ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Εκτίμηση κινδύνων για σωστές αποφάσεις
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Πριν ληφθεί μια σοβαρή απόφαση για οικονομικούς λόγους είναι απαραίτητο να αναλυθούν σωστά οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για το φυσικό αέριο και τους υδρογονάνθρακες που περικλείει το υπέδαφος της Ανατολικής Μεσογείου νότια της Κύπρου και της Κρήτης. Όλοι επικεντρώνονται στα οικονομικά οφέλη από την εξόρυξη τους, οφέλη που θα χρησιμεύσουν στην ανακούφιση των χρεών και στην βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών. Αναφέρονται συχνά και οι στρατηγικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις για την περιοχή μας από την ανακάλυψη των «τεράστιων», όπως λέγεται, αυτών κοιτασμάτων. Και μερικοί ισχυρίζονται ότι η εκμετάλλευσή τους θα μπορούσε να έχει αρχίσει νωρίτερα αν οι πολιτικές ηγεσίες είχαν προχωρήσει θαρραλέα στην αξιοποίησή τους.
Όμως, ακόμη και αν οι έρευνες που βρίσκονται σε εξέλιξη αποδείξουν ότι υπάρχουν πράγματι τα εκμεταλλεύσιμα αυτά κοιτάσματα που όλοι ονειρεύονται, η εκμετάλλευσή τους θα πρέπει να προχωρήσει μόνο μετά από λεπτομερή μελέτη των ενδεχόμενων κινδύνων και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από αυτή την εκμετάλλευση. Και δεν αναφέρομαι μόνο στους γεωπολιτικούς κινδύνους, επειδή στα κοιτάσματα εγείρουν αξιώσεις και οι γειτονικές χώρες.
Πρόσφατα δημοσιεύματα σε αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης αναφέρθηκαν στους κινδύνους ενίσχυσης της σεισμογένειας σε περιοχές από το υπέδαφος των οποίων εξάγεται φυσικό αέριο. Μια τέτοια περιοχή, το Χρόνιχεν, βρίσκεται στη Βόρεια Ολλανδία και εκεί βρίσκεται το μεγαλύτερο πεδίο φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Τον περασμένο Αύγουστο την περιοχή έπληξε ένας σεισμός έντασης 3,6 Ρίχτερ, ο μεγαλύτερος που καταγράφηκε ποτέ στην περιοχή αυτή. Και από τις αρχές του χρόνου στην περιοχή καταγράφηκαν 18 σεισμοί επιβεβαιώνοντας την τάση αύξησης της σεισμικότητας που άρχισε από το 2011 όταν αντί για 20-40 σεισμούς ετησίως η περιοχή άρχισε να γνωρίζει επτά σεισμούς το μήνα. Με βάση τις πολυάριθμες αιτήσεις αποζημίωσης, ο δήμαρχος του Χρόνιχεν ζήτησε να συσταθεί ταμείο αποζημιώσεων ύψους 1 δις ευρώ ενώ τέθηκε και το ζήτημα του ρυθμού της παραγωγής.
Μια έκθεση της Ολλανδικής ρυθμιστικής αρχής που εποπτεύει την εξορυκτική βιομηχανία διαπίστωσε την συσχέτιση της ποσότητας του παραγόμενου αερίου με την συχνότητα και την σοβαρότητα των σεισμών. Το συμπέρασμα της έκθεσης είναι ότι αν η εξόρυξη αερίου συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό σε 12 μήνες θα υπάρχει πιθανότητα 7% (μία στις δεκατέσσερις) να σημειωθεί σεισμός από 4 έως 5 Ρίχτερ. Και επειδή οι σεισμοί αυτοί είναι πάντα μικρού βάθους, οι ζημίες στα κτήρια προβλέπονται σημαντικές - ιδίως σε μια χώρα όπως η Ολλανδία που δεν έχει αυστηρό αντισεισμικό κανονισμό για τα κτήρια. Αυτό όμως έρχεται σε αντίθεση με τους κανόνες ασφαλείας για τα Ολλανδικά φράγματα για τα οποία η πιθανότητα σοβαρής ζημίας δεν πρέπει να ξεπερνά τη μία στα 10.000 !
