Στο σκαλί το τελευταίο …

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 11 Ιουλίου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Στο σκαλί το τελευταίο …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Οι αυτοκτονίες για τις οποίες διαβάζουμε όλο και πιο συχνά στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούν να αποφευχθούν αν ενδιαφερθούμε για τους γύρω μας και ενεργήσουμε έγκαιρα προς τη σωστή κατεύθυνση

Οι αυτοκτονίες μπήκαν στη καθημερινότητά μας χάρις στις εφημερίδες, τα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις και τα ιστολόγια. «Λόγω της κρίσης», λένε ενημερωτικά, δίνοντας λεπτομέρειες για το συμβάν, την προσωπική ζωή των θυμάτων και τα σημειώματα που άφησαν. Μερικοί επώνυμοι τις χαρακτήρισαν μάλιστα και ως «πράξεις ηρωικές, εθνικές και πατριωτικές … πράξεις συνείδησης και αποφασιστικότητας». Δυστυχώς, χωρίς να το καταλαβαίνουν, οι δημοσιογράφοι και οι επώνυμοι προβάλλοντας τις συγκεκριμένες πράξεις, συμβάλλουν με τον τρόπο τους στην διόγκωση του φαινομένου. Η μη κυβερνητική οργάνωση «Κλίμακα» (www.klimaka.org.gr), που δραστηριοποιείται στην παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, έχει μάλιστα εκπονήσει και σχετικές Οδηγίες για δημοσιογράφους και εργαζόμενους στα ΜΜΕ με τίτλο «Μιλώντας για την Αυτοκτονία» στις οποίες η λεπτομερής προβολή των αυτοκτονιών αποθαρρύνεται.

Πράγματι, σύμφωνα με τις οδηγίες της Κλίμακας, «H δημοσιοποίηση μιας αυτοκτονίας δημιουργεί τον κίνδυνο να επηρεαστούν αρνητικά ευάλωτα άτομα και να οδηγηθούν σε μιμητικές συμπεριφορές. Μετά τη δημοσιοποίηση μιας αυτοκτονίας από τα ΜΜΕ, έχει αναφερθεί διεθνώς αύξηση τόσο του αριθμού των αυτοκτονιών όσο και της χρήσης της ίδιας μεθόδου με τον αυτόχειρα. Φαίνεται ότι παίζει ρόλο τόσο ο τρόπος όσο και η διάρκεια προβολής του θέματος. Στον αντίποδα, τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη του φαινομένου, ενημερώνοντας το κοινό για τις ψυχικές παθήσεις που οδηγούν στην αυτοκτονία, για τις διαθέσιμες θεραπείες, για τις υπηρεσίες που μπορούν να απευθυνθούν κλπ.».

Η οικονομική κρίση, η ανεργία, το αίσθημα αβεβαιότητας για την επαύριον επιτείνουν όχι μόνο τις ψυχικές ασθένειες που αποτελούν το υπόβαθρο για τις αυτοκτονίες αλλά και άλλες παθήσεις, όπως οι καρδιοπάθειες, τα εγκεφαλικά επεισόδια ακόμη και τις δερματοπάθειες, παθήσεις που όλες συνδέονται με την αύξηση του άγχους. Παράλληλα, οι στατιστικές για τον αριθμό των αυτοκτονιών που σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας εμφάνισαν αύξηση κατά 40% κατά το πρώτο εξάμηνο του 2011 σε σχέση με την ίδια περίοδο την προηγούμενη χρονιά, ίσως να μην δίνουν την πλήρη εικόνα του φαινομένου. Όπως αναφέρει ο ψυχολόγος Αργύριος Μπίρης, «οι θάνατοι από αυτοκτονίες δεν δηλώνονται πάντα, για διάφορους λόγους. Λόγω του στιγματισμού της πράξης της αυτοκτονίας, οι γιατροί και οι ανακριτές μπορεί να δεχθούν πιέσεις από την πλευρά της οικογένειας να καταχωρήσουν ένα θάνατο ως ατύχημα, όταν οι συνθήκες δεν είναι ξεκαθαρισμένες. Επιπλέον, πολλά αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, όπου εμπλέκεται ένα μόνο αυτοκίνητο, είναι ίσως περιπτώσεις αυτοκτονιών. Και μερικοί άνθρωποι που ασχολούνται με επικίνδυνα αθλήματα και δραστηριότητες, που υιοθετούν θανατηφόρες συνήθειες (όπως βαριά χρήση ναρκωτικών), ή που πάσχουν από φυσική ασθένεια και διακόπτουν τη θεραπεία τους, ίσως αναζητούν το θάνατο. Επομένως, ο αριθμός των πραγματικών αυτοκτονιών ετησίως, μπορεί να είναι και διπλάσιος από το επίσημο μέγεθος. Από την άλλη, ο αριθμός των ανθρώπων που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν, αλλά απέτυχαν, υπολογίζεται ότι είναι από δύο έως οκτώ φορές μεγαλύτερος του αριθμού των αυτοκτονιών».

