Περί των μελλούμενων

Σε παγκόσμιο επίπεδο τα σημάδια επιτρέπουν την αισιοδοξία αλλά στην Ελλάδα θα χρειαστεί πολλή δουλειά …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 1 Αυγούστου 2017 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-297. Από το κείμενο που δημοσιεύτηκε στην έντυπη και την ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας έλειπαν όσες λέξεις είχαν υπερσύνδεσμο).

Πως εξελίσσεται ο κόσμος; Πάμε από το κακό στο χειρότερο ή μήπως τα πράγματα βελτιώνονται; Στο πλαίσιο έρευνας που έγινε προ διετίας σε 17 χώρες με τη συμμετοχή 18.000 ατόμων, οι απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν δείχνουν μια σαφή διαφοροποίηση. Μόνο στην Κίνα η πλειοψηφία (41%) των ερωτηθέντων πιστεύει ότι τα πράγματα πάνε καλύτερα και η μειοψηφία (33%) ότι πάνε χειρότερα. Σε όλες τις άλλες χώρες η πλειοψηφία πιστεύει ότι τα πράγματα πάνε χειρότερα (Γαλλία-81%, Αυστραλία-70%, Βρετανία 65%, Σουηδία-66%, Γερμανία-59%, Νορβηγία-61%, Δανία-57%).

Όμως η ιστορική εξέλιξη των συνθηκών διαβίωσης σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνει μιαν άλλη εικόνα. Η οποία, μέχρι στιγμής, είναι πολύ πιο αισιόδοξη. Στον τομέα της φτώχειας για παράδειγμα, το 2015 μόνο 10 στους 100 ανθρώπους ζούσαν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Συγκριτικά, το 1820 ζούσαν σε ακραία φτώχεια 94 στους 100 ανθρώπους. Βέβαια, τα Μέσα Ενημέρωσης θα συνεχίσουν να επικεντρώνονται σε μεμονωμένες περιπτώσεις αφού, ποια εφημερίδα θα έβαζε καθημερινά έναν πηχυαίο τίτλο «Ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν σε ακραία φτώχεια μειώθηκε χτες κατά 130.000 – τόσο θα μειωθεί σήμερα και αύριο».

Αισιόδοξη είναι και η εικόνα όσον αφορά τον περιορισμό του αναλφαβητισμού. Το 1800 ήξεραν να διαβάζουν μόνο οι 12 στους 100 ανθρώπους ηλικίας άνω των 15 ετών. Σήμερα, ο αριθμός αυτός έχει αυξηθεί στους 85! Παρόμοια είναι και τα ποσοστά για όσους έχουν παρακολουθήσει βασική εκπαίδευση. Από 17 στους 100 το 1820, ο αριθμός τους έχει αυξηθεί σήμερα στους 86. Και το ποσοστό των νέων που έχουν παρακολουθήσει πανεπιστημιακή ή ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με το παρελθόν.

Δραματικές βελτιώσεις παρατηρούνται και στην υγεία. Η παιδική θνησιμότητα έχει μειωθεί εντυπωσιακά. Από 41 στα 100 παιδιά που πέθαιναν πριν φτάσουν σε ηλικία 5 ετών το 1820 ο αριθμός των θανάτων έχει πέσει στους 5. Εκτός από την γενική βελτίωση των συνθηκών ζωής και υγιεινής, σημαντικό ρόλο έχει παίξει και ο εκτεταμένος εμβολιασμός. Το 1820 τα εμβόλια ήταν άγνωστα. Σήμερα, 86 στους 100 ανθρώπους έχουν εμβολιαστεί κατά της διφθερίτιδας, του κοκίτη και του τετάνου.

Σημαντικές βελτιώσεις έχουν επίσης σημειωθεί και όσον αφορά τη δημοκρατία και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στις αρχές του 19ου αιώνα μόνο το 1% των ανθρώπων ζούσε σε δημοκρατικά καθεστώτα. Σήμερα το ποσοστό αυτό είναι 56%, ενώ από όσους ζουν σε αυταρχικό καθεστώς οι 4 στους 5 ζουν στην Κίνα. Η βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου συνδυάζεται και με βελτίωση της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων, αλλά σε αυτόν τον τομέα απομένουν να γίνουν πολλά ακόμη.

