18 Δεκεμβρίου 2013

Τέλος στις πλαστικές σακούλες

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-137

Τέλος στις πλαστικές σακούλες

Μετά από εκτεταμένη διαβούλευση με τους πολίτες και ανταποκρινόμενη σε έκκληση των Υπουργών Περιβάλλοντος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη δραστική μείωση της χρησιμοποίησης της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης …

Πέρασε στα ψιλά των ειδήσεων αν και αφορά άμεσα την καθημερινότητά μας. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να μειωθεί δραστικά ή και να απαγορευθεί η χρησιμοποίηση πλαστικής σακούλας μιας χρήσης στο άμεσο μέλλον αποτελεί και χαρακτηριστικό παράδειγμα της λειτουργίας των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ρόλου των πολιτών.

Τα προβλήματα από την υπερβολική χρήση της πλαστικής σακούλας είναι λίγο ως πολύ γνωστά και έχουν αναλυθεί εκτεταμένα. Κάθε χρόνο, στην Ευρώπη, περισσότερες από 8 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες καταλήγουν στα σκουπίδια, προκαλώντας τεράστιες περιβαλλοντικές ζημίες. Σκοτώνουν τουλάχιστον 100.000 πουλιά, φάλαινες, φώκιες και χελώνες που μπλέκονται σε αυτές ή τις τρώνε. Φράσσουν τις υδρορροές και τις αποχετεύσεις. Τις πετάμε όπου βρούμε με αποτέλεσμα το 47% από τα ελαφριά σκουπίδια που δεν καταλήγουν σε σκουπιδότοπους να είναι πλαστικές σακούλες, οι οποίες για να αποσυντεθούν χρειάζονται τουλάχιστον 1.000 χρόνια (συγκριτικά το χαρτί αποσυντίθεται σε ένα μήνα). Επιπλέον, καταναλώνουν πολύτιμους μη ανανεώσιμους πόρους αφού για να φτιαχτούν 15.000 σακούλες χρειάζεται ένα βαρέλι πετρέλαιο.

Ορισμένα κράτη μέλη όπως η Δανία και η Φινλανδία έχουν μηδενίσει σχεδόν τη χρήση της λεπτής πλαστικής σακούλας μιας χρήσης (πάχος κάτω από 50 μικρόμετρα δηλ. εκατομμυριοστά του μέτρου) και έχουν περιορίσει σημαντικά ακόμη και τη χρήση της επαναχρησιμοποιήσιμης πλαστικής σακούλας. Σημαντικά αποτελέσματα προς την ίδια κατεύθυνση έχουν επίσης πετύχει η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και η Αυστρία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιστεύει ότι παρόμοια μέτρα ληφθούν και από τα άλλα κράτη μέλη, θα μπορέσουμε να μειώσουμε τη σημερινή συνολική χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι και κατά 80%.

Για να διαμορφώσει τις προτάσεις της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέθεσε σε μια εταιρεία συμβούλων που ειδικεύεται σε θέματα διαχείρισης απορριμμάτων από οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης να μελετήσει το πρόβλημα. Ταυτόχρονα οργάνωσε μιαν εκτεταμένη διαδικτυακή διαβούλευση στην οποία πήραν μέρος 15.000 πολίτες και 500 περίπου δημόσιες αρχές, ενώσεις επιχειρήσεων, μη κυβερνητικές οργανώσεις και πανεπιστήμια. Η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που απάντησε τάχθηκε υπέρ της λήψης μέτρων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης - απαγόρευση ή οικονομική επιβάρυνση της χρήσης. Παράλληλα, το Μάρτιο του 2011, μετά από πρόταση της Αυστριακής Προεδρίας, το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος ζήτησε από την Επιτροπή να υποβάλλει σχετικές προτάσεις.
Μέση ετήσια χρήση πλαστικής σακούλας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2010 (Πηγή: Aνάλυση επιπτώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής)

Στη συνέχεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα στοιχεία προχώρησε σε εκτεταμένη ανάλυση των επιπτώσεων τεσσάρων διαφορετικών εναλλακτικών επιλογών. Με την πρώτη επιλογή, ήτοι τη «συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης» η ΕΕ δεν θα λάμβανε κανένα μέτρο. Η δεύτερη επιλογή προέβλεπε την «εθελοντική δέσμευση των καταστημάτων λιανικής να μην διαθέτουν πλαστικές σακούλες». Η ανάλυση των επιπτώσεων έδειξε ότι μια τέτοια δέσμευση θα είχε ως αποτέλεσμα περιορισμό της χρησιμοποίησης της σακούλας μιας χρήσης κατά 55%. Με την τρίτη επιλογή, προβλεπόταν η «θέσπιση ενός στόχου πρόληψης της Ένωσης όσον αφορά τη διάθεση πλαστικής σακούλας σε συνδυασμό με οικονομικά εργαλεία και την παροχή στα κράτη μέλη της δυνατότητας να θεσπίσουν περιορισμούς όσον αφορά την διάθεση στην αγορά». Η επιλογή αυτή εκτιμήθηκε ότι θα οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης της σακούλας μιας χρήσης κατά 80%. Τέλος, η τέταρτη επιλογή, που αντιστοιχούσε σε «πλήρη απαγόρευση της χρήσης πλαστικής σακούλας μιας χρήσης σε ολόκληρη την Ένωση», θα είχε ως αποτέλεσμα την μείωση της κατανάλωσης της σακούλας μιας χρήσης κατά 100%.

Η τελική απόφαση έπρεπε να συνεκτιμήσει μεταξύ άλλων τα διαφορετικά επίπεδα ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με τη σοβαρότητα του προβλήματος στα κράτη μέλη και τις οικονομικές επιπτώσεις για τους παραγωγούς πλαστικής σακούλας αλλά και για τα καταστήματα λιανικής πώλησης και τους καταναλωτές. Η ανάλυση έδειξε ότι το 70% της σακούλας μιας χρήσης που χρησιμοποιείται στην Ένωση προέρχεται από εισαγωγές, με αποτέλεσμα ο περιορισμός της χρήσης της να ευνοήσει τη χρησιμοποίηση πλαστικής σακούλας πολλών χρήσεων που παράγεται κυρίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με την επαναχρησιμοποίηση της πλαστικής σακούλας πολλών χρήσεων θα περιοριστεί η επιβάρυνση των καταναλωτών και του περιβάλλοντος.
Οι θαλάσσιες χελώνες είναι συχνά θύματα της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης που πετάμε χωρίς περίσκεψη όπου νάναι ...

