Η δικιά μου Αγία Σοφία

Οι πατριώτες πρόγονοι μου από την Κωνσταντινούπολη που κράτησαν άσβεστη την φλόγα του ελληνισμού …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 21 Ιουλίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-430)

Διαβάζω τις περισπούδαστες αναλύσεις για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Ακούω τις προβλέψεις για τις διαθέσεις της τουρκικής ηγεσίας. Για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις από τις φιλοπόλεμες δηλώσεις καθώς και από τις εξελισσόμενες και εξαγγελλόμενες επεμβάσεις της γειτονικής χώρας στην Ανατολική Μεσόγειο. Και ξυπνούν οι αναμνήσεις …

Η μαμά μου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Πόλη, όπως και όλη της η οικογένεια. Ήμουν εξίμιση χρονών όταν πήγα για δεύτερη χρονιά στην Βασιλεύουσα. Είχα αρχίσει να καταλαβαίνω τον κόσμο και ως το πρώτο εγγόνι στην οικογένεια είχα ιδιαίτερη μεταχείριση. Η διαδικασία μύησης μου στα «προαιώνια» μυστικά περιλάμβανε και δύο επισκέψεις.

Δύο επισκέψεις. Η πρώτη στην Αγία Σοφία. Μπαίνοντας, ο χώρος φαίνεται πως με εντυπωσίασε τόσο πολύ που έκανα αυθόρμητα στο σταυρό μου … «Μην το κάνεις αυτό!», μου ψιθύρισε αυστηρά ο θείος. «Θα μας μαλώσουν οι τούρκοι φύλακες». Θυμάμαι ακόμη το οργισμένο βλέμμα που του έριξα. Βλέμμα που έλεγε χωρίς λόγια: «Μα δεν ήταν εκκλησία η Αγία Σοφία; Και δεν είχαμε μάθει να κάνουμε το σταυρό όταν μπαίναμε σε εκκλησίες;» Πόσα λίγα ήξερα τότε … Και πόσα έπρεπε να μάθω ακόμη …

Η δεύτερη, ήταν η επίσκεψη στον τότε Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα. Ο θείος είχε γίνει δεκτός σε ιδιαίτερη ακρόαση και με πήρε μαζί του. Δεν ξέρω τι συζήτησαν αλλά σίγουρα ο θείος που είχε τότε υπεύθυνη θέση στο τυπογραφείο της έγκριτης εφημερίδας Cumhuriyet (Τζουμχουριέτ=Δημοκρατία) και μάλλον ήξερε πολλά.

Από αυτή τη συνάντηση θυμάμαι μόνο το «άσπρο» γλυκό μέσα σε νερό, το γνωστό «υποβρύχιο» που έφαγα μέσα στο γραφείο του Πατριάρχη! Χρόνια αργότερα έδωσα τη δική μου ερμηνεία σε αυτή τη σκηνή. Ο Ελληνισμός της Πόλης είχε διατηρηθεί γιατί κρατούσε τις πατροπαράδοτες αξίες ριζωμένες κάτω από την επιφάνεια, όπως τα υποβρύχια που δεν φαίνονται μέσα στη θάλασσα. Κι αυτό φάνηκε σε πολλές περιπτώσεις, άλλες γνωστές κι άλλες άγνωστες.

Πατριώτες. Ένας πρώτος ξάδελφος της μαμάς, αν και γεννημένος στην Πόλη, είχε έλθει στην Ελλάδα για να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία. Λίγο μετά ξέσπασε ο πόλεμος του ’40 και φυσικά πολέμησε στην Αλβανία, όπως και πολλοί άλλοι Κωνσταντινουπολίτες μερικοί από τους οποίους έδωσαν και τη ζωή τους για την πατρίδα. Γύρισε στην Πόλη μέχρι που απελάθηκε το 1963 μαζί με χιλιάδες άλλους Έλληνες.

Μαζί απελάθηκε και ο θείος μου, ο άλλος αδελφός της μαμάς, μεγαλοεργολάβος στην Πόλη. Τον κάλεσαν στο αστυνομικό τμήμα και του είπαν ότι έπρεπε να εγκαταλείψει το τουρκικό έδαφος μέσα σε 48 ώρες εκτός και αν … δεχόταν να αποκτήσει τουρκική υπηκοότητα! «Από τον πατέρα μου κληρονόμησα μόνο αυτή την υπηκοότητα» απάντησε. «Δεν μπορώ να την απαρνηθώ». Και πήρε το δρόμο της προσφυγιάς με μια μικρή βαλιτσούλα. Μόνο αυτήν του επέτρεψαν να πάρει μαζί του.

Όταν λίγα χρόνια αργότερα ξεφύλλιζα το βιβλίο «Ιστορικά Τσακωνιάς και Λεωνιδίου» κατάλαβα το βάρος της κληρονομιάς. Ο προ-προπάππος ήταν αναγνωρισμένος αγωνιστής του απελευθερωτικού αγώνα του 1821. Το όνομά του αναφέρεται μάλιστα στην αναμνηστική στήλη με τους τοπικούς αγωνιστές του 1821 που υπάρχει στο Λεωνίδιο Κυνουρίας. Ήταν από τους πρώτους που μπήκε στην Τριπολιτσά και είχε διαθέσει όλη του την περιουσία για τον αγώνα …

Θα μπορούσα να μιλώ και για χίλια δυο άλλα περιστατικά που έχουν σχέση με την Πόλη. Για έναν αδελφό της γιαγιάς που πήγε στα βάθη της Ανατολής όταν τον πήραν στα τάγματα εργασίας. Ευτυχώς, ήταν καλός μαραγκός και ο διοικητής τον χρησιμοποίησε για να κτίσει ένα αρχοντικό … κι έτσι δεν άφησε τα κόκκαλα του εκεί όπως χιλιάδες άλλοι Έλληνες.

Άλλος αδελφός της γιαγιάς ήταν εργοδηγός στις ηλεκτρογεννήτριες και τους υποσταθμούς διανομής της AEG. Είχε εγκαταστήσει εκατοντάδες σε πολλά χωριά της Ανατολίας στο πλαίσιο προγράμματος εξηλεκτρισμού. «Όταν παρέδιδα το έργο, ο δήμαρχος γύριζε τον διακόπτη και όλο το χωριό είχε ηλεκτρικό. Τότε έβαζε στη σειρά όλους τους άνδρες του χωριού και μου φιλούσαν το χέρι …» μας έλεγε.

Αυτός μου έμαθε πολυάριθμα πατριωτικά άσματα και ποιήματα. Τον πρώτο εθνικό ύμνο της Ελλάδας – «Ω! Λυγερόν και κοπτερόν σπαθί μου». «Το Χάνι της Γραβιάς» του Ζαλοκώστα και άλλα. Όλα αυτά στην Πόλη … στην πόλη των Τούρκων αλλά στην βασιλεύουσα των Ρωμιών …

Ποιοι Τούρκοι; Ένα μεσημέρι οι αδελφοί της μαμάς έτρωγαν σε μια ταβέρνα. Σε διπλανό τραπέζι έτρωγε μια παρέα στην οποία συμμετείχε και ένας γνωστός τούρκος μεγαλοδημοσιογράφος. «Μακαρία η τουρκάλα μάνα του Φατίχ (ο Μωάμεθ ο Πορθητής) που μας χάρισε μια τόσο όμορφη πόλη» είπε κάποιος από την παρέα. «Τώρα είπες μεγάλη βλακεία», τον επιτίμησε ο μεγαλοδημοσιογράφος. «Ποια σουλτάνα μωρέ ήταν τουρκάλα; Όλες ήταν ή Ρωμιές, ή Ρωσίδες, ή Αρμένισες, ή Καυκάσιες ή …» και συνέχισε να αραδιάζει εθνικότητες.

Διάβαζα πρόσφατα σε αγγλόφωνη τουρκική ιστοσελίδα ότι τα εγχώρια τεστ DNA έχουν απαγορευτεί στην Τουρκία. Αλλά πολλοί Τούρκοι του εξωτερικού που έχουν υποβληθεί σε τέτοια τεστ για να διαπιστώσουν τις εθνικές τους ρίζες, διαπιστώνουν με έκπληξη ότι δεν κατάγονται από Σελτζούκους ή Οθωμανούς!

Αντίθετα πληροφορούνται ότι συγγενεύουν περισσότερο με Ιταλούς, Εβραίους, Έλληνες ή Αρμένηδες … Κάτι που αντιστρατεύεται την επίσημη κρατική προπαγάνδα για το «μεγάλο τουρκικό έθνος»! Έτσι, στις αιτιάσεις της Άγκυρας για «μουσουλμάνους τουρκικής καταγωγής» που κατοικούν στη Θράκη, θα πρέπει να απαντούμε για «μουσουλμάνους ελληνικής, ιταλικής, εβραϊκής και αρμενικής καταγωγής», που κατοικούν στην Τουρκία.

Οι οποίοι θα προσεύχονται στην Αγιασοφιά της Πόλης όπως προσεύχονται και στις άλλες πρώην χριστιανικές εκκλησίες της Ανατολίας … Και θα πηγαίνουν τάματα στον Άι Γιώργη τον Κουδουνά στην Πρίγκιπο … Γιατί η Ayasofya θα στέκει εκεί πάντα για να θυμίζει στους ντεμέκ απογόνους του Πορθητή ότι εμφορούνται από την επιθυμία να οικειοποιηθούν τις περιουσίες, τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους ακόμη και την ιστορία των υπόδουλων …

Μέχρι αυτό να γίνει κατανοητό από την υπόλοιπη ανθρωπότητα αλλά και από αυτούς τους ίδιους τους απόγονους του δήθεν «μεγάλου τουρκικού έθνους» …