Ένας τομέας που συχνά δημιουργεί έντονες ανησυχίες είναι η συνεχής αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού. Ευτυχώς, από το 1962-63 όταν ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πληθυσμού της Γης άγγιξε τη μέγιστη τιμή του (2,2%). Έκτοτε, ο ρυθμός αυτός σημειώνει συνεχή μείωση, τάση που προβλέπεται να συνεχιστεί. Ωστόσο, η αύξηση του πληθυσμού εξαρτάται από δύο παράγοντες, το προσδόκιμο ζωής (που συνεχώς αυξάνεται) και τον δείκτη γονιμότητας (που μειώνεται αντισταθμίζοντας την αύξηση του προσδόκιμου ζωής). Οι σημερινές προβλέψεις δείχνουν ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα μεγιστοποιηθεί το 2015 στα 11 δισεκατομμύρια.

Δυστυχώς, την παραπάνω αισιόδοξη εικόνα έρχονται να αμαυρώσουν οι προβλέψεις στον τομέα της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τους ειδικούς της Διεθνούς Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) η μέση επιφανειακή θερμοκρασία της Γης θα συνεχίσει να αυξάνει κατά τη διάρκεια όλου του 21ου αιώνα και με βάση όλα τα σενάρια προσομοίωσης.

Αυτό σημαίνει ότι είναι πολύ πιθανόν να συμβαίνουν συχνότερα καύσωνες που θα διαρκούν περισσότερο. Παράλληλα, σε πολλές περιοχές θα σημειώνονται εντονότερες και συχνότερες καταιγίδες. Στις θάλασσες θα συνεχίσει να αυξάνεται η οξύτητα, η θερμοκρασία καθώς και το επίπεδο με αποτέλεσμα να μειώνονται τα αλιεύματα και να εξαφανίζονται πολλές παράκτιες περιοχές.

Προβλέπεται επίσης δεκαπλασιασμός των μεταναστευτικών ροών και αύξηση των φυσικών καταστροφών (πλημμύρες, πυρκαγιές, κατολισθήσεις), των ενεργειακών απαιτήσεων (π.χ. για κλιματισμό) και των απαιτήσεων μόνωσης των κτηρίων. Ειδικότερα στην Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, προβλέπεται να πληγεί σοβαρά η γεωργική παραγωγή, να επηρεαστεί σημαντικά ο τουρισμός και να εξαφανιστούν πολλές από τις παράκτιες περιοχές της χώρας.

Ένα άλλο σημαντικό ελληνικό πρόβλημα είναι το δημογραφικό. Ο πληθυσμός της Ελλάδος μειώνεται ενώ ταυτόχρονα γερνάει. Και οι προβλέψεις δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικές. Σύμφωνα με άλλη έρευνα της διαΝΕΟσης, το 2050 η Ελλάδα θα έχει 8,8 εκατομμύρια κατοίκους – επιπλέον, ένας στους τρεις θα είναι ηλικίας άνω των 65 ετών (σήμερα είναι ένας στους πέντε).

Ταυτόχρονα, οι τεχνολογικές εξελίξεις ιδίως στον τομέα της αυτοματοποίησης, αλλάζουν με ταχείς ρυθμούς τις σχέσεις στην αγορά εργασίας. Ολόκληρα επαγγέλματα θα εξαφανιστούν ή θα απαιτούν εντελώς νέες δεξιότητες. Φυσικά θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, οι οποίες όμως θα απαιτούν πολύ περισσότερες δεξιότητες. Δυστυχώς, στην Ελλάδα το εκπαιδευτικό σύστημα δεν έχει σχεδιαστεί για να ανταπεξέλθει στις νέες αυτές απαιτήσεις.

Όπως έγραψε πρόσφατα ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος στην «Καθημερινή», «τις αμέσως επόμενες δεκαετίες η Ελλάδα θα γίνει ένα μέρος με πιο σκληρό, αφιλόξενο κλίμα, με μικρότερο, και γερασμένο πληθυσμό και θα βρεθεί αντιμέτωπη με τεχνολογικές εξελίξεις για τις οποίες δεν έχει ούτε το εκπαιδευτικό σύστημα ούτε καμιάς μορφής σχεδιασμό για να ανταπεξέλθει, ενώ παράλληλα θα βρίσκεται και πάνω στο σταυροδρόμι προσφυγικών ροών πρωτοφανούς κλίμακας».

Αυτά, σε συνδυασμό «με την ιλιγγιώδη ανεργία, την ξεχαρβαλωμένη δικαιοσύνη, το παράλυτο κράτος, τις ανύπαρκτες επενδύσεις, το ακατάσχετο brain drain (ΣΣ. διαρροή επιστημόνων στο εξωτερικό) και μια διαχρονική πολιτική και κοινωνική αφασία» δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας στο, κατά Σαββόπουλο, «χειρότερο του Ελληνισμού κομμάτι» ...

Ένας λόγος παραπάνω για να ανασκουμπωθούμε και να ριχτούμε στη δουλειά!