Έτσι στις αρχές Νοεμβρίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθετώντας την τρίτη επιλογή κατέθεσε πρόταση τροποποίησης της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας. Με βάση την πρόταση τα κράτη μέλη οφείλουν να θεσπίσουν μέτρα με στόχο να χρησιμοποιούνται λιγότερες πλαστικές σακούλες με πάχος μικρότερο από 50 μικρόμετρα, καθώς αυτές οι σακούλες επαναχρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά και καταλήγουν στα σκουπίδια από ό,τι οι σακούλες με μεγαλύτερο πάχος. Μάλιστα, στα μέτρα αυτά μπορούν να συγκαταλέγονται οικονομικά «εργαλεία», όπως η επιβολή τελών, ο καθορισμός εθνικών στόχων μείωσης της χρήσης και η επιβολή περιορισμών όσον αφορά τη διάθεση στην αγορά.
Οι επαναχρησιμοποιούμενες πλαστικές σακούλες είναι μακροπρόθεσμα οικονομικότερες και προστατεύουν το περιβάλλον

Η πρόταση θα ακολουθήσει την συνηθισμένη διαδικασία λήψης αποφάσεων, δηλαδή θα συζητηθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και επ' αυτής θα γνωμοδοτήσουν η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (εκπρόσωποι των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών) και η Επιτροπή των Περιφερειών (εκπρόσωποι της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης). Μετά την επίσημη θέσπιση της νέας οδηγίας, τα κράτη μέλη θα έχουν 12 μήνες για να την εφαρμόσουν.

Δημόσια διαβούλευση. Διεξοδική μελέτη του προβλήματος. Εκτεταμένη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Αυτή είναι η ενδελεχής διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση την οποία οι πολίτες μπορούν να επηρεάσουν είτε ως οργανωμένες ομάδες είτε μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων τους στο Ευρωκοινοβούλιο. Ένας ακόμη ουσιαστικός λόγος που καθιστά απαραίτητη τη συμμετοχή μας στις επερχόμενες ευρωεκλογές …

11 Δεκεμβρίου 2013

Καταστροφές και μαζικές εκκενώσεις πληθυσμών

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-136
Καταστροφές και μαζικές εκκενώσεις πληθυσμών

Η συντονισμένη υποστήριξη της μαζικής εκκένωσης του πληθυσμού μιας περιοχής μετά από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή αποτελεί πλέον στόχο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 11 Δεκεμβρίου 2013)

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η προστασία των πολιτών από φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές υπάγεται στις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Ωστόσο, η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπει ότι «η Ένωση ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών προκειμένου να ενισχύεται η αποτελεσματικότητα των συστημάτων πρόληψης των φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών και προστασίας από αυτές». Η δράση της Ένωσης αποσκοπεί κυρίως στην υποστήριξη και συμπλήρωση των δράσεων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο όσον αφορά την πρόληψη των κινδύνων, την προετοιμασία των φορέων πολιτικής προστασίας στα κράτη μέλη και την επέμβαση σε περιπτώσεις φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών εντός της Ένωσης. Βέβαια, επειδή πρόκειται για εθνική και όχι για ενωσιακή αρμοδιότητα, με τα μέτρα που λαμβάνονται σε ενωσιακό επίπεδο αποκλείεται η εναρμόνιση των σχετικών νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των κρατών μελών.

Σε αυτό το πλαίσιο, έχει αναπτυχθεί ο ενωσιακός μηχανισμός πολιτικής προστασίας που περιλαμβάνει: α) ένα κέντρο παρακολούθησης και πληροφόρησης, β) ένα κοινό σύστημα επικοινωνιών και πληροφόρησης σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, γ) ένα κοινό πρόγραμμα εκπαίδευσης στελεχών και δ) μερικές μονάδες πολιτικής προστασίας έτοιμες να επέμβουν σε περιπτώσεις καταστροφών εντός και εκτός της Ένωσης. Ο μηχανισμός συγκεντρώνει επίσης διδάγματα από καταστροφές προκειμένου να σχεδιαστούν αποτελεσματικότερα μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης στο μέλλον.

Έτσι, τα διδάγματα από αρκετές σχετικά πρόσφατες καταστροφές έπεισαν τους ιθύνοντες ότι ο ενωσιακός μηχανισμός δεν είναι αρκετός, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου απαιτείται η μαζική εκκένωση του πληθυσμού πριν ή και μετά μια μεγάλη καταστροφή. Ο σεισμός στην ιταλική Λ' Άκουιλα το 2009, η τριπλή καταστροφή στην Ιαπωνία το 2011 και οι πλημμύρες στην Κεντρική Ευρώπη το 2002, το 2010 και το 2013 έδειξαν ότι η Ένωση χρειάζεται μια συστηματική και συνεκτική προσέγγιση όσον αφορά τις μαζικές εκκενώσεις πληθυσμών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μεγάλες καταστροφές.

Και αυτό ακριβώς ζήτησαν από τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι Υπουργοί Δικαιοσύνης και Εσωτερικών στα συμπεράσματα τα οποία ενέκριναν ομόφωνα στη συνάντησή τους την περασμένη εβδομάδα στις Βρυξέλλες. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εντοπίζουν τις απειλούμενες περιοχές στις οποίες ενδέχεται να απαιτηθεί εκκένωση του πληθυσμού και να ανταλλάξουν τις σχετικές μη εμπιστευτικές πληροφορίες με άλλα προσκείμενα κράτη μέλη. Θα πρέπει επίσης να ενσωματώσουν και μέτρα σχετικά με τη μαζική εκκένωση, υποδοχή και επιστροφή των πολιτών σε όλες τις φάσεις του κύκλου διαχείρισης καταστροφών, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές ανάγκες συγκεκριμένων επιμέρους ομάδων (π.χ. παιδιά, άτομα με αναπηρία, ηλικιωμένοι, τουρίστες και ξένοι επισκέπτες που δεν μιλούν τη γλώσσα).

