτίμητους ορολογικούς πόρους όπως βάσεις δεδομένων ορολογίας. Η ΕΛΕΤΟ εκδίδει ένα ενημερωτικό δελτίο, το Ορόγραμμα, που από μόνο του αποτελεί πόρο για όσους ενδιαφέρονται για θέματα ορολογίας και σωστής απόδοσης επιστημονικών όρων στα ελληνικά.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν επίσης δύο συνεδρίες που έθιξαν τεχνολογικά θέματα που σχετίζονται άμεσα με την ελληνική γλώσσα. Η μία αφορούσε τα «Γλωσσικά εργαλεία και το μέλλον της ελληνικής γλώσσας». Η άλλη είχε τίτλο «Τα ελληνικά στο λογισμικό και στο οπτικοακουστικό διαδικτυακό οικοσύστημα του 21ου αιώνα».
Από την πρώτη προέκυψε ότι πράγματι τα ελληνικά δεν διαθέτουν ακόμη σύγχρονα και εξελιγμένα γλωσσικά εργαλεία. Όπως μεγάλα ψηφιοποιημένα σώματα κειμένων που βοηθούν π.χ. στην μελέτη της μορφολογίας της γλώσσας. Αυτόματους διορθωτές κειμένων - δείτε τα πολυάριθμα ανέκδοτα που κυκλοφορούν με τις λανθασμένες διορθώσεις κειμένων σε κινητά. Ούτε αναλυτές γραμματικής και σύνταξης. Όμως, όπως μας είπε ο Χρήστος Τσαλίδης της εταιρείας Neurolingo, τα ελληνικά κείμενα στο διαδίκτυο πολλαπλασιάζονται. Και παρατηρείται μια συρρίκνωση των greeklish, τόση που να μην αξίζει εμπορικά η ανάπτυξη κάποιων εργαλείων γι' αυτή τη μορφή της γραφής των ελληνικών.
Βέβαια, υπάρχει και μια οικονομική διάσταση που ευνοεί την χρήση των γκρήκλις στην επικοινωνία μέσω της Υπηρεσίας Σύντομου Μηνύματος (SMS) στα κινητά τηλέφωνα. Πράγματι, ανάλογα με την κωδικοποίηση που έχει επιλεγεί για τη σύνταξη των SMS θα πρέπει είτε να περιοριστεί το μήκος του μηνύματος στα ελληνικά είτε να αποσταλούν (και να χρεωθούν) δύο ή και παραπάνω SMS. Έτσι ένα SMS μπορεί να περιλαμβάνει από 153 (απλούς λατινικούς) χαρακτήρες έως μόνο 67 (ελληνικούς, κυριλλικούς κλπ.) χαρακτήρες. Ο περιορισμός αυτός που δεν υπάρχει σε άλλες μορφές επικοινωνίας όπως τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή οι αναρτήσεις στο προσωποβιβλίο (facebook) ή το τουίτερ θα άξιζε να μελετηθεί περισσότερο προκειμένου να γίνουν κάποιες προτάσεις προς τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας και ενδεχομένως προς τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς.
Επιστρέφοντας στο συνέδριο να πούμε ότι ενδιαφέρον είχε και η παρουσίαση της καθημερινής λειτουργίας του ευρωπαϊκού τηλεοπτικού σταθμού Euronews που παρουσίασε ο Βασίλης Μπίτσης, διευθυντής της ελληνικής εκπομπής του καναλιού. Το κανάλι, που είναι προσβάσιμο μόνο δορυφορικά και διαδικτυακά, εκπέμπει μιαν εικόνα συνοδευόμενη από 13 γλώσσες, μεταξύ των οποίων και τα ελληνικά! Οι ειδησεογραφικές του εκπομπές χαρακτηρίζονται από αντικειμενικότητα και ουδετερότητα και εξασφαλίζουν την προβολή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στα τέσσερα σημεία του πλανήτη - και στα ελληνικά.
Κινδυνεύει λοιπόν σήμερα η ελληνική γλώσσα; Πολύ λιγότερο από ό,τι αφήνουν να εννοηθεί κάποιοι αρθρογράφοι. Θα πρέπει να γίνουν κάποιες ενέργειες για να θωρακιστεί περισσότερο; Ασφαλώς! Όπως προτείνει σε πρόσφατη σχετική ομιλία ο Κώστας Βαλεοντής απαιτείται σωστή διδασκαλία της γραμματικής, του συντακτικού, της ορθογραφίας σε συνδυασμό με την ετυμολογία, τη φωνολογία και την ιστορία των λέξεων! Και κυρίως, συμμετοχή όλων μας στον σωστό χειρισμό της γλώσσας σε καθημερινή βάση …