Μπορούμε να προλάβουμε τις αυτοκτονίες; Σίγουρα, οι ευαισθητοποιημένοι πολίτες μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά. Παρατηρώντας κατ' αρχάς τα Προειδοποιητικά Σημάδια στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που σκέφτεται να αυτοκτονήσει όπως τα υποδεικνύει η «Κλίμακα». Αλλαγή στη συμπεριφορά (απαισιοδοξία, ευερεθιστότητα, απάθεια κλπ.). Έντονη θλίψη, έντονη ανησυχία ή πανικός. Επαναλαμβανόμενη αναφορά στο θάνατο ή την αυτοκτονία. Αλλαγή στις συνήθειες διατροφής (αυξημένη όρεξη ή αντίθετα μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους). Αλλαγή στις συνήθειες ύπνου (αϋπνία ή υπνηλία). Αισθήματα ενοχής, ντροπής, αναξιότητας. Ξαφνική επιθυμία να τακτοποιηθούν προσωπικές υποθέσεις (π.χ. γράψιμο διαθήκης). Αν αντιληφθείτε κάποιο από τα σημάδια αυτά σε συγγενείς ή φίλους, μην αδρανήσετε. Ζητήστε βοήθεια από κάποιον ειδικό τηλεφωνώντας στο 1018 ή στέλνοντας μήνυμα στο help@suicide-help.gr.

«Η αυτοκτονία δεν επιλέγεται. Συμβαίνει όταν η οδύνη, η απελπισία, ο πόνος ξεπερνούν τις δυνατότητες αντιμετώπισής τους», γράφει η «Κλίμακα» σε ένα κείμενο με τίτλο «Αν σκέφτεστε να αυτοκτονήσετε διαβάστε αυτό πρώτα». Η σκέψη για αυτοκτονία δεν κάνει κάποιον άνθρωπο κακό, τρελό, αδύναμο ή με ψεγάδια. Ούτε και σημαίνει ότι θέλει πράγματι να πεθάνει. Σημαίνει απλώς ότι έχει περισσότερο πόνο από αυτόν που μπορεί να υπομείνει τη δεδομένη στιγμή. Εάν αρχίσουμε να στοιβάζουμε φορτία στους ώμους κάποιου, στο τέλος θα καταρρεύσει … ανεξάρτητα από το πόσο θέλει να παραμείνει όρθιος. Είναι απαράδεκτη η φράση «αυτό δεν είναι αρκετό για να αυτοκτονήσεις». Υπάρχουν πολλά είδη πόνου που μπορούν να οδηγήσουν στην αυτοκτονία. Εάν ο πόνος υποφέρεται ή όχι, μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο. Αυτό που κάποιος θα μπορούσε να το αντέξει, κάποιος άλλος δεν μπορεί. Το σημείο από το οποίο ο πόνος γίνεται αφόρητος εξαρτάται από τα μέσα αντιμετώπισης που έχει ο καθένας. Οι άνθρωποι διαφέρουν πολύ στην ικανότητά τους να αντιστέκονται στον πόνο. Όταν ο πόνος ξεπερνάει τις δυνατότητες αντιμετώπισης του τότε εμφανίζονται τα συναισθήματα αυτοκτονίας. Έτσι, η αυτοκτονία δεν είναι ούτε λανθασμένη ούτε σωστή, δεν είναι μια ατέλεια του χαρακτήρα, είναι ηθικά ουδέτερη. Είναι απλά η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ του πόνου και των δυνατοτήτων αντιμετώπισης του.

Το αίσθημα της αυτοκτονίας μπορεί να ξεπεραστεί βρίσκοντας τρόπους είτε για να μειωθεί ο πόνος είτε για να αυξηθούν οι δυνατότητες αντιμετώπισης του. Υπάρχουν πολλοί ειδικοί που μπορούν να βοηθήσουν. Που δεν θα κρίνουν. Που δεν θα φιλονικήσουν. Που δεν θα στείλουν αυτόν που σκέπτεται να αυτοκτονήσει στο νοσοκομείο. Που θα τον βοηθήσουν να μην ασχοληθεί με το πρόβλημα μόνος. Με συζήτηση αλλά και με υποστήριξη κάθε είδους. Προκειμένου να απελευθερωθεί η φοβερή ποσότητα πίεσης που μπορεί να αποτελέσει ακριβώς και την πρόσθετη δύναμη που χρειάζεται ώστε να ανακτηθεί η χαμένη ισορροπία.

Και θυμηθείτε ότι κανένας Έλληνας δεν περισσεύει στις μέρες που ζούμε. Όλοι χρειάζονται για να δει η χώρα μας καλύτερες μέρες.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com