Μάλιστα, η εν λόγω «ενοποιημένη προσέγγιση» της μαζικής εκκένωσης του πληθυσμού πρέπει να καλύπτει το σχεδιασμό σε όλα τα επίπεδα - τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ακόμη και διεθνές - και θα πρέπει να ενσωματωθεί στην σχετική εθνική ή και περιφερειακή νομοθεσία και στις σχετικές διακρατικές συμφωνίες που συνάπτουν οι χώρες για την αντιμετώπιση μεγάλων καταστροφών. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να προβλέψει την εκπόνηση α) κατευθυντηρίων οδηγιών προκειμένου να διευκολύνει τα κράτη μέλη όσον αφορά την οργάνωση μαζικών εκκενώσεων πληθυσμών καθώς και β) διατάξεων για να διευκολυνθεί ο συντονισμός της μαζικής εκκένωσης σε περίπτωση που η καταστροφή πλήξει περισσότερα κράτη μέλη. Μάλιστα, η Επιτροπή πρέπει να υποβάλλει σχετική έκθεση προόδου στο Συμβούλιο το αργότερο μέχρι το τέλος του 2017. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να ενημερώσουν τους πολίτες, ιδίως όσους κατοικούν σε ζώνες υψηλού κινδύνου σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν και το ενδεχόμενο να κληθούν να εκκενώσουν προσωρινά την περιοχή τους. Τέλος, η σύγχρονη τεχνολογία επικοινωνιών θα πρέπει να αξιοποιηθεί στην πράξη σε συστήματα συναγερμού που θα ενημερώνουν τους πολίτες για επερχόμενη ή εξελισσόμενη καταστροφή και θα τους καλούν να εκκενώσουν την περιοχή, λαμβάνοντας υπόψη τους ξένους επισκέπτες και τους τουρίστες που ενδεχομένως να μη μιλούν τη γλώσσα του τόπου.

Πράγματι, τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα επιτρέπουν την άμεση ενημέρωση όλων των χρηστών που είναι συνδεδεμένοι με μια κεραία κινητής τηλεφωνίας με την αποστολή ενός μηνύματος π.χ. από το επιχειρησιακό κέντρο πολιτικής προστασίας της Περιφέρειας. Το μήνυμα αυτό δεν διαβιβάζεται με τον σχετικά αργό τρόπο με τον οποίο διαβιβάζονται τα σύντομα μηνύματα που ανταλλάσουμε συνήθως στα κινητά (τα γνωστά SMS). Αντίθετα, πρόκειται για μήνυμα εκπεμπόμενο από την κυψέλη (ή την αντίστοιχη κεραία) στην οποία είναι συνδεδεμένο κάθε φορά το κινητό (cell broadcast).

Η τεχνολογία για την εκπομπή τέτοιων μηνυμάτων διατίθεται εδώ και πολύ καιρό σε όλα τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας. Η χρησιμοποίηση της όμως για την έγκαιρη προειδοποίηση των πολιτών εξαρτάται από την διασύνδεση των εν λόγω δικτύων με τα επιχειρησιακά κέντρα πολιτικής προστασίας σε περιφερειακό ή και σε κεντρικό επίπεδο. Και εκεί δεν υπάρχει σοβαρό τεχνολογικό εμπόδιο αφού κάτι τέτοιο απαιτεί έναν απλό προσωπικό υπολογιστή συνδεδεμένο στο δίκτυο. Θα πρέπει όμως να συναφθούν κάποιες συμφωνίες για την χρήση των δικτύων κινητής τηλεφωνίας και όλοι ξέρουμε ότι συχνά χάνουμε τον πόλεμο μεταξύ τρίτης και τέταρτης υπογραφής της σχετικής απόφασης … Ευτυχώς, η ενωσιακή νομοθεσία προβλέπει ειδικούς όρους για τη χρήση των τηλεπικοινωνιακών δικτύων «για επικοινωνία των δημόσιων αρχών με το κοινό για προειδοποίηση του κοινού σχετικά με επικείμενες απειλές και για περιορισμό των συνεπειών από μείζονες καταστροφές».

Άραγε, τα χρειαζόμαστε όλα αυτά στην Κρήτη; Φυσικά και τα χρειαζόμαστε. Η κλιματική αλλαγή θα επιτείνει στο μέλλον τα ακραία καιρικά φαινόμενα, ιδίως τις παρατεταμένες ξηρασίες, τις έντονες βροχοπτώσεις και τις πλημμύρες, μια μικρή πρόγευση των οποίων λάβαμε πρόσφατα. Παράλληλα, η ενδεχόμενη εξόρυξη υδρογονανθράκων είναι πολύ πιθανόν να αυξήσει την σεισμικότητα στην περιοχή μας. Για να είμαστε προετοιμασμένοι ας ακούσουμε τη συμβουλή του Ερωτόκριτου: «Με φρόνεψη πορεύγεται, με γνώσιν ορδινιάζει, πριχού ’ρθουσι τα πράγματα προβλέπει και λογιάζει».

03 Δεκεμβρίου 2013

Μεταφραστές και καταστροφές

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-135
Μεταφραστές και καταστροφές

Η μη κυβερνητική οργάνωση «Μεταφραστές Χωρίς Σύνορα» παρέχει εθελοντικά μεταφράσεις σε ανθρωπιστικές οργανώσεις για να σωθούν ανθρώπινες ζωές
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Δεκεμβρίου 2013)

Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις που καλούνται να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση μεγάλων καταστροφών σε ξένες χώρες, εκτός από τις άλλες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, βρίσκονται σχεδόν πάντα αντιμέτωποι και με την άγνοια της γλώσσας των κατοίκων. Πάρτε για παράδειγμα τον καταστρεπτικό τυφώνα Χαϊγιάν που έπληξε πρόσφατα τις Φιλιππίνες. Για να εκτιμήσουν το μέγεθος της καταστροφής, τα Ηνωμένα Έθνη ενεργοποίησαν μεταξύ άλλων και το Ψηφιακό Ανθρωπιστικό Δίκτυο, μια ανθρωπιστική οργάνωση που εξειδικεύεται στην αξιοποίηση της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας και των δικτύων για την καλύτερη υποστήριξη των επιχειρήσεων παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας.

