Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Σεπτεμβρίου 2011.
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Καρδιά πληγωμένη μες τον πόνο βυθισμένη …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή πλήττει τα θύματα ατυχημάτων και καταστροφών αλλά και τα μέλη των οικογενειών τους και τους παριστάμενους που ίσως δεν φέρουν εμφανή σωματικά τραύματα. Και μπορεί να καταστρέψει ζωές …
Σεισμός ή πλημμύρα, τροχαίο ατύχημα, πυρκαγιά, επίθεση, βιασμός, απόπειρα αυτοκτονίας φίλου ή συγγενούς. Εκτός από τα φυσικά τραύματα, τα γεγονότα αυτά προκαλούν και ψυχικά τραύματα όχι μόνο στα ίδια τα θύματα αλλά και στους αγαπημένους τους ή και στους παριστάμενους. Τραύματα που συχνά είναι εξίσου, αν όχι πιο σοβαρά. Τραυματιζόμαστε ψυχικά όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα ξαφνικό, βίαιο και απρόσμενο γεγονός που μας θέτει μπροστά στην πραγματικότητα του θανάτου, του δικού μας ή του πλησίον μας. Είναι κάτι που ξεπερνά τον ίδιο το φόβο του θανάτου. Ο ψυχικός τραυματίας διακατέχεται σχεδόν από το αίσθημα ότι έχει ήδη πεθάνει …
Αν ο τραυματισμός δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί σωστά προκαλεί στη συνέχεια την μετατραυματική αγχώδη διαταραχή (post-traumatic stress disorder ή PTSD), έναν ατέλειωτο εφιάλτη. Το παραμικρό γεγονός θυμίζει το τραυματικό συμβάν. Μια είδηση στην τηλεόραση, ένα θόρυβος στο δρόμο, μια εικόνα, ένα πρόσωπο. Το θύμα ξαναζεί το συμβάν αστραπιαία. Υποφέρει από εφιάλτες. Η ανάμνηση του τραυματικού γεγονότος επανέρχεται διαρκώς. Για να αντιμετωπίσει το άγχος το θύμα εφευρίσκει στρατηγικές που οδηγούν σε εξαρτήσεις (αλκοολισμό, ναρκωτικά, κλπ.), σε φυγή (αποφεύγει τους χώρους που θυμίζουν το τραυματικό συμβάν), σε κατάθλιψη ή ακόμη και σε αυτοκτονία. Τα συμπτώματα που συνοδεύουν την μετατραυματική αγχώδη διαταραχή περιλαμβάνουν αϋπνίες, διαταραχές της συγκέντρωσης και της μνήμης, υπερδιέγερση, ερεθιστικότητα, κρίσεις πανικού, αίσθημα καταπίεσης και δύσπνοια. Με σοβαρές επιπτώσεις στην επαγγελματική, οικογενειακή, συναισθηματική και κοινωνική ζωή του θύματος.
Η αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος απαιτεί την επέμβαση ειδικών ψυχολόγων και ψυχιάτρων. Για να ελευθερωθεί από τον πόνο του το θύμα πρέπει να τον εκφράσει με λόγια. Το ιδανικό είναι η ψυχική θεραπεία να αρχίσει παράλληλα με την θεραπεία των εμφανών τραυμάτων. Η ψυχολογική αξιολόγηση του θύματος είναι ιδιαίτερα σημαντική. Δεν βιώνουν όλοι οι άνθρωποι το ατύχημα ή την καταστροφή με τον ίδιο τρόπο. Ορισμένοι μπορούν να ζήσουν φοβερές στιγμές και να μην επηρεαστούν καθόλου. Άλλοι τραυματίζονται ψυχικά ακόμη και από συμβάντα που για τους περισσότερους ίσως να περνούν απαρατήρητα. Η «συνηθισμένη» κλοπή της τσάντας μιας ηλικιωμένης από έναν τσαντάκια μπορεί για παράδειγμα να έχει καταστροφικές συνέπειες για την γριούλα.
Η θεραπεία του ψυχικά τραυματία συνεπάγεται επίσης και την αντιμετώπιση των συγγενών. Αν δεν έχουν τραυματιστεί ψυχικά και οι ίδιοι, συχνά δεν γνωρίζουν πώς να χειριστούν το θύμα και τις αντιδράσεις του. Αντιδρούν υπερπροστατευτικά ή αντίθετα ελαχιστοποιούν το γεγονός ισχυριζόμενοι ότι δεν είναι κάτι σοβαρό. Και στις δύο περιπτώσεις το θύμα δεν νοιώθει ότι έχει την κατανόηση του άμεσου περιβάλλοντός του με αποτέλεσμα να απομονώνεται περισσότερο στον εαυτό του κάτι που επιδεινώνει την κατάσταση.
