Μετεκλογικές προκλήσεις

Πέμπτη 30 Μαΐου 2019. 32^ο ένθετο για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την καθημερινότητα των πολιτών στην εκπομπή «Και μία, και δύο» με δύο πρόσχαρες, ευγενικές, γλωσσομαθείς και επαγγελματίες δημοσιογράφους, τη Δομίνα Διαμαντοπούλου και τη Μυρσίνη Λιοναράκη. Η εκπομπή μεταδίδεται από Δευτέρα μέχρι Παρασκευή από τις 1 μέχρι τις 2 (το μεσημέρι ...) στον Αθήνα984.

Ακούστε το απόσπασμα της εκπομπής στην οποία αναφερθήκαμε στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τις Ευρωπαϊκές εκλογές.



Κατά τη γνώμη μου αναλύοντας τα αποτελέσματα των Ευρωπαϊκών εκλογών, προκύπτουν τα εξής:

• Ανάγκη για συναίνεση των παραδοσιακά μεγάλων πολιτικών οικογενειών (ΕΛΚ, Σοσιαλιστές, Φιλελεύθεροι) με τους Οικολόγους εξαιτίας της Κλιματικής Αλλαγής, η οποία αποτελεί πλέον τη σημαντικότερη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε ως ανθρώπινο είδος. Κι αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να λύσουμε δύο μεγάλα προβλήματα όσον αφορά την Ενέργεια:
• Την παραγωγή (υδρογονάνθρακες, ανανεώσιμες) και
• Τη χρήση της (μεταφορές, βιομηχανία, οικιακός τομέας).
• Ανάγκη για σοβαρή αντιμετώπιση του κύματος ανόδου των εθνικιστικών τάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση που οφείλονται σε δύο μεγάλα προβλήματα α) το Μεταναστευτικό και β) την Ανεργία (σε συνδυασμό με την φτωχοποίηση του πληθυσμού). Αυτό θα απαιτήσει επενδύσεις:
• Στις αναπτυσσόμενες χώρες προκειμένου να υπάρχουν κίνητρα παραμονής (αναπτυξιακή πολιτική, αντιμετώπιση συγκρούσεων και κρίσεων)
• Στις χώρες υποδοχής για ενσωμάτωση των μεταναστών ώστε να αντιμετωπιστούν η υπογεννητικότητα και η έλλειψη δεξιοτήτων (όχι μόνο για τους μετανάστες).
• Με δεδομένες τις προκλήσεις από τις ΗΠΑ και την Κίνα (οικονομικές), τη Ρωσία (υπονομευτικές), τον ισλαμικό κόσμο (τρομοκρατία), η Ευρώπη θα πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά με την Άμυνα και την Ασφάλειά της (στο πλαίσιο μιας ενιαίας Εξωτερικής Πολιτικής).
• Για όλα τα παραπάνω χρειάζονται χρήματα! Δηλαδή η Ένωση θα πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά με την Οικονομία. Με έναν Υπουργό Οικονομικών (και έναν προϋπολογισμό) και με σοβαρές αποφάσεις για την χρηματοδότηση όλων των παραπάνω με δύο εναλλακτικές επιλογές [βλέπε τη μεγάλη κουβέντα που έχει αρχίσει μεταξύ Βαρουφάκη (και Galbraith και Stuart Holland) από τη μια και Piketty από την άλλη]:
• Με έκδοση ευρω-ομολόγων (δηλαδή με αύξηση του χρέους – μέσω της εκτύπωσης χρήματος) ή
• Με τη θέσπιση νέων φόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο (π.χ. οικολογικό, ενεργειακό, διασυνοριακών χρηματοπιστωτικών συναλλαγών).

Οι μεγάλες προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Κλιματική αλλαγή, μεταναστευτικές ροές, ανεργία, ασφάλεια, άμυνα και πολυεθνικές – οι τομείς που απαιτούν σοβαρή δράση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 28 Μαΐου 2019 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-376)

Η συζήτηση που προηγήθηκε των εκλογών δεν κάλυψε σχεδόν καθόλου τις μεγάλες προκλήσεις που θα πρέπει οπωσδήποτε να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στα αμέσως επόμενα χρόνια. Όμως, τώρα που ξέρουμε τα αποτελέσματα, ας δούμε με ηρεμία τα σημαντικότερα προβλήματα που μπορεί να έχουν δυσμενέστατες επιπτώσεις στην προστασία των πολιτών και στην καθημερινότητά μας. Και τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο σε πανευρωπαϊκό, αν όχι κι σε παγκόσμιο, επίπεδο.

Κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για παγκόσμια πρόκληση η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά απόλυτη προτεραιότητα. Αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις αύξησης της μέσης θερμοκρασίας της Γης δεν θα επηρεαστεί μόνο η στάθμη της θάλασσας. Οι εναλλαγές ξηρασίας και τροπικών καταιγίδων θα διαταράξουν όχι μόνο την γεωργία και την κτηνοτροφία αλλά και τις δημόσιες και ιδιωτικές υποδομές. Κάτι που ήδη το παρατηρούμε να γίνεται σε αρκετές χώρες ακόμη και στην περιοχή μας.

Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει την ενίσχυση της ανθεκτικότητας κοινωνιών και υποδομών καθώς και αλλαγές στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας. Η κατάργηση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων (λιγνίτης, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) θα επηρεάσει τη βιομηχανία, τις μεταφορές, τις συνθήκες διαβίωσης. Αυτό συνεπάγεται τεράστιες επενδύσεις, τις οποίες δεν μπορεί να αντιμετωπίσει καμία χώρα από μόνη της.

Μεταναστευτικές ροές. Η κλιματική αλλαγή, οι πολεμικές συρράξεις και οι τεράστιες διαφορές βιοτικού επιπέδου μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών δημιουργούν από τις απαρχές της ιστορίας μετακινήσεις πληθυσμών. Πρόκειται λίγο-πολύ για ένα φυσικό φαινόμενο που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η αντιμετώπισή του στο παρελθόν συνεπαγόταν πολέμους, εξανδραποδισμούς, γενοκτονίες. Σήμερα, η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί διπλή προσπάθεια.

Πρώτον, περιορισμό ή και εξάλειψη των αιτίων που ωθούν εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να φτάσουν σε κάποια αμφιλεγόμενη «γη της επαγγελίας». Παράλληλα, ενίσχυση των διαδικασιών υποδοχής και ενσωμάτωσης των προσφύγων και των μεταναστών, ιδίως στις χώρες που αντιμετωπίζουν δημογραφικό πρόβλημα. Με σεβασμό του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλά και με διατήρηση των πολιτισμικών χαρακτηριστικών των χωρών υποδοχής ώστε να μην μετατραπούν σταδιακά σε φανατικές θεοκρατίες.

Φτωχοποίηση και ανεργία. Ζούμε σε μιαν εποχή γεμάτη παράδοξα. Από τη μια προοδεύουμε επιστημονικά και τεχνολογικά δημιουργώντας μια κοινωνία της πληροφορίας όπου άνθρωποι, δεδομένα, διαδικασίες και αντικείμενα συνδέονται σε ένα παγκόσμιο διαδίκτυο. Παράλληλα όμως, δημιουργούμε και μια τάξη ανθρώπων που δεν έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις νέες επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις με αποτέλεσμα να μένουν στο περιθώριο.

Δεν πρόκειται μόνο για νέους που δεν μπόρεσαν να ανέβουν στο τρένο γιατί δεν έχουν τις κατάλληλες δεξιότητες ή γιατί έκαναν λανθασμένες επιλογές. Αλλά και για ενήλικες που τους ξεπέρασαν οι εξελίξεις με αποτέλεσμα να μείνουν άνεργοι ενώ είχαν σημαντικές οικογενειακές υποχρεώσεις. Κι αυτό ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε προσωπικό με συγκεκριμένες δεξιότητες και εξειδίκευση σε πάρα πολλούς κλάδους υψηλής τεχνολογίας.

Η αντιμετώπιση του παραπάνω πολύπλοκου και εκτεταμένου κοινωνικού προβλήματος εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος και από τις μεταρρυθμίσεις στα εθνικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Η ανάπτυξη ψηφιακών, γλωσσικών και επιχειρηματικών δεξιοτήτων πρέπει να αποτελεί πλέον προτεραιότητα σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Ταυτόχρονα με την παροχή κινήτρων για δια βίου κατάρτιση σε νέες δεξιότητες …

Ασφάλεια και άμυνα. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και όσο η απειλή προερχόταν από την ανατολή, η Δυτική Ευρώπη ανέθεσε την άμυνά της στο ΝΑΤΟ. Σήμερα τα δεδομένα φαίνεται ότι αλλάζουν. Οι απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει πλέον Ευρώπη προέρχονται από πολλές κατευθύνσεις – Ρωσία, ΗΠΑ, Κίνα, Μέση Ανατολή. Αν και πρωτίστως οικονομικές δεν αποκλείεται, σε βάθος χρόνου, να μετατραπούν και σε στρατιωτικές.

Ήδη πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έζησαν ή απειλούνται από πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις ενώ πολλές εκλογικές διαδικασίες φαίνεται ότι επηρεάζονται από εξωγενείς παράγοντες (παράνομες χρηματοδοτήσεις αντιευρωπαϊκών κομμάτων από εξωευρωπαϊκά κέντρα, αντιευρωπαϊκές προπαγανδιστικές παρεμβάσεις σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ.).

Η αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων δεν μπορεί να γίνει μόνο με διακυβερνητικές συνεργασίες αλλά απαιτεί οργάνωση σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο. Δηλαδή κοινές πολιτικές στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής, της άμυνας και της ασφάλειας.

Πολυεθνικές επιχειρήσεις. Οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις έχουν αποκτήσει σήμερα τεράστια δύναμη. Κανένα από τα εθνικά κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορεί να τις ελέγξει από μόνο του. Μόνον η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει την ικανότητα και τα εργαλεία για να αντιμετωπίσει κολοσσούς όπως η Microsoft, η Google, η Facebook αλλά και τις μεγάλες βιομηχανίες ή τις πολυεθνικές της ενέργειας. Και έχει αποδείξει ότι και θέλει και μπορεί να το κάνει. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε υποθέσεις δεσπόζουσας θέσης, καρτέλ, συγχωνεύσεων ή παράνομων κρατικών ενισχύσεων.

Ας ελπίσουμε ότι πέρα από τις προεκλογικές υποσχέσεις, τα νέα πρόσωπα που θα αναλάβουν τα ηνία στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αντιληφθούν τη σοβαρότητα των καιρών και θα αντιμετωπίσουν σοβαρά όλες τις παραπάνω προκλήσεις. Σε συνεργασία φυσικά με τα κράτη μέλη, τα οποία τελικά λαμβάνουν και εφαρμόζουν τις σχετικές αποφάσεις.

Οι σοβαρότεροι παγκόσμιοι κίνδυνοι για το 2019

Οι πέντε σοβαρότεροι παγκόσμιοι κίνδυνοι από πλευράς πιθανότητας

1. Ακραία καιρικά φαινόμενα
2. Αποτυχία προσαρμογής και ελαχιστοποίησης επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής
3. Φυσικές καταστροφές
4. Απάτη ή κλοπή δεδομένων
5. Κυβερνοεπιθέσεις

Οι πέντε σοβαρότεροι παγκόσμιοι κίνδυνοι από πλευράς επιπτώσεων

1. Όπλα μαζικής καταστροφής
2. Αποτυχία προσαρμογής και ελαχιστοποίησης επιπτώσεων κλιματικής αλλαγής
3. Ακραία καιρικά φαινόμενα
4. Κρίσεις λειψυδρίας
5. Φυσικές καταστροφές

Πηγή: The Global Risks Report 2019, 14th Edition, World Economic Forum, Γενεύη