Περί μεταρρυθμίσεων

Στα δάκτυλα του ενός χεριού μετριούνται οι τομείς που απαιτούν βαθιές και γενναίες μεταρρυθμίσεις προκειμένου να επιστρέψουν και στη χώρα μας οι καλύτερες μέρες …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 28 Απριλίου 2015 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-197)

Πολύ κουβέντα γίνεται για τις μεταρρυθμίσεις. Οι δανειστές και οι εταίροι τις απαιτούν για να μας δώσουν χρήματα. Μεταρρυθμίσεις μας συστήνει να κάνουμε ο πρόεδρος των ΗΠΑ. Μεταρρυθμίσεις ζητούν οι σκεπτόμενοι άνθρωποι όλου του πολιτικού φάσματος. Από τους φιλελεύθερους (να μην τους μπερδεύουμε παρακαλώ με τους νεοφιλελεύθερους) μέχρι την κεντροαριστερά, τη δημοκρατική αριστερά, και τους σοσιαλιστές.

Αλλά και ο απλός κόσμος με τον τρόπο του μεταρρυθμίσεις θέλει. «Δεν πάει άλλο». «Κάτι πρέπει να γίνει. Να βρει δουλειά ο κόσμος». «Έχουμε μια υπέροχη χώρα κι είναι κρίμα πολλοί να ξενιτεύονται». Αυτά ακούς σε όλες σχεδόν τις συζητήσεις των φίλων και γνωστών. Όμως τι μεταρρυθμίσεις χρειάζεται η χώρα μας για να πάει μπροστά; Για να προσελκύσει τις πολυπόθητες επενδύσεις από τη Δύση ή και την Ανατολή;

Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να αρχίσουμε σοβαρή δουλειά σε πέντε τομείς. Ναι, μετριούνται στα δάκτυλα του ενός χεριού αλλά αυτές οι μεταρρυθμίσεις θα απαιτήσουν σκληρή προσπάθεια, ομοφωνία, ομοψυχία και βαθιές αλλαγές.

Ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης. Στις αρχές Μαρτίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον πίνακα αποτελεσμάτων του 2015 για τη δικαιοσύνη στην ΕΕ. Ο πίνακας δίνει μια γενική εικόνα της ποιότητας, της ανεξαρτησίας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων απονομής της δικαιοσύνης στα κράτη μέλη. Η ελληνική δικαιοσύνη είναι σαφώς ανεξάρτητη αλλά μάλλον αναποτελεσματική. Διαθέτει έναν από τους μεγαλύτερους αριθμούς δικηγόρων και δικαστών ανά 100.000 κατοίκους αλλά κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις όσον αφορά την χρήση πληροφορικής στην υποβολή, καταχώρηση και διαχείριση υποθέσεων και στην ηλεκτρονική επικοινωνία με τους διαδίκους. Κατά μέσον όρο, οι υποθέσεις ανάκτησης χρημάτων σε περίπτωση χρεοκοπίας τελεσιδικούν σε 3,5 χρόνια, οι υποθέσεις ανταγωνισμού σε περίπου 4,5 ενώ οι υποθέσεις δημόσιων συμβάσεων κρίνονται σε πρώτο βαθμό σε περίπου 1,5 χρόνο. Τέλος, οι εκκρεμούσες δίκες για αστικές και εμπορικές υποθέσεις έχουν αυξηθεί κατά τα τελευταία χρόνια.

Καταπολέμηση της διαφθοράς. Πέρσι τον Φεβρουάριο η Επιτροπή είχε δημοσιεύσει επίσης την πρώτη έκθεση της ΕΕ κατά της διαφθοράς. Σε αυτή τονιζόταν ότι η διαφθορά δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην Ελλάδα επειδή το νομικό πλαίσιο καταπολέμησής της εξακολουθεί να είναι περίπλοκο και δεν παράγει απτά αποτελέσματα. Τομείς που απαιτούν βελτιώσεις είναι οι δημόσιες συμβάσεις, η εντατικότερη εποπτεία της χρηματοδότησης των κομμάτων και των δηλώσεων συμφερόντων των πολιτικών, καθώς και η επανεξέταση του ζητήματος της βουλευτικής ασυλίας.

Στην σχετική έρευνα του Ευρωβαρομέτρου που συνόδευε την έκθεση, το 99% των Ελλήνων απάντησε ότι πιστεύει πως η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη στη χώρα όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη είναι 76%. Και οι μισοί από τους ερωτηθέντες απάντησαν ότι τα φακελάκια, οι δωροδοκίες και οι μίζες αποτελούν προβλήματα για τη χώρα όπως και η φοροδιαφυγή ή μη καταβολή του ΦΠΑ.

Σταθερό και δίκαιο φορολογικό σύστημα. Κάθε χρόνο στην χώρα μας θεσπίζονται δεκάδες φορολογικοί νόμοι οι οποίοι για να γίνουν κατανοητοί και να εφαρμοστούν συνοδεύονται από εκατοντάδες ερμηνευτικές εγκυκλίους τις περίφημες πολυγραφημένες διαταγές (ΠΟΛ). Οι φορολογικοί συντελεστές αλλάζουν σε ετήσια βάση, επιβάλλονται έκτακτες εισφορές που μετατρέπονται σε τακτικές, ενώ οι περίφημοι φόροι υπέρ τρίτων που συνεχώς εξαγγέλλεται ότι καταργούνται φαίνεται πως είναι εφτάψυχοι. Παράλληλα, από έρευνες του Ευρωβαρομέτρου προκύπτει ότι τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις είναι οι φορολογικοί συντελεστές (72%) και η ταχέως μεταβαλλόμενη νομοθεσία και πολιτικές (70%).

Απλούστερες και αποτελεσματικότερες διαδικασίες. Όποιος δοκίμασε να ιδρύσει μιαν επιχείρηση, να ανοίξει ένα μαγαζί, ακόμη και να μεταβιβάσει ένα εργοστάσιο σε λειτουργία γνωρίζει το πρόβλημα των διαδικασιών. Το 63% των ερωτηθέντων στις έρευνες του Ευρωβαρομέτρου κρίνουν τις διοικητικές διαδικασίες πολύπλοκες ενώ το 59% θεωρεί ότι δεν υφίστανται μέσα ή διαδικασίες για την ανάκτηση χρεών από άλλους. Συχνά για να ανοίξει μια επιχείρηση απαιτείται προέγκριση η οποία όμως δεν επιτρέπει την προσωρινή λειτουργία της επιχείρησης! Όταν σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η δημιουργία μιας νέας επιχείρησης απαιτεί ελάχιστες μέρες, στην Ελλάδα το μόνο που μάλλον απαιτείται φαίνεται πως είναι το περίφημο «γρηγορόσημο» …

Παράλληλα βέβαια, θα χρειαστεί να ενισχυθεί και η δυνατότητα χρηματοδότησης των επιχειρήσεων από τις τράπεζες. Κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Γιούρκι Κατάινεν ανέφερε τη δυνατότητα απ' ευθείας χρηματοδότησης των επιχειρήσεων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων χωρίς την παρέμβαση του δημοσίου τομέα. Ελπίζεται επίσης ότι με την ολοκλήρωση των συνομιλιών με τους εταίρους στο πλαίσιο της Ευρωομάδας (Eurogroup) θα επαναληφθεί η χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας και θα επανέλθει η ρευστότητα στην αγορά.

Αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Πόσα ακίνητα του δημοσίου ρημάζουν αναξιοποίητα; Όλοι μας ξέρουμε τα Ολυμπιακά Ακίνητα που μια δεκαετία μετά τους θρυλικούς εκείνους Ολυμπιακούς Αγώνες έχουν καταντήσει ερείπια. Αλλά και δημόσιες επιχειρήσεις που σήμερα είναι ζημιογόνες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν επωφελώς ακόμη και να παραχωρηθούν για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σε ενδιαφερόμενους επενδυτές έναντι ενός συμβολικού ποσού. Το κράτος έχει αποδειχτεί σε πολλές περιπτώσεις αναξιόπιστος και κακός επιχειρηματίας και θα πρέπει να περιοριστεί στον πραγματικό του ρόλο - να καθορίζει τους κανόνες και να ελέγχει αυστηρά την εφαρμογή τους. Φυσικά, ορισμένοι τομείς στρατηγικού ενδιαφέροντος θα πρέπει να παραμείνουν υπό κρατικό έλεγχο αλλά και εκεί υπάρχει η δυνατότητα συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που σε πάμπολλες περιπτώσεις έχει δώσει θεαματικά αποτελέσματα.

Υπάρχουν βέβαια και άλλοι τομείς που χρειάζονται σοβαρές μεταρρυθμίσεις. Πρωτίστως η παιδεία. Η υγειονομική περίθαλψη και οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης για τις οποίες έχουμε κατ' επανάληψη γράψει από αυτήν εδώ τη στήλη. Η προστασία του περιβάλλοντος. Η δημόσια διοίκηση γενικότερα. Και πολλοί άλλοι. Όμως, οι πέντε τομείς που ανέφερα αποτελούν προϋπόθεση για μια νέα οικονομική ανάπτυξη της χώρας που τόσο υποφέρει από την ύφεση και την ανεργία. Και θα πρέπει να βοηθήσουμε όλοι αυτές τις μεταρρυθμίσεις, παραμερίζοντας τις όποιες μικροπολιτικές μας διαφορές.

Γιατί το χρειάζεται η πατρίδα και οι πολίτες της …

Τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για το μεταναστευτικό πρόβλημα

Τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να αντιμετωπίσει αυτό το διαρκώς εξελισσόμενο και εξαιρετικά πολύπλοκο πρόβλημα διεθνών διαστάσεων που πρόσφατα ήλθε ξανά στην επικαιρότητα με τραγικό τρόπο
(Δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο του FortuneGreece.com στις 27 Απριλίου 2015 - Ευρωπαϊκή Ένωση και Καθημερινότητα-07)

Πολυάριθμες μεταναστεύσεις ανά τους αιώνες διαμόρφωσαν τη σημερινή Ευρώπη. Στην ήπειρό μας μετακινήθηκαν Δωριείς, Κέλτες (που εμείς τους λέμε Γαλάτες), Σλάβοι, Αγγλοσάξονες, Φράγκοι, Ούννοι, Βάνδαλοι, Γότθοι. Οι έλληνες μετανάστες της αρχαιότητας δημιούργησαν τη Μεγάλη Ελλάδα ανά τη Μεσόγειο. Πιο πρόσφατα, ευρωπαίοι μετανάστες εγκαταστάθηκαν στην Βόρεια και Νότια Αμερική, στην Αυστραλία και στη Νότια Αφρική δημιουργώντας, συχνά με τη βία, νέα κράτη. Στις μέρες μας, τα μεταναστευτικά ρεύματα προκαλούνται από πολέμους, οικονομική δυσπραγία, ξηρασίες και άλλες φυσικές καταστροφές ή ακόμη και από διωγμούς για πολιτικούς ή θρησκευτικούς λόγους.

Από τα πρώτα στάδια της ευρωπαϊκής ενοποίησης, στις Συνθήκες προβλέφθηκε η αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων. Το 1985 ορισμένα από τα κράτη μέλη της Ένωσης υπέγραψαν τη συμφωνία του Σένγκεν για την κατάργηση των συνοριακών ελέγχων και τη θέσπιση κοινών κανόνων θεώρησης διαβατηρίων για τους επισκέπτες τρίτων χωρών. Η συμφωνία αυτή ενσωματώθηκε στις Συνθήκες το 1997 και σήμερα ο χώρος Σένγκεν περιλαμβάνει 26 ευρωπαϊκές χώρες (πλην Βρετανίας και Ιρλανδίας, με υποψήφιες τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την Κροατία και με τη συμμετοχή της Νορβηγίας και της Ισλανδίας). Με τη δημιουργία του χώρου Σένγκεν οι αποφάσεις για τα θέματα της μετανάστευσης λαμβάνονται πλέον σε επίπεδο Ένωσης.

Για την είσοδο στον χώρο Σένγκεν απαιτείται από τους υπηκόους πολλών τρίτων χωρών ομοιόμορφη θεώρηση εισόδου (visa). Παράλληλα, με το πληροφοριακό σύστημα Σένγκεν (SIS) διευκολύνεται ο εντοπισμός στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης καταζητούμενων ή αγνοούμενων ατόμων ή αντικειμένων με στόχο την ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας των χωρών μελών που συμμετέχουν.

Νόμιμη μετανάστευση στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Οι δημογραφικές προβλέψεις δείχνουν ότι ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης γερνάει και μειώνεται. Χωρίς την εισροή μεταναστών το συνταξιοδοτικό μέλλον της Ευρώπης προβλέπεται δυσοίωνο. Για το λόγο αυτό η Ένωση έχει θεσπίσει σειρά πράξεων που ευνοούν τη νόμιμη μετανάστευση.

Η οδηγία του 2009 για τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό την απασχόληση υψηλής ειδίκευσης προβλέπει την θέσπιση κοινών κανόνων σε επίπεδο Ένωσης για την χορήγηση της περίφημης «μπλε κάρτας». Με οδηγία του 2011 καθιερώνεται ενιαία άδεια διαμονής και εργασίας και προβλέπονται κοινά δικαιώματα για τους εργαζομένους από τρίτες χώρες που διαμένουν νόμιμα στην Ένωση. Τέλος, δύο οδηγίες του 2014 προβλέπουν τις προϋποθέσεις εισόδου και διαμονής υπηκόων τρίτων χωρών που είτε πρόκειται να απασχοληθούν σε εποχιακές εργασίες είτε μετατίθενται στο πλαίσιο ενδοεταιρικών μετακινήσεων.

Παράλληλα, από το 2003 ισχύει η οδηγία για το δικαίωμα της οικογενειακής επανένωσης. Μετανάστες που κατέχουν άδεια διαμονής πάνω από ένα έτος, με εύλογη προοπτική απόκτησης δικαιώματος μόνιμης διαμονής μπορούν να φέρουν στην Ένωση τη σύζυγο και τα παιδιά τους υπό ορισμένες προϋποθέσεις (δυνατότητα συντήρησης, αποκλεισμός πολυγαμίας, ασφάλιση υγείας κλπ.). Άλλη οδηγία του 2003 ρυθμίζει το καθεστώς όσων μεταναστών διαμένουν νόμιμα στην Ένωση άνω της πενταετίας, ενώ με οδηγία του 2004 ρυθμίζονται οι προϋποθέσεις εισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών για σπουδές, ανταλλαγή μαθητών, άμισθη πρακτική άσκηση ή εθελοντική υπηρεσία.

Η Ένωση δραστηριοποιείται και στον τομέα της ένταξης των μεταναστών στις τοπικές κοινωνίες δημιουργώντας ένα πλέγμα δομών υποστήριξης που περιλαμβάνουν ένα δίκτυο εθνικών σημείων επαφής και ένα ηλεκτρονικό φόρουμ για την ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειρίας, καθώς και την έκδοση εγχειριδίου ένταξης για διαμορφωτές πολιτικής και επαγγελματίες. Με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ενσωμάτωσης χρηματοδοτεί την ενίσχυση της ικανότητας των κρατών μελών για την κατάρτιση και υλοποίηση στρατηγικών και δράσεων ενσωμάτωσης ιδίως νεοαφικνούμενων. Το 2011 τέλος, η Επιτροπή δημοσίευσε την ευρωπαϊκή ατζέντα για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών.

Κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου και παράνομη μετανάστευση
Οι διωγμοί για πολιτικούς ή θρησκευτικούς λόγους δημιουργούν μιαν ιδιαίτερη κατηγορία μεταναστών. Είναι οι πρόσφυγες που ζητούν άσυλο και προστασία. Η χορήγηση ασύλου αποτελεί διεθνή υποχρέωση στο πλαίσιο της Σύμβασης της Γενεύης στην οποία ανταποκρίθηκε η Ένωση δημιουργώντας το Κοινό Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου. Στα πλαίσια αυτά έχουν θεσπιστεί και αναθεωρηθεί με βάση την εμπειρία οδηγίες για τις προϋποθέσεις, τις διαδικασίες και τους όρους υποδοχής των αιτούντων άσυλο.

Παράλληλα, έχουν θεσπιστεί και δύο κανονισμοί. Ο κανονισμός για τα δακτυλικά αποτυπώματα των αιτούντων άσυλο (Eurodac) με στόχο την πρόληψη, τον εντοπισμό και την διερεύνηση εγκληματικών πράξεων. Και ο περίφημος, και εν πολλοίς αμφιλεγόμενος, κανονισμός Δουβλίνο ΙΙΙ με τον οποίο επιδιώκεται η πρόληψη της υποβολής πολλαπλών αιτήσεων σε διαφορετικά κράτη μέλη και η απαγόρευση της μετακίνησης των αιτούντων άσυλο εντός της Ένωσης. Κάτι που στην πράξη σημαίνει ότι η χορήγηση του ασύλου πρέπει να γίνεται από την χώρα πρώτης υποδοχής με αποτέλεσμα τεράστια προβλήματα στα κράτη μέλη πρώτης γραμμής, όπως η Ελλάδα.

Μαζί με τους αιτούντες άσυλο ένα τσουνάμι οικονομικών μεταναστών μετακινείται προς τον ευρωπαϊκό «Παράδεισο στη δύση». Πως το αντιμετωπίζει η Ένωση; Με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Frontex) και του Ευρωπαϊκού συστήματος επιτήρησης των συνόρων (Eurosur). Με την οδηγία για τις κυρώσεις και τα μέτρα κατά των εργοδοτών που απασχολούν παράνομους μετανάστες. Με την οδηγία για την επιστροφή των παράνομων μεταναστών στις χώρες καταγωγής τους, τη σύναψη συμφωνιών με αρκετές χώρες για την επαναπροώθηση παράνομων μεταναστών και με τη δημιουργία του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης για τη χρηματοδότηση σχετικών δράσεων.

Τέλος, από το τέλος του 2014 η μετανάστευση αποτελεί πολιτική προτεραιότητα της Επιτροπής Juncker η οποία έχει ανακοινώσει ότι θα παρουσιάσει ένα Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση το Μάιο. Κανείς αντικειμενικός παρατηρητής δεν μπορεί να κατηγορήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι δεν κάνει τίποτα γι' αυτό το διαρκώς εξελισσόμενο και εξαιρετικά πολύπλοκο πρόβλημα διεθνών διαστάσεων. Μάλιστα, η πρόσφατη κρίση αποτελεί αφορμή για να γίνουν ακόμη περισσότερα - αφού είναι γνωστό ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προχωρά μόνο μέσα από κρίσεις …