Μερικά επαγγέλματα που έρχονται σε καθημερινή επαφή με ατυχήματα και καταστροφές χρειάζονται συστηματική ψυχολογική στήριξη. Αστυνόμοι, πυροσβέστες, στρατιωτικοί, γιατροί και νοσοκόμοι επείγουσας ιατρικής ακόμη και δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ψυχικού τραύματος. Γι’ αυτό και οι σχετικές υπηρεσίες δημιουργούν ειδικές μονάδες ψυχολογικής υποστήριξης. Ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να λαμβάνεται και για τα θύματα βιασμών, για τα οποία πρέπει να ισχύουν ειδικές διευθετήσεις προκειμένου το θύμα να μην επιβαρυνθεί περισσότερο ψυχολογικά στο στάδιο της ανάκρισης. Αυτό απαιτεί τη συνεργασία ψυχολόγου, γυναικολόγου, μικροβιολόγου, νοσοκόμων και φυσικά των αστυνομικών.
Στην Ελλάδα, εξ όσων γνωρίζω, η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή απασχόλησε ερευνητικά αρχικά την κ. Ιωάννα Μπεργιαννάκη-Δερμιτζάκη, καθηγήτρια της ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που με την ομάδα της μελέτησε τις ψυχολογικές επιπτώσεις του σεισμού της Καλαμάτας το 1986 αλλά και άλλων καταστροφών στην Ελλάδα όπως π.χ. των μεγάλων πυρκαγιών στην Αττική. Σήμερα υπάρχουν αρκετοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι που έχουν ασχοληθεί με την συγκεκριμένη ψυχοπαθολογία αν και η αντιμετώπιση από την πλευρά των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης αλλά και γενικότερα δεν είναι πάντα συστηματική.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε χρηματοδοτήσει στο παρελθόν σειρά σεμιναρίων στα οποία ειδικοί από όλη την Ευρώπη κατέληξαν σε ένα πρόγραμμα για την ανάπτυξη της ψυχολογικής υποστήριξης των θυμάτων ατυχημάτων και καταστροφών και την ένταξη της στις καθημερινές διαδικασίες των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Η εφαρμογή του προγράμματος δεν είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα, αν και μερικές χώρες προχώρησαν στην υλοποίησή του, σε ορισμένες περιπτώσεις και με τη συμμετοχή εθελοντών που έλαβαν γι’ αυτό ειδική εκπαίδευση.
Ακούμε συχνά στις ειδήσεις ότι μετά από κάποιο τραγικό συμβάν (πυρκαγιά, φόνο, μεγάλο ατύχημα κλπ.) συγκροτείται από τις δυνάμεις ασφαλείας μια ομάδα ψυχολογικής υποστήριξης. Βέβαια, αμέσως μετά από μια τραυματική εμπειρία, τα θύματα δεν είναι πάντα σε θέση να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Ο ψυχολόγος που θα κληθεί να περιθάλψει τα θύματα ενός τροχαίου ή ενός σιδηροδρομικού ατυχήματος δεν είναι δυνατόν να εξαλείψει πλήρως τον ενδεχόμενο τραυματισμό. Όμως η παρουσία του μειώνει τις πιθανότητες να περάσει απαρατήρητος ο ψυχικός τραυματισμός και να εμφανιστεί μεταγενέστερα μετατραυματική αγχώδης διαταραχή. Και γι’ αυτό η ψυχολογική υποστήριξη μετά από κάθε ατύχημα πρέπει να είναι συστηματική και να εντάσσεται στη κανονική διαδικασία περίθαλψης των θυμάτων.
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Καρδιά πληγωμένη μες τον πόνο βυθισμένη …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή πλήττει τα θύματα ατυχημάτων και καταστροφών αλλά και τα μέλη των οικογενειών τους και τους παριστάμενους που ίσως δεν φέρουν εμφανή σωματικά τραύματα. Και μπορεί να καταστρέψει ζωές …
Σεισμός ή πλημμύρα, τροχαίο ατύχημα, πυρκαγιά, επίθεση, βιασμός, απόπειρα αυτοκτονίας φίλου ή συγγενούς. Εκτός από τα φυσικά τραύματα, τα γεγονότα αυτά προκαλούν και ψυχικά τραύματα όχι μόνο στα ίδια τα θύματα αλλά και στους αγαπημένους τους ή και στους παριστάμενους. Τραύματα που συχνά είναι εξίσου, αν όχι πιο σοβαρά. Τραυματιζόμαστε ψυχικά όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα ξαφνικό, βίαιο και απρόσμενο γεγονός που μας θέτει μπροστά στην πραγματικότητα του θανάτου, του δικού μας ή του πλησίον μας. Είναι κάτι που ξεπερνά τον ίδιο το φόβο του θανάτου. Ο ψυχικός τραυματίας διακατέχεται σχεδόν από το αίσθημα ότι έχει ήδη πεθάνει …
 |
| Η αντιμετώπιση της μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής σε ορισμένες ευαίσθητες κατηγορίες - στρατιωτικοί, διασώστες, επειγοντολόγοι, αστυνομικοί - απαιτεί ειδική οργάνωση |
 |
| Η περίθαλψη των τραυματιών ενός ατυχήματος πρέπει να περιλαμβάνει και την ψυχολογική υποστήριξη |
 |
| Η ψυχολογική υποστήριξη των αναίμακτων θυμάτων είναι εξίσου σημαντική με εκείνη των θυμάτων με εμφανή τραύματα |
Μερικά επαγγέλματα που έρχονται σε καθημερινή επαφή με ατυχήματα και καταστροφές χρειάζονται συστηματική ψυχολογική στήριξη. Αστυνόμοι, πυροσβέστες, στρατιωτικοί, γιατροί και νοσοκόμοι επείγουσας ιατρικής ακόμη και δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ψυχικού τραύματος. Γι’ αυτό και οι σχετικές υπηρεσίες δημιουργούν ειδικές μονάδες ψυχολογικής υποστήριξης. Ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να λαμβάνεται και για τα θύματα βιασμών, για τα οποία πρέπει να ισχύουν ειδικές διευθετήσεις προκειμένου το θύμα να μην επιβαρυνθεί περισσότερο ψυχολογικά στο στάδιο της ανάκρισης. Αυτό απαιτεί τη συνεργασία ψυχολόγου, γυναικολόγου, μικροβιολόγου, νοσοκόμων και φυσικά των αστυνομικών.
Στην Ελλάδα, εξ όσων γνωρίζω, η μετατραυματική αγχώδης διαταραχή απασχόλησε ερευνητικά αρχικά την κ. Ιωάννα Μπεργιαννάκη-Δερμιτζάκη, καθηγήτρια της ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών που με την ομάδα της μελέτησε τις ψυχολογικές επιπτώσεις του σεισμού της Καλαμάτας το 1986 αλλά και άλλων καταστροφών στην Ελλάδα όπως π.χ. των μεγάλων πυρκαγιών στην Αττική. Σήμερα υπάρχουν αρκετοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι που έχουν ασχοληθεί με την συγκεκριμένη ψυχοπαθολογία αν και η αντιμετώπιση από την πλευρά των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης αλλά και γενικότερα δεν είναι πάντα συστηματική.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε χρηματοδοτήσει στο παρελθόν σειρά σεμιναρίων στα οποία ειδικοί από όλη την Ευρώπη κατέληξαν σε ένα πρόγραμμα για την ανάπτυξη της ψυχολογικής υποστήριξης των θυμάτων ατυχημάτων και καταστροφών και την ένταξη της στις καθημερινές διαδικασίες των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Η εφαρμογή του προγράμματος δεν είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα, αν και μερικές χώρες προχώρησαν στην υλοποίησή του, σε ορισμένες περιπτώσεις και με τη συμμετοχή εθελοντών που έλαβαν γι’ αυτό ειδική εκπαίδευση.
Ακούμε συχνά στις ειδήσεις ότι μετά από κάποιο τραγικό συμβάν (πυρκαγιά, φόνο, μεγάλο ατύχημα κλπ.) συγκροτείται από τις δυνάμεις ασφαλείας μια ομάδα ψυχολογικής υποστήριξης. Βέβαια, αμέσως μετά από μια τραυματική εμπειρία, τα θύματα δεν είναι πάντα σε θέση να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Ο ψυχολόγος που θα κληθεί να περιθάλψει τα θύματα ενός τροχαίου ή ενός σιδηροδρομικού ατυχήματος δεν είναι δυνατόν να εξαλείψει πλήρως τον ενδεχόμενο τραυματισμό. Όμως η παρουσία του μειώνει τις πιθανότητες να περάσει απαρατήρητος ο ψυχικός τραυματισμός και να εμφανιστεί μεταγενέστερα μετατραυματική αγχώδης διαταραχή. Και γι’ αυτό η ψυχολογική υποστήριξη μετά από κάθε ατύχημα πρέπει να είναι συστηματική και να εντάσσεται στη κανονική διαδικασία περίθαλψης των θυμάτων.
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