Δυστυχώς η περίπτωση της Ολλανδίας δεν είναι μεμονωμένη. Η εξόρυξη φυσικού αερίου αλλά και πετρελαίου από το υπέδαφος είναι μια πολύπλοκη διαδικασία. Αν το αέριο ή το πετρέλαιο βρίσκονται υπό πίεση αναβλύζουν από μόνα τους. Αυτό όμως δημιουργεί κενά στους γεωλογικούς σχηματισμούς που τα περικλείουν με αποτέλεσμα τα πετρώματα του ταμιευτήρα να καταρρέουν προκαλώντας σεισμούς ακόμη και υποχωρήσεις εδαφών. Αν το φυσικό αέριο ή το πετρέλαιο δεν έχουν αρκετή πίεση διοχετεύονται στο κοίτασμα μεγάλες ποσότητες νερού που είναι αναμεμιγμένο με άμμο και διάφορες χημικές ουσίες οι οποίες διαλύουν τα πετρώματα και διευκολύνουν την άντληση (μια τεχνική που είναι γνωστή ως υδρορωγμάτωση), αλλά προκαλούν πάλι υπόγειες κατολισθήσεις και καταρρεύσεις …
Σε πρόσφατο άρθρο στο επίσημο περιοδικό της Αμερικανικής Ένωσης Γεωλόγων μια ομάδα γεωλόγων από διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια ανέλυσε τη σεισμική δραστηριότητα στην Οκλαχόμα κατά την τελευταία διετία και συμπέρανε ότι οι εξορυκτικές δραστηριότητες προκάλεσαν τους σεισμούς που σημειώθηκαν στις αρχές Νοεμβρίου 2011 στην αμερικανική αυτή πολιτεία - μεταξύ των οποίων και ένας σεισμός έντασης 5,7 Ρίχτερ που έγινε αισθητός σε 17 πολιτείες και προκάλεσε την κατάρρευση 14 σπιτιών και δύο τραυματίες. Και οι σεισμολόγοι υποπτεύονται ότι πολλοί σεισμοί στο Τέξας, το Άρκανσο, το Κολοράντο και το Οχάιο ίσως να οφείλονται στη εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου. Μάλιστα μερικές από αυτές τις πολιτείες είτε απαγόρευσαν τελείως την χρήση της υδρορωγμάτωσης, είτε απαιτούν γνωμοδότηση από σεισμολόγους πριν δώσουν τις σχετικές εγκρίσεις, είτε παρακολουθούν στενά τις σχετικές δραστηριότητες με σκοπό να τις απαγορεύσουν μόλις σημειωθεί σεισμική δραστηριότητα. Παρόμοια φαινόμενα σεισμικής δραστηριότητας λόγω υδρορωγμάτωσης έχουν όμως παρατηρηθεί και σε συνάρτηση με την εκμετάλλευση γεωθερμικών πεδίων. Στο τέλος του 2009 οι αρχές της Ελβετίας απαγόρευσαν την εκμετάλλευση του γεωθερμικού πεδίου της Βασιλείας, με βάση μια κυβερνητική μελέτη που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι σε αυτό οφειλόταν η αύξηση της σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή. Ταυτόχρονα σχεδόν, ένα παρόμοιο έργο εκμετάλλευσης της γεωθερμικής ενέργειας στην Καλιφόρνια, εγκαταλείφθηκε λόγω των πολλών προβλημάτων ασφαλείας που παρουσίαζε, μεταξύ των οποίων και η πιθανότητα πρόκλησης σεισμών.
Η Κύπρος και η Κρήτη, όπως είναι γνωστό, γειτονεύουν με σεισμογενή γεωλογικά ρήγματα τα οποία έχουν δώσει στο παρελθόν και προβλέπεται να δώσουν στο μέλλον σημαντικούς και καταστρεπτικούς σεισμούς. Παράλληλα, η οικονομική ανάγκη εκμετάλλευσης των βεβαιωμένων και πιθανών κοιτασμάτων γίνεται όλο και μεγαλύτερη λόγω της κρίσης. Προσωπικά δεν είμαι με κανέναν τρόπο εναντίον της εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πόρων του ελληνικού υπεδάφους. Όμως, η όποια απόφαση προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να στηριχτεί σε σοβαρές μελέτες εκτίμησης των κινδύνων, ένας από τους οποίους είναι και ο σεισμικός. Ακόμη και αν αποφασιστεί να προχωρήσει η εκμετάλλευση, οι αρχές θα πρέπει να επαγρυπνούν φροντίζοντας να αναστείλουν τις εξορυκτικές εργασίες με την πρώτη ένδειξη αυξημένου κινδύνου.
Όμως, την επόμενη εβδομάδα θα συνεχίσουμε με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις …
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
