Να είμαστε έτοιμοι

Μια σύντομη ανασκόπηση των σημαντικών γεγονότων του Φεβρουαρίου και τα διδάγματα που πρέπει να αποκομίσουμε
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Μαρτίου 2021 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-454)

Πανδημία. Οι ειδήσεις για τους εμβολιασμούς και τις θετικές επιπτώσεις τους σε μεγάλους πληθυσμούς (π.χ. Ισραήλ, Βρετανία) δεν αρκούν για να αντισταθμίσουν τις πολλαπλές αρνητικές ειδήσεις όσον αφορά τη μάχη κατά του κορωνοϊού. Κατ’ αρχάς οι μεταλλάξεις – βρετανική, νοτιοαφρικανική, βραζιλιάνικη, ουγκαντέζικη. Μερικές μεταδίδονται ταχύτερα ή προσβάλλουν περισσότερο και τις νεότερες ηλικίες. Για μερικές υπάρχουν αμφιβολίες όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των εμβολίων.

Μεγάλα προβλήματα υπάρχουν και στην διάθεση των εμβολίων. Η παραγωγή τους δεν εξαρτάται μόνο από την διάθεση του πρωτογενούς υλικού αλλά και από λιγότερο γνωστές λεπτομέρειες πέρα από τις εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες που προβλέπονται για την μεταφορά και αποθήκευσή τους. Όπως για παράδειγμα, αν υπάρχουν αρκετά φιαλίδια με τις υψηλές προδιαγραφές που απαιτούνται για την αποθήκευση των εμβολίων. Ή αρκετές σύριγγες για την χορήγησή τους. Και ποιοι είναι οι προμηθευτές τους σε παγκόσμια κλίμακα …

Παράλληλα, δυσμενέστατες επιπτώσεις δημιουργεί η αναστολή λειτουργίας της εκπαίδευσης. Όσο κι αν επαινείται η εκπαίδευση μέσω διαδικτύου, η αύξηση της έκθεσης παιδιών και εφήβων στις οθόνες ανησυχεί ιδιαίτερα ψυχολόγους και εκπαιδευτικούς. Γιατί τα παιδιά δεν συμμετέχουν μόνο σε πολύωρα διαδικτυακά μαθήματα αλλά χρησιμοποιούν το διαδίκτυο και για παιχνίδια, αλληλεπίδραση με μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και για ψυχαγωγία (π.χ. μουσική, βίντεο).

Η πολύωρη καθήλωση μπροστά σε μια οθόνη μπορεί να επηρεάσει την όραση των χρηστών (ιδίως των παιδιών), να συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους και να επηρεάσει δυσμενώς την ψυχολογία όλων. Σε ορισμένες χώρες παρατηρείται ήδη αύξηση της κατανάλωσης καπνικών προϊόντων και οινοπνευματωδών καθώς και αύξηση των αυτοκτονιών. (Συμπλήρωση μετά την δημοσίευση - σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που ανακοινώθηκαν στις 2 Μαρτίου η αύξηση ήταν περίπου 6%, ποσοστό που συμβαδίζει με την παρατηρούμενη αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια).

Επίσης, οι προβλέψεις είναι δυσμενέστατες για τα αποτελέσματα της αναστολής της λειτουργίας του μεγαλύτερου μέρους της οικονομικής δραστηριότητας, κι αυτό παρά τις συνεχείς προσπάθειες υποστήριξης από την κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα (ΧΝ 26/5/2020) με βάση αμερικανικές έρευνες, είναι γνωστό ότι το 40% των επιχειρήσεων δεν ξανανοίγουν μετά από μια καταστροφή, ενώ το 25% κλείνουν μέσα σε ένα χρόνο και το 90% μέσα σε δύο.

Όμως, ακόμη κι αν ήταν ανοιχτή η αγορά, αυτό δεν σημαίνει ότι ο τζίρος θα ήταν ικανοποιητικός. Γιατί εκτός από ορισμένους συγκεκριμένους τομείς (σουπερμάρκετ, υπολογιστές και διαδικτυακά καταστήματα) η ζήτηση, ιδίως στο λιανεμπόριο έχει πέσει δραματικά. Κάτι που εξηγείται από το γεγονός ότι έχουμε πάνω από 750 χιλιάδες άνεργους, έναν μη ενεργό πληθυσμό 3,2 εκατ. (στοιχεία Νοεμβρίου) και πληθώρα υποαμειβόμενων εργαζόμενων σε αναστολή.

Ευτυχώς, στα πολύ θετικά στοιχεία περιλαμβάνεται η άψογη οργάνωση των εμβολιασμών στην Ελλάδα και η μαζική συμμετοχή των πολιτών σε αυτούς. Ας ελπίσουμε ότι ο ρυθμός τους θα επιταχυνθεί εφόσον οι εταιρείες τηρήσουν το χρονοδιάγραμμα των προβλεπόμενων παραδόσεων. Η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού και η έγκαιρη θέσπιση ενός ευρωπαϊκού πιστοποιητικού εμβολιασμού ελπίζεται ότι θα εξασφαλίσουν την ανάκαμψη του τουρισμού που θα συμπαρασύρει με την σειρά της και την υπόλοιπη οικονομία.

Μήδεια. Η κακοκαιρία που έπληξε τη χώρα τον Φεβρουάριο αποκάλυψε για άλλη μια φορά το τεράστιο έλλειμμα στην πρόληψη των επιπτώσεων που έχουν οι φυσικές καταστροφές στην καθημερινότητα των πολιτών. Ολόκληρες περιοχές της Αττικής έμειναν για μέρες χωρίς ηλεκτρικό και νερό λόγω έλλειψης συντονισμού των υπηρεσιών, οι οποίες θα έπρεπε να κλαδέψουν τα δένδρα που βρίσκονται κοντά σε γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος.

Αποκάλυψε επίσης τις οργανωτικές αδυναμίες της πολιτικής προστασίας. Αντί για «συνεργασία» και «συντονισμό» των διάφορων φορέων διαπιστώσαμε μια κακοφωνία αλληλοκατηγοριών για τις «αρμοδιότητες». Κάτι που γνωρίζουμε αρκετά και στην Κρήτη όπου κάθε κακοκαιρία αφήνει επί εβδομάδες ή και μήνες κάποια χωριά χωρίς ηλεκτρικό ή ακόμη και χωρίς οδική σύνδεση. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι «με τι σχεδιασμό και μέσα θα αντιμετωπίσουμε τις καταστροφικές συνέπειες της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής;»

Την ίδια περίοδο συνεχίστηκαν οι απειλές και οι λεκτικές προσβολές των εξ ανατολών «Μήδων». Μου θύμισαν την ιστορία του Φίλιππου Β’ της Μακεδονίας ο οποίος, όταν οι Σπαρτιάτες δεν του επέτρεψαν να μπει στην πόλη τους, τους διεμήνυσε πως αν κυριεύσει την πατρίδα τους, δεν θα πρέπει να περιμένουν κανένα έλεος. Και οι Σπαρτιάτες απάντησαν μονολεκτικά «Αν».

Ετοιμότητα. Όλα τα παραπάνω δείχνουν για άλλη μια φορά πως δεν είμαστε πάντα έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις ακόμη και όταν έχουμε προειδοποιηθεί έγκαιρα. Οι υπηρεσίες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο δεν έχουν πάντα επίγνωση των αρμοδιοτήτων τους, ούτε και έχουν αναπτύξει κοινά σχέδια με όλους τους εμπλεκόμενους συναρμόδιους φορείς.

Οι λέξεις «πρόληψη» και «ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων» είναι συχνά άγνωστες. Όλα φαίνεται να εξαρτώνται τελικά από τις ηρωικές προσπάθειες των πυροσβεστών, των διασωστών, των εναεριτών και ορισμένων εθελοντικών οργανώσεων. Κι όταν έχει περάσει η καταστροφή φαίνεται πως κανείς δεν ασχολείται με την ανάλυση των προβλημάτων και των αδυναμιών με τρόπο που να εξαχθούν κάποια διδάγματα. Τα οποία, θα πρέπει να εφαρμοστούν στην πράξη έτσι ώστε στο μέλλον να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη …

Ο περασμένος μήνας απέδειξε περίτρανα για μιάν ακόμη φορά πως δεν διδασκόμαστε από τα σφάλματα του παρελθόντος έτσι ώστε να είμαστε έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε το μέλλον.