Βιομηχανικά ατυχήματα

Με αφορμή το πρόσφατο ατύχημα στα διυλιστήρια Ασπροπύργου ας θυμηθούμε την ισχύουσα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα ατυχήματα σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις με επικίνδυνες χημικές ουσίες
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 12 Μαΐου 2015 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-199)

Μια από τις παλαιότερες και εξαιρετικά χρήσιμες νομοθετικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα των βιομηχανικών ατυχημάτων είναι η περίφημη οδηγία Σεβέζο. Στην αρχική της μορφή θεσπίστηκε το 1982 έξη χρόνια μετά το τραγικό ατύχημα που έπληξε την ομώνυμη πόλη της βόρειας Ιταλίας.

Μια παράλειψη του προσωπικού είχε ως αποτέλεσμα να διαφύγουν έξη τόνοι δηλητηριώδους διοξίνης που σκέπασαν μιαν έκταση 18 τετραγωνικών χιλιομέτρων με επίκεντρο το Σεβεζο. Χιλιάδες ζώα πέθαναν και πολύ περισσότερα θανατώθηκαν για να μην περάσει η διοξίνη στην τροφική αλυσίδα. 500 άτομα υπέφεραν από εγκαύματα, 27 έγκυες υποβλήθηκαν σε προληπτική έκτρωση και 700 περίπου άτομα απομακρύνθηκαν από τα σπίτια τους. Η απορρύπανση της περιοχής στοίχισε 120 δισ. ιταλικές λιρέτες.

Η αρχική οδηγία 82/501/EOK που θεσπίστηκε έξη χρόνια μετά το ατύχημα αντικαταστάθηκε το 1996 (οδηγία 96/82/ΕΚ) και πάλι το 2012 από τρίτη βελτιωμένη έκδοση (οδηγία 2012/18/EE). Μάλιστα, η τελευταία αυτή οδηγία, τι ειρωνεία, πρέπει να έχει ενσωματωθεί στο δίκαιο των κρατών μελών μέχρι τις 31 Μαΐου προκειμένου τα μέτρα που προβλέπει να εφαρμόζονται από 1ης Ιουνίου!

Και οι προηγούμενες εκδόσεις της οδηγίας αποτελούν βέβαια χρησιμότατες νομοθετικές πράξεις, αφού με την εφαρμογή τους τα ατυχήματα στις χημικές βιομηχανίες έχουν ουσιαστικά εξαλειφθεί. Η οδηγία εφαρμόζεται σε όλες τις χημικές εγκαταστάσεις που παράγουν ή αποθηκεύουν συγκεκριμένες επικίνδυνες χημικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένων των διυλιστηρίων και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης πετρελαιοειδών και προϊόντων φυσικού αερίου.

Ανάλογα με τις παραγόμενες ποσότητες οι εγκαταστάσεις υποχρεούνται να λαμβάνουν μέτρα πρόληψης και, αν οι ποσότητες υπερβαίνουν ορισμένα όρια, να υποβάλλουν έκθεση ασφαλείας μαζί με σχέδια έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση ενδεχόμενου ατυχήματος αλλά και την προστασία και την ενημέρωση του περιβάλλοντος πληθυσμού. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται επίσης να συνεκτιμούν την προστασία από μείζονα ατυχήματα στο πλαίσιο των ρυθμίσεων χωροταξίας και πολεοδομίας σε συγκεκριμένες αποστάσεις γύρω από τις εν λόγω εγκαταστάσεις.

Η τελευταία έκδοση της οδηγίας προβλέπει επικαιροποίηση του καταλόγου των επικίνδυνων ουσιών και ευθυγράμμισή του με τις επικίνδυνες ουσίες που καλύπτει ο κανονισμός 1272 του 2008 για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων. Και ο εν λόγω κανονισμός θα ισχύει πλήρως από 1ης Ιουνίου …

Η σημαντικότερη καινοτομία πάντως της νέας οδηγίας είναι η ενίσχυση των δικαιωμάτων των πολιτών όσον αφορά την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη δικαιοσύνη και τη συμμετοχή τους στη λήψη των αποφάσεων. Το κοινό δικαιούται να γνωρίζει αν η μονάδα τηρεί την κείμενη νομοθεσία σχετικά με τα σχέδια ασφαλείας, ποιες είναι οι ουσίες που παράγει και διακινεί μαζί με τα χαρακτηριστικά τους, τα συστήματα συναγερμού και τις ακολουθητέες συμπεριφορές, καθώς και τα ισχύοντα σχέδια αντιμετώπισης των ενδεχόμενων ατυχημάτων.

Παράλληλα, για κάθε νέα εγκατάσταση ή σημαντική τροποποίηση υφιστάμενης μονάδας ή αποθήκης, οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες οφείλουν να διενεργούν διαβούλευση με το ενδιαφερόμενο κοινό και μάλιστα πρέπει να συνεκτιμούν κατά την λήψη της τελικής απόφασης και τις απόψεις που θα διατυπώσουν οι κάτοικοι. Τέλος, με τη νέα οδηγία θεσπίζονται αυστηρότερα πρότυπα για τις υποχρεωτικές περιοδικές επιθεωρήσεις έτσι ώστε να εξασφαλιστεί αποτελεσματικότερη εφαρμογή του νόμου.

Μας αφορούν όλα τα παραπάνω εδώ στα Χανιά και στην Κρήτη γενικότερα; Μα φυσικά! Μόνο στα Χανιά έχουμε τέσσερις εγκαταστάσεις Σεβέζο. Σύμφωνα με το geodata.gov.gr που απεικονίζει τα δεδομένα των δημόσιων υπηρεσιών στον χάρτη της Ελλάδας, πρόκειται για τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαιοειδών της Shell και της Silk Oil στον Άγιο Φανούριο στο Ακρωτήρι. Τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου της Ασπροπυργκάζ στην Αγία Κυριακή Χαλέπας. Και τις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ στην Ξυλοκαμάρα Νερκούρου.

Όμως, οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι ατυχήματος δεν αφορούν μόνο τις καταγεγραμμένες εγκαταστάσεις Σεβέζο τις οποίες οι αρμόδιες υπηρεσίες φροντίζουν ασφαλώς να επιθεωρούν περιοδικά με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Αφορούν και τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις που δεν υπάγονται στην οδηγία Σεβέζο και στις οποίες αποθηκεύονται πυρομαχικά. Στις εν λόγω εγκαταστάσεις πρέπει επίσης να λαμβάνονται μέτρα ασφαλείας για την αποφυγή ατυχημάτων όπως η έκρηξη που σημειώθηκε στη ναυτική βάση της Εθνικής Φρουράς Κύπρου «Ευάγγελος Φλωράκης», τον Ιούλιο του 2011.

Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση (βλ. Χ.Ν. 20/7/2011). Στην Κρήτη υπάρχουν και πολλές μικρές βιοτεχνίες που διατηρούν ή επεξεργάζονται επικίνδυνες ουσίες σε ποσότητες μικρότερες από τα όρια που προβλέπονται στην οδηγία. Σε περίπτωση ατυχήματος οι περιοχές γύρω από αυτές τις εγκαταστάσεις είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουν προβλήματα ενώ συχνά ακόμη και οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης αγνοούν την ύπαρξη των επικίνδυνων ουσιών.

Κι όταν μιλάμε για επικίνδυνες ουσίες δεν αναφερόμαστε μόνο σε βενζίνες, πετρέλαια και εκρηκτικά. Οι τσικουδιές, τα λάδια, τα λιπάσματα, τα ζιζανιοκτόνα και τα εντομοκτόνα ακόμη και σε μικρές σχετικά ποσότητες μπορεί να αποδειχτούν εξαιρετικά επικίνδυνα για τους περίοικους σε περίπτωση πυρκαγιάς, ιδίως αν οι πυροσβέστες ή οι εθελοντές δεν γνωρίζουν ότι η μικρή πυρκαγιά που καλούνται να αντιμετωπίσουν τους επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις με την μορφή εκρήξεων και τοξικών αερίων!

Οι αρχές θα πρέπει να προχωρήσουν στην καταγραφή όλων των μικρών εγκαταστάσεων και επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν, μεταφέρουν ή/και αποθηκεύουν επικίνδυνα υλικά, τα οποία ενδέχεται να συμβάλλουν στην επιδείνωση οποιασδήποτε έκτακτης κατάστασης. Αυτό, σε συνδυασμό με την ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των εμπλεκόμενων (ιδιώτες, υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, δημοτικές αρχές) με τη συμμετοχή και τη συνεργασία των επιστημόνων του Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου θα αποτελέσει εγγύηση για καλύτερο επίπεδο ασφαλείας στο τουριστικό μας νησί.

Πρόληψη! Πάντα πρόληψη! Για να αποφύγουμε τα χειρότερα …

Πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ξοδεύει τα χρήματα σας

Στις διαδικασίες με τις οποίες δαπανώνται τα χρήματα των ευρωπαίων φορολογούμενων έχουν ενσωματωθεί μηχανισμοί ελέγχου και έγκαιρου εντοπισμού και αντιμετώπισης των προβλημάτων
(Δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο του FortuneGreece.com στις 11 Μαΐου 2015 - Ευρωπαϊκή Ένωση και Καθημερινότητα-09)

Γράφαμε την περασμένη εβδομάδα για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από πού αντλεί χρήματα. Και ποιες πολιτικές επωφελούνται από την ενωσιακή χρηματοδότηση. Όμως με ποιές διαδικασίες ξοδεύονται τα χρήματα; Υπάρχει διαφάνεια και χρηστή διαχείριση των χρημάτων; Τι ελέγχους κάνει Ένωση, γίνονται απάτες με τα χρήματα του προϋπολογισμού και πως εντοπίζονται οι ένοχοι;

Πως ξοδεύονται τα χρήματα …
Το 76% περίπου των δαπανών από τον προϋπολογισμό της Ένωσης πραγματοποιούνται στο πλαίσιο επιμερισμένης διαχείρισης στην οποία συμμετέχουν τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για τις δαπάνες που αφορούν τη γεωργία, την αλιεία και την αγροτική ανάπτυξη, καθώς και την περιφερειακή πολιτική. Για κάθε μια από τις εν λόγω πολιτικές τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή εθνικά στρατηγικά σχέδια με κοστολογημένες προβλέψεις.

Στην περίπτωση των δαπανών για τη γεωργία, την αλιεία και την αγροτική ανάπτυξη η Επιτροπή πέρα από την έγκριση των προγραμμάτων δεν λαμβάνει καμία άλλη απόφαση σχετικά με το που θα δαπανηθούν τα χρήματα. Στο τέλος του οικονομικού έτους όμως, η Επιτροπή ελέγχει πως δαπανήθηκαν τα χρήματα και ζητά να επιστραφούν οι δαπάνες που δεν έγιναν σύμφωνα με τους κανόνες. Έτσι ενώ κάθε χρόνο η Ελλάδα λαμβάνει γύρω στα 3 δισ. ευρώ για γεωργικές επιδοτήσεις και για τη χρηματοδότηση έργων αγροτικής ανάπτυξης, αναγκάζεται να επιστρέψει ένα 10% αυτού του ποσού λόγω παρατυπιών που αποκαλύπτονται στους επιτόπιους και άλλους ελέγχους (ανακριβείς δηλώσεις, κακή τήρηση λογαριασμών κλπ).

Για τις δαπάνες της περιφερειακής πολιτικής ισχύει άλλο σύστημα. Αφού εγκριθεί το πρόγραμμα (λόγου χάριν το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς ή ΕΣΠΑ για την περίοδο 2007 – 2013), η Επιτροπή λαμβάνει μεμονωμένες αποφάσεις για τα μεγάλα έργα και τα θεματικά προγράμματα. Το κράτος μέλος προχωρεί στην υλοποίηση των έργων εφαρμόζοντας ανοικτές διαδικασίες ανάθεσης με βάση τις οδηγίες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις. Τέλος, η ορθή και χρηστή διαχείριση των χρημάτων διασφαλίζεται με περιοδικούς ελέγχους κατά την περίοδο υλοποίησης αλλά και με απολογιστικούς ελέγχους μετά την περάτωση των έργων.

Ένα επιπλέον ποσοστό 22% του προϋπολογισμού δαπανάται απ’ ευθείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για τις δαπάνες υλοποίησης των προγραμμάτων δράσης σε διάφορους τομείς πολιτικής όπως η έρευνα και η καινοτομία, η δημόσια υγεία, το περιβάλλον, οι ανταλλαγές φοιτητών και σπουδαστών και πολλά άλλα. Αλλά και για τις διοικητικές δαπάνες, για την αγορά π.χ. υπολογιστών και λογισμικού, για την αγορά υπηρεσιών εκτύπωσης ή σχεδιασμού ιστοσελίδων.

Οι δαπάνες για την αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών πραγματοποιούνται πάντα με δημόσιους διαγωνισμούς με βάση τις σχετικές οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις και τον αυστηρό δημοσιονομικό κανονισμό που διέπει τις δαπάνες του προϋπολογισμού. Οι δαπάνες για τη συγχρηματοδότηση δράσεων και σχεδίων στο πλαίσιο θεματικών προγραμμάτων δράσης πραγματοποιούνται με βάση προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Οι διαγωνισμοί και οι προσκλήσεις δημοσιεύονται στo TED (ted.europa.eu), και στις ιστοσελίδες των επιμέρους προγραμμάτων. Μπορούν να υποβάλλουν προσφορές ή προτάσεις οι εταιρείες και οι οργανισμοί που πληρούν κάποιες προϋποθέσεις όπως αυτές περιγράφονται στα τεύχη δημοπράτησης ή στην προκήρυξη της πρόσκλησης.

Ένα μέρος των δαπανών, κυρίως για μελέτες, πραγματοποιείται επίσης από τους αποκεντρωμένους οργανισμούς που έχει ιδρύσει η Ένωση για επιμέρους θέματα όπως η ασφάλεια της αεροπορίας, το περιβάλλον, η επαγγελματική κατάρτιση και τα φάρμακα. Για να αποφύγει την σύναψη συμβάσεων με αναξιόπιστους προμηθευτές η Ένωση διαθέτει ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης με το οποίο παρακολουθεί τις επιδόσεις των προμηθευτών της. Παράλληλα, για τις δαπάνες στον τομέα της αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας η Ένωση έχει δημιουργήσει μια κεντρική βάση αποκλεισμού με όσες εταιρείες, οργανισμούς ή και πρόσωπα είναι αφερέγγυα ή έχουν καταδικαστεί για απάτες και άλλες επαγγελματικές παρατυπίες.

… και πως ελέγχονται οι δαπάνες
Οι οικονομικές υπηρεσίες των Γενικών Διευθύνσεων ελέγχουν εξαντλητικά τις προκηρύξεις των διαγωνισμών και τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Όλες οι προσφορές και οι προτάσεις αξιολογούνται κατ’ αρχάς όσον αφορά την αξιοπιστία και την φερεγγυότητα του προτείνοντος και στη συνέχεια όσον αφορά την ποιότητα και τη σχέση κόστους-αποτελέσματος. Κάθε πρόγραμμα υφίσταται αξιολόγηση από εξωτερικούς αξιολογητές στο μέσον και στο τέλος της περιόδου υλοποίησής του. Υποβάλλονται περιοδικές εκθέσεις και διεξάγονται περιοδικοί δημοσιονομικοί έλεγχοι.

Η επιτροπή δημοσιονομικού ελέγχου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ελέγχει επίσης τις δαπάνες, ενώ κάθε χρόνο ενδελεχείς ελέγχους των δαπανών διεξάγει και το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλες οι σχετικές εκθέσεις δημοσιεύονται. Με την ολοκλήρωση των ελέγχων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψηφίζει και την απαλλαγή της Επιτροπής για την εκτέλεση του προϋπολογισμού.

Διαπιστώνονται παρατυπίες; Φυσικά! Πρόκειται κυρίως για διοικητικά λάθη και όχι για απάτες. Όχι βέβαια πως δεν υπάρχουν και τέτοιες. Όμως εκτιμάται ότι αφορούν πολύ μικρό ποσοστό του προϋπολογισμού (0,2%). Και σε αυτές τις περιπτώσεις η Επιτροπή προχωρεί στην ανάκτηση των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών. Στην περίπτωση των δαπανών επιμερισμένης διαχείρισης αυτό γίνεται με συμψηφισμό των μελλοντικών χρηματοδοτήσεων προς το κράτος μέλος. Σε περίπτωση επιχειρήσεων και ιδιωτών κινούνται οι εθνικές διαδικασίες κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων.

Επιπλέον για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των περιπτώσεων απάτης σε βάρος του προϋπολογισμού της Ένωσης έχει συσταθεί ειδική υπηρεσία για την καταπολέμηση της απάτης, η OLAF. Από τις χιλιάδες έρευνες της OLAF από τα 1999 που δημιουργήθηκε έχουν προκύψει εκατοντάδες καταδίκες και η ανάκτηση ποσού πάνω από 100 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση (συγκριτικά αναφέρεται ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ένωσης ανέρχεται σε 144 δισ. ευρώ).

Μικρός, ευέλικτος και αποτελεσματικός προϋπολογισμός επενδυτικού προσανατολισμού. Αποτελεσματική, χρηστή διαχείριση με ενσωματωμένους διορθωτικούς μηχανισμούς ελέγχου και εντοπισμού των καταχρήσεων και της απάτης. Αν και οι σχετικές διαδικασίες χαρακτηρίζονται συχνά ως γραφειοκρατικές, αποβλέπουν πρωτίστως στην ορθή αξιοποίηση των χρημάτων των Ευρωπαίων φορολογούμενων προς το συμφέρον όλων …