Το Ψηφιακό Ανθρωπιστικό Δίκτυο, στο οποίο συμμετέχουν εξειδικευμένα δίκτυα, αναλύει μεταξύ άλλων τα μηνύματα που ανταλλάσσονται στα κοινωνικά δίκτυα συνδυάζοντάς τα με χαρτογραφικά και άλλα δεδομένα για να διαμορφώσει εικόνα της έκτασης της καταστροφής και της επιτόπιας κατάστασης. Στις Φιλιππίνες οι επίσημες γλώσσες είναι τα φιλιππινέζικα (ταγκαλόγκ) και τα αγγλικά. Μιλιούνται επίσης οκτώ μεγάλες διάλεκτοι οι σημαντικότερες από τις οποίες στις κεντρικές Φιλιππίνες είναι η σεμπουάνο (ή μπινισάγια) και η γουαρέι. Πως αναλύεις όμως τα μηνύματα στο Φέισμπουκ και στο Τουίτερ όταν οι χρήστες χρησιμοποιούν γλώσσες πλην της αγγλικής;

Ευτυχώς, υπάρχουν οι Μεταφραστές Χωρίς Σύνορα! Μια οργάνωση εθελοντών μεταφραστών που υποστηρίζουν μεταφραστικά μη κυβερνητικές οργανώσεις που παρέχουν ανθρωπιστική βοήθεια. Πρόκειται για επαγγελματίες μεταφραστές που προσφέρονται να μεταφράσουν εθελοντικά εξασφαλίζοντας έτσι καλύτερη επικοινωνία μεταξύ των εθελοντικών οργανώσεων και του κόσμου που έχει ανάγκη βοήθειας. Στην περίπτωση του τυφώνα Χαϊγιάν η οργάνωση μετέφρασε έναν κατάλογο από λέξεις-κλειδιά όπως «πλημμύρα», «ζημιές», «νεκρός», «τραυματίας» κ.ά. στη σεμπουάνο και τη γουαρέι. Εντοπίζοντας τις λέξεις αυτές στα μηνύματα που αντάλλασσαν οι χρήστες σε αυτές τις γλώσσες, οι αναλυτές του Ψηφιακού Ανθρωπιστικού Δικτύου απέκτησαν μια τελείως διαφορετική εικόνα για την καταστροφή.

Οι Μεταφραστές Χωρίς Σύνορα δραστηριοποιούνται όμως και στην Αφρική. Πόσοι γνωρίζουν ότι στην Αφρική του ενός δισεκατομμυρίου κατοίκων μιλιούνται πάνω από 2.000 γλώσσες; Ότι στα μέσα μαζικής επικοινωνίας χρησιμοποιούνται 242 αφρικανικές γλώσσες; Ότι 63 γλώσσες χρησιμοποιούνται στα δικαστήρια και 56 στις δημόσιες διοικήσεις; Μόνο στην Νιγηρία μιλιούνται 500 διαφορετικές γλώσσες … Για να καταλάβουν καλύτερα την αξία της μετάφρασης οι Μεταφραστές Χωρίς Σύνορα έκαναν μια έρευνα με τη συμμετοχή 364 μεταφραστών αφρικανικών γλωσσών από 49 χώρες. Το 63% αυτών των μεταφραστών πιστεύει ότι μπορούν να σωθούν ζωές αν οι άνθρωποι στην Αφρική είχαν μεγαλύτερη πρόσβαση σε μεταφρασμένες πληροφορίες.

Πάρτε για παράδειγμα τη διάρροια, που αποτελεί την σημαντικότερη αιτία θανάτου παιδιών ηλικίας κάτω των 5 ετών στην Αφρική. Για την αντιμετώπισή της χρειάζονται τρία πράγματα: καθαρό νερό, ζάχαρη και αλάτι. «Πόσες όμως μητέρες που διαθέτουν αυτά τα τρία συστατικά γνωρίζουν και την χρησιμότητά τους;», λέει η Λόρι Θίκε, ιδρύτρια των Μεταφραστών Χωρίς Σύνορα. «Οι περισσότεροι στην Αφρική πιστεύουν ότι για να σταματήσει η διάρροια πρέπει ο άρρωστος να μην πίνει υγρά. Έτσι όμως πεθαίνει από αφυδάτωση!» συμπληρώνει. Έτσι πολλά παιδιά πεθαίνουν από έλλειψη πληροφόρησης …

Όμως μετάφραση και διερμηνεία δεν χρειάζονται μόνο οι κάτοικοι της Αφρικής ή άλλων αναπτυσσόμενων περιοχών που αντιμετωπίζουν μεγάλες καταστροφές. Κάθε χρόνο 200 εκατομμύρια ευρωπαίοι πολίτες περνούν τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισκεπτόμενοι μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα για αναψυχή ή για επαγγελματικούς λόγους. Κάποιοι από αυτούς ενδέχεται να εμπλακούν σε ατύχημα και να χρειαστεί να καλέσουν το 112, τον ευρωπαϊκό αριθμό επειγόντων. Όμως δεν είναι πάντα σίγουρο ότι ο χειριστής του κέντρου κλήσης του 112 θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσει τον καλούντα όταν δεν μιλάει τη γλώσσα του.

Την άνοιξη του 2010 η Πυροσβεστική Υπηρεσία της Περιφέρειας Βρυξελλών σε συνεργασία με την Ένωση του Ευρωπαϊκού Αριθμού Επειγόντων και εθελοντές ευρωυπαλλήλους, οργάνωσε ένα πιλοτικό πρόγραμμα πολύγλωσσης υποστήριξης των κλήσεων στο 112. Στο πρόγραμμα που έτρεξε επί 12 εβδομάδες, συμμετείχαν 60 περίπου εθελοντές ευρωυπάλληλοι και υποστηρίχτηκαν 33 κλήσεις σε 9 διαφορετικές γλώσσες (γερμανικά, αγγλικά, αραβικά, ισπανικά, ιταλικά, πολωνικά, ρουμανικά, τσεχικά και σλοβάκικα). Ο εθελοντές διερμηνείς ανελάμβαναν υπηρεσία επί μία εβδομάδα και η μόνη τους υποχρέωση ήταν να έχουν πάντα μαζί τους ενεργοποιημένο το κινητό τους τηλέφωνο. Όταν ο χειριστής λάμβανε μια κλήση, π.χ. στα πολωνικά, επικοινωνούσε αμέσως με τον πολωνό διερμηνέα υπηρεσίας και τον εισήγαγε σε μια τριμερή τηλεφωνική κλήση με τον καλούντα.

Η υπηρεσία αποδείχτηκε εξαιρετικά χρήσιμη όχι μόνο για κλήσεις προς το 112 που απαιτούσαν την επέμβαση ασθενοφόρου αλλά και για την αστυνομία. Χρησιμοποιήθηκε επίσης και για ορισμένα τμήματα επειγόντων περιστατικών σε νοσοκομεία που δέχτηκαν επισκέψεις από αλλοδαπούς που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν ποιο ήταν ακριβώς το ιατρικό πρόβλημα που αντιμετώπιζαν. Οι διερμηνείς και τα μέλη των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης έμειναν ενθουσιασμένοι με την εμπειρία που απέδειξε το εφικτό μιας τέτοιας υπηρεσίας.

Δυστυχώς, η δημιουργία μιας μόνιμης υποδομής για την υποδοχή και αξιοποίηση των εθελοντών διερμηνέων δεν έχει γίνει ακόμη δυνατή για καθαρά γραφειοκρατικούς λόγους. Λόγους που έχουν να κάνουν κυρίως με τις αλληλοσυγκρουόμενες αρμοδιότητες των φορέων στο Βέλγιο που είναι δύσκολο να ενσωματώσουν νέες καινοτόμες υπηρεσίες …

Η μετάφραση και η διερμηνεία δεν είναι μια περιττή, πολυδάπανη πολυτέλεια. Μπορεί να σώσει ζωές. Όχι μόνο στην Αφρική και στη Νοτιοανατολική Ασία αλλά και στην δική μας ευρωπαϊκή ήπειρο …

26 Νοεμβρίου 2013

Τι κάνει η Ευρώπη για τους πολίτες;


Μερικές πρόσφατες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνουν την σημασία της ευρωπαϊκής έννομης τάξης για την προστασία των πολιτών

Την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για παραβάσεις που αφορούν τη νομοθεσία για το χρόνο εργασίας και τη νομοθεσία περί αστικών λυμάτων (βλ. ΧΝ 21/11/2013). Η είδηση αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να εξηγήσουμε τη σημασία που έχει για την προστασία των πολιτών η διαδικασία θέσπισης και εφαρμογής των κανόνων του ευρωπαϊκού δικαίου.

Χρόνος εργασίας των ασκούμενων γιατρών. Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπει ότι ένας από τους στόχους της Ένωσης και των κρατών μελών της είναι η βελτίωση των όρων διαβίωσης και εργασίας. Αυτό επιτυγχάνεται με υποστήριξη και συμπλήρωση της δράσης των κρατών μελών σχετικά με τους όρους εργασίας και με τη βελτίωση του περιβάλλοντος εργασίας ιδίως όσον αφορά την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων.

Σε αυτό το πλαίσιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν το 2003 την οδηγία 2003/88/ΕΚ σχετικά με ορισμένα στοιχεία της οργάνωσης του χρόνου εργασίας. Σύμφωνα με την εν λόγω οδηγία από τον Αύγουστο του 2009 και μετά οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να εργάζονται πάνω από 48 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο, συμπεριλαμβανομένων τυχόν υπερωριών. Οι εργαζόμενοι δικαιούνται μια ελάχιστη περίοδο συνεχούς ανάπαυσης 11 ωρών ημερησίως, και επιπλέον μια ελάχιστη περίοδο συνεχούς ανάπαυσης 24 ωρών την εβδομάδα. Ιδιαίτερες διατάξεις ισχύουν για τους εργαζόμενους σε αλιευτικά ποντοπόρα πλοία.

Τα παραπάνω ισχύουν για μισθωτούς αλλά και για ασκούμενους γιατρούς. Όμως στην χώρα μας δεν εφαρμόζονται για τους γιατρούς που εργάζονται σε δημόσια νοσοκομεία και κέντρα υγείας. Η Επιτροπή έλαβε πολυάριθμες καταγγελίες σύμφωνα με τις οποίες οι γιατροί αυτοί πρέπει συχνά να εργάζονται κατά μέσο όρο τουλάχιστον 64 ώρες την εβδομάδα και, σε ορισμένες περιπτώσεις, πάνω από 90 ώρες, χωρίς νόμιμο μέγιστο όριο. Μάλιστα, φαίνεται ότι δεν υπάρχει νόμιμο ανώτατο όριο ως προς το πόσες συνεχόμενες ώρες μπορεί να κληθούν να εργαστούν στη θέση εργασίας, και συχνά είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται χωρίς επαρκή διαλείμματα για ανάπαυση ή ύπνο.

Σε ένα πρώτο στάδιο η Επιτροπή ζήτησε τον Σεπτέμβριο του 2011 από την Ελλάδα να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση της εθνικής νομοθεσίας και της πρακτικής των δημόσιων αρχών με τις διατάξεις της οδηγίας. Οι ελληνικές αρχές αγνόησαν το αίτημα της Επιτροπής κι έτσι την περασμένη εβδομάδα η Επιτροπή αναγκάστηκε να προσφύγει στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο εναντίον της Ελλάδας.

Το Δικαστήριο θα εξετάσει την υπόθεση και θα αποφασίσει αφού ακούσει τα επιχειρήματα της Επιτροπής και της Ελλάδας. Αν η Ελλάδα καταδικαστεί θα πρέπει να εφαρμόσει πλήρως την οδηγία. Τι θα συμβεί όμως αν δεν το κάνει ακόμη και αν καταδικαστεί; Αυτό ακριβώς συνέβη στην δεύτερη περίπτωση παραπομπής της Ελλάδας στο Δικαστήριο, την οποία αποφάσισε η Επιτροπή την περασμένη εβδομάδα …

Επεξεργασία αστικών λυμάτων. Στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος ισχύει η οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1991 για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων. Σύμφωνα με αυτήν, όλες οι πόλεις, μικρές και μεγάλες, στην Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλουν να συλλέγουν και να επεξεργάζονται τα αστικά τους λύματα εγκαθιστώντας συστήματα βιολογικής ή «δευτερογενούς» επεξεργασίας. Μάλιστα, στις περιπτώσεις όπου οικισμοί άνω των 10.000 κατοίκων απορρίπτουν λύματα σε ευαίσθητα υδατικά συστήματα, απαιτείται επεξεργασία ανώτερου επιπέδου. Οι σχετικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας έπρεπε να είναι έτοιμες το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 1998. Για τους οικισμούς άνω των 15.000 κατοίκων που δεν απορρίπτουν λύματα σε ευαίσθητες περιοχές, η προθεσμία για την ολοκλήρωση των υποδομών δευτερογενούς επεξεργασίας έληγε στις 31 Δεκεμβρίου 2000. Για μικρότερους οικισμούς η προθεσμία συμμόρφωσης έληγε στις 31 Δεκεμβρίου 2005.

Το 2007 μετά από προσφυγή της Επιτροπής, το Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα επειδή 24 οικισμοί δεν τηρούσαν τα πρότυπα επεξεργασίας των αστικών λυμάτων. Έκτοτε, 17 από αυτούς τους οικισμούς συμμορφώθηκαν αλλά όχι και οι υπόλοιποι έξη. Έτσι, τα κατασκευαστικά έργα σε τρεις οικισμούς της Ανατολικής Αττικής, τα οποία μάλιστα συγχρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, δεν πρόκειται να ολοκληρωθούν πριν από τον Απρίλιο του 2014 στο Μαρκόπουλο, τα τέλη του 2015 στο Κορωπί και τα μέσα του 2017 στη Ν. Μάκρη. Στη Λευκίμμη της Κέρκυρας έχει αρχίσει η κατασκευή του σχετικού έργου, αλλά σε δύο άλλους οικισμούς της Αττικής (Αρτέμιδα και Ραφήνα) δεν έχει ακόμα αποφασιστεί ούτε σε ποιον χώρο θα κατασκευαστούν οι σχετικές εγκαταστάσεις!

Γι' αυτό, η Επιτροπή ζήτησε από το Δικαστήριο να επιβάλει πρόστιμα, προτείνοντας κατ’ αποκοπή ποσό ύψους 11.514.081 ευρώ και ημερήσια χρηματική ποινή 47.462 μέχρις ότου τηρηθούν οι υποχρεώσεις. Πρόκειται για τη διαδικασία που εφαρμόστηκε και στην περίπτωση του Κουρουπητού προκειμένου το ελληνικό κράτος να εξαναγκαστεί να λάβει τα αναγκαία μέτρα. Βέβαια, η Επιτροπή έχει πλήρη συνείδηση της δύσκολης κατάστασης που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, αλλά θεωρεί ότι, αν δεν γίνουν τώρα οι επενδύσεις αυτές, θα υπάρξει υψηλότερο κόστος για την Ελλάδα στο μέλλον. Επιπλέον, επειδή τα ανεπεξέργαστα λύματα μπορεί να μολυνθούν με επιβλαβή βακτήρια και ιούς, η μη επεξεργασία τους συνεπάγεται κινδύνους για την δημόσια υγεία, ενώ τα θρεπτικά συστατικά που περιέχουν μπορούν να βλάψουν το θαλάσσιο περιβάλλον ευνοώντας την υπέρμετρη ανάπτυξη φυκών, τα οποία καταπνίγουν τους άλλους ζωντανούς οργανισμούς. Για τον λόγο αυτό, η κατάλληλη επεξεργασία των λυμάτων θεωρείται και ως σημαντικός παράγοντας ευημερίας της τουριστικής βιομηχανίας, ενός καίριου κλάδου για την ελληνική οικονομία.

Η εφαρμογή του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αφορά την καθημερινότητά μας. Αφορά την προστασία της υγείας μας και του περιβάλλοντος. Αφορά την προστασία μας ως καταναλωτών και εργαζόμενων. Ευτυχώς, απέναντι στις δυσκίνητες και υπερβολικά γραφειοκρατικές ελληνικές κρατικές υπηρεσίες οι πολίτες μπορούν συχνά να χρησιμοποιήσουν τις ενωσιακές διαδικασίες για να καταγγείλουν την μη τήρηση αποφάσεων, οδηγιών και κανονισμών που έχουν θεσπιστεί και με την ψήφο της ελληνικής κυβέρνησης. Διαδικασίες, κι αυτές είναι βέβαια χρονοβόρες αλλά οδηγούν σε απτά αποτελέσματα …

(Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 26 Νοεμβρίου 2013 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-134)

19 Νοεμβρίου 2013

Οργή και κακές αποφάσεις

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-133
Οργή και κακές αποφάσεις
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Πολλοί στην σημερινή Ελλάδα νοιώθουν οργισμένοι με την επικρατούσα κατάσταση και τις μελλοντικές προοπτικές - και πάνω στο θυμό τους είναι πιθανόν να διαπράξουν χειρότερα λάθη με μακροπρόθεσμες συνέπειες για όλους
(άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 19 Νοεμβρίου 2013)

Η κλασσική μας παράδοση αφιερώνει μεγάλο μέρος στο θυμό. Ολόκληρη η Ιλιάδα πραγματεύεται στην ουσία τον θυμό του Αχιλλέα. Από την πρώτη-πρώτη λέξη - Μῆνιν ἄειδε, θεὰ, Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος. Έναν θυμό που τον προκάλεσε η άδικη μεταχείρισή του ήρωα από τον αρχηγό των Αχαιών, τον Αγαμέμνονα, ο οποίος δεν του παραχώρησε την όμορφη Βρισηίδα. Χολωμένος ο Αχιλλέας σταμάτησε να πολεμά με αποτέλεσμα να χαθούν πολλοί γενναίοι έλληνες και να σκοτωθεί ο αδελφικός του φίλος, ο Πάτροκλος. Οργισμένος ο Αχιλλέας θα ξαναβγεί στη μάχη, θα σκοτώσει και θα εξευτελίσει τον Έκτορα και τελικά θα προκαλέσει και τον δικό του θάνατο χτυπημένος στην «αχίλλειο πτέρνα» από το βέλος του Πάρη.

Ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια (IV, 1125β) διαπραγματεύεται εκτενώς το θέμα του θυμού. Οι οργίλοι, λέει, θυμώνουν εύκολα με το καθετί και σε κάθε περίπτωση. Αλλά οι πικρόχολοι ηρεμούν δύσκολα και ο θυμός τους διαρκεί πολύ επειδή τον καταπνίγουν. Όμως ο θυμός τους καταλαγιάζει όταν εκδικηθούν, επειδή ο θυμός τους παύει με την τιμωρία, η οποία τους προκαλεί ευχαρίστηση αντί για πόνο.

Διαβάζοντας τις εφημερίδες, ακούγοντας τις ειδήσεις, παρακολουθώντας την τηλεόραση είναι εύκολο να διαπιστώσει κανείς ότι στις μέρες μας περισσεύουν οι οργίλοι και οι πικρόχολοι. Η αποκάλυψη καταχρήσεων και σκανδάλων επιτείνει την οργή. Τα συνθήματα για σκληρές τιμωρίες, συχνά με συνοπτικές διαδικασίες πολλαπλασιάζονται από ομάδες ή και κόμματα που πρεσβεύουν ακραίες και αντιδημοκρατικές θέσεις. Θα επέλθει όμως μόνο με τον τρόπο αυτό κάθαρση; Θα ανασάνει ο τόπος μόνο αν στηθούν καρμανιόλες για τους επίορκους, μόνο αν καούν στην πυρά οι διεφθαρμένοι, μόνο αν εξοστρακιστούν οι καταχραστές;

Έρευνες για επιχειρηματικές αποφάσεις που λαμβάνονται υπό την επήρεια του θυμού δείχνουν ότι ο θυμός δεν είναι καθόλου καλός σύμβουλος. Για παράδειγμα, ο θυμός οδηγεί στη λήψη αποφάσεων με βάση εύκολες γενικεύσεις και διαίσθηση αντί για συστηματική λογική ανάλυση. Και όταν οι υπεύθυνοι που έλαβαν τις αποφάσεις οργισμένοι, αντιμετωπίσουν προβλήματα, έχουν την τάση να προσωποποιούν τις κατηγορίες προσπαθώντας να βρουν «αποδιοπομπαίους τράγους» αντί να αναλύσουν όλες τις πτυχές της κατάστασης για να εντοπίσουν τα πραγματικά αίτια των προβλημάτων.

Πως είναι δυνατόν να πεισθούν οι υπεύθυνοι να μην παρασύρονται από την οργή τους όταν αποφασίζουν; Οι ειδικοί στη διοίκηση επιχειρήσεων έχουν την απάντηση. Υπευθυνότητα! Όταν αυτός που αποφασίζει γνωρίζει ότι η απόφασή του θα αξιολογηθεί και ο ίδιος θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για το αποτέλεσμα, φροντίζει να βάλει στην άκρη συναισθήματα και θυμούς και αποφασίζει όσο γίνεται πιο αντικειμενικά, με βάση τα διαθέσιμα πραγματικά στοιχεία και τη λογική.

Σε μια ενδιαφέρουσα έρευνα, οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν ένα εξοργιστικό βίντεο και στη συνέχεια κλήθηκαν να λάβουν κάποιες αποφάσεις σε άσχετες, υποθετικές δικαστικές υποθέσεις, αφού είχαν χωριστεί σε δύο ομάδες. Οι «υπεύθυνοι», οι οποίοι γνώριζαν εκ των προτέρων ότι θα αξιολογούνταν και θα έφεραν ευθύνη για τις αποφάσεις τους, αποδείχτηκε ότι έλεγχαν καλύτερα τις επιπτώσεις της οργής τους σε σχέση με τους «ανεύθυνους» που για τις αποφάσεις τους δεν θα υπήρχαν επιπτώσεις. Οι «υπεύθυνοι» έκριναν δίκαια τους κατηγορούμενους ενώ οι «ανεύθυνοι» τους έκριναν σκληρά. Οι «υπεύθυνοι» στήριξαν τις αποφάσεις τους στα γεγονότα ενώ οι «ανεύθυνοι» αγνόησαν ακόμη και τα ελαφρυντικά. Οι «υπεύθυνοι» σκέφτηκαν σοβαρά την αιτιολόγηση των αποφάσεων τους, σε αντίθεση με τους «ανεύθυνους» που δεν νοιάστηκαν για το αν οι αποφάσεις τους ήταν δικαιολογημένες. Τέλος, οι «ανεύθυνοι» έριξαν τα βάρη σε άλλους κάτι που απέφυγαν να κάνουν οι «υπεύθυνοι».

Μερικά από τα παραπάνω αποτελέσματα επιβεβαιώθηκαν και σε άλλη πρόσφατη έρευνα. Σε αυτήν, οι ερευνητές διαπίστωσαν επιπλέον ότι οι εξοργισμένοι έχουν την τάση να κρίνουν σκληρά θεωρώντας μάλιστα ότι αυτό είναι σωστό και από ηθικής πλευράς. Ταυτόχρονα, οι εξοργισμένοι από κάποια αδικία δεν δείχνουν διάθεση να αναλάβουν δράση για να συμβάλλουν στην επανόρθωση της αδικίας που τους εξοργίζει. Κι αυτό δείχνει πως η οργή χωρίς ανάληψη ευθύνης είναι άνευ ουσίας. Άλλοι ερευνητές τέλος, διαπίστωσαν ότι όταν η οργή συνδυαστεί με μέτριο φόβο για το αποτέλεσμα της απόφασης, υπάρχει μεγαλύτερη τάση για λήψη αποφάσεων με βάση την λογική ενώ αν ο φόβος είναι έντονος, οι αποφάσεις στηρίζονται στη διαίσθηση και είναι αναποτελεσματικές.

Είναι λοιπόν προφανές ότι οι αποφάσεις δεν θα πρέπει να λαμβάνονται υπό την επήρεια οργής ή ακόμη και έντονου φόβου. Ο Αριστοτέλης επαινεί την πραότητα και την ισορροπημένη αντιμετώπιση (μέση έξις). Αλλά και η χριστιανική μας παράδοση μας θυμίζει δια στόματος Αποστόλου Ιακώβου ότι η «οργή γαρ ανδρός δικαιοσύνην θεού ου κατεργάζεται». Για όσους μάλιστα αναλαμβάνουν ευθύνες, ο Απόστολος Παύλος υπενθυμίζει ότι «δει γαρ τον επίσκοπον ανέγκλητον είναι ως θεού οικονόμον, μη αυθάδη, μη οργίλον, μη πάροινον, μη πλήκτην μη αισχροκερδή» …

Λοιπόν, η ίδια μας η παράδοση, την οποία επικαλούνται αβασάνιστα πολλοί πολιτικοί αλλά και θρησκευτικοί ηγέτες, μας διδάσκει ότι οι αποφάσεις μας δεν πρέπει να λαμβάνονται υπό καθεστώς οργής. Αλλά να στηρίζονται στη λογική. Να είναι ισορροπημένες. Να μην αγνοούν την έννομη τάξη στην οποία περιλαμβάνονται και οι διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας μας. Φυσικά τις αποφάσεις θα πρέπει να τις λαμβάνουμε όλοι μαζί, ελέγχοντας τη συχνά δικαιολογημένη οργή μας για παλαιότερες ή και πιο πρόσφατες άδικες ή προβληματικές αποφάσεις, δικές μας ή άλλων. Παράλληλα, οι υπεύθυνοι θα πρέπει να μην εξάπτουν τα πάθη και τη λαϊκή οργή. Να μην παρουσιάζουν τα γεγονότα με διαστρεβλωμένο τρόπο. Να μην υπόσχονται την ανάκτηση «χαμένων παραδείσων» με λεφτά που δεν υπάρχουν. Και να μην προτείνουν λύσεις που είναι όχι μόνο ανεδαφικές αλλά συχνά και παράνομες. Και που επειδή είναι ανεφάρμοστες εξάπτουν περισσότερο την οργή των πολιτών.

Υπευθυνότητα! Αυτή είναι η λέξη-κλειδί. Υπευθυνότητα των πολιτικών και της ηγεσίας. Αλλά και υπευθυνότητα των πολιτών όταν επιλέγουν. Υπευθυνότητα! Γιατί το μέλλον το δικό μας και των παιδιών μας εξαρτάται μόνο από εμάς τους ίδιους …

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

12 Νοεμβρίου 2013

Κι αν έχουν δίκιο οι Κασσάνδρες;

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-132
Κι αν έχουν δίκιο οι Κασσάνδρες;
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Οι κοινωνίες μας αγνοούν πολλές από τις προβλέψεις των επιστημόνων για επερχόμενες καταστροφές γιατί δεν τολμούν να αντιταχθούν σε εδραιωμένα συμφέροντα αλλά και σε καθιερωμένες συνήθειες
(άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 12 Νοεμβρίου 2013)

Οι ισχυρότατες καταιγίδες και οι καταστροφικοί τυφώνες που πλήττουν με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα την ανθρωπότητα φαίνεται πως είναι οι τελευταίες προειδοποιήσεις. Οι επιστήμονες που εδώ και χρόνια κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής φαίνεται πως τελικά επαληθεύονται. Και μακροπρόθεσμα, οι συνέπειες προβλέπονται τραγικές για ολόκληρο τον πλανήτη.


Σε πρόσφατη ανακοίνωσή της η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την αλλαγή του κλίματος (IPCC) διαπίστωσε με βεβαιότητα την ανθρώπινη επίδραση στο κλίμα. Με βάση περισσότερες και καλύτερες παρατηρήσεις, βελτιωμένη κατανόηση της λειτουργίας του κλιματικού συστήματος και πολύ καλύτερα μοντέλα προσομοίωσης οι ειδικοί συμπεραίνουν ότι κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η ατμόσφαιρα, η επιφάνεια και οι ωκεανοί της γης έχουν καταστεί θερμότεροι σε σχέση με όλες τις προηγούμενες δεκαετίες από το 1850 και μετά. Οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου αυξάνονται, παγιδεύοντας όλο και περισσότερη θερμότητα. Οι παγετώνες και οι μόνιμοι πάγοι στην Ευρώπη, στη Γροιλανδία, στην Ανταρκτική και στο Βόρειο Πόλο λιώνουν. Η μέση στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει γύρω στα 20 εκατοστά από το 1901 ως το 2010.

Όσο θα αυξάνεται η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα και των άλλων θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα, τα φαινόμενα αυτά θα εξελίσσονται προκαλώντας διαταραχές στην κυκλοφορία των ρευμάτων στους ωκεανούς και αλλαγές στην γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας που με τη σειρά τους θα συμβάλλουν στην όλο και συχνότερη εμφάνιση ακραίων και επικίνδυνων καιρικών φαινομένων. Ξηρασίες, θυελλώδεις άνεμοι και ανεμοστρόβιλοι, τυφώνες και καταρρακτώδεις βροχές, καταστροφικές καταιγίδες.

Η αναστροφή της κατάστασης αυτής εξαρτάται από τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Δηλαδή μείωση της εξάρτησης μας από καύσιμα που περιέχουν άνθρακα. Όχι ξυλόσομπες και τζάκια. Όχι θέρμανση με πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Ηλεκτρικά αυτοκίνητα και μεταφορικά μέσα που κινούνται με ηλιακή και αιολική ενέργεια, με υδρογόνο ή άλλο καύσιμο που δεν θα ρυπαίνει.

Μα αυτό είναι αδύνατον θα πουν οι περισσότεροι! Προϋποθέτει αλλαγή ολόκληρης σχεδόν της οικονομίας που στηρίζεται στο πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον γαιάνθρακα … Θα πρέπει ολόκληρη η ανθρωπότητα να αλλάξει συνήθειες … Ολόκληροι κλάδοι όπως η αυτοκινητοβιομηχανία θα πρέπει να προσαρμοστούν … ή να εξαφανιστούν.

Όμως καταστροφές δεν προβλέπονται μόνο λόγω της αλλαγής του κλίματος. Η ίδια η απληστία της ανθρωπότητας για υδρογονάνθρακες εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους. Πρόσφατα η αμερικανική Ακαδημία Επιστημών μετά από αίτημα της Γερουσίας των ΗΠΑ δημοσίευσε έκθεση με θέμα την πιθανότητα πρόκλησης σεισμικότητας από ενεργειακές τεχνολογίες. Η έκθεση αναφέρει πολλά παραδείγματα όπου η εξόρυξη φυσικού ή σχιστολιθικού αερίου, η άντληση πετρελαίου ακόμη και η εκμετάλλευση γεωθερμικών πεδίων συνδέθηκε με μετρήσιμα σεισμικά γεγονότα σε πολυάριθμες πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και διεθνώς. Σύμφωνα με την έκθεση, η υδρορωγμάτωση, μια τεχνική που χρησιμοποιείται ευρέως για την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου, δεν φαίνεται να συνδέεται με υψηλό κίνδυνο πρόκλησης αισθητών σεισμικών γεγονότων - αν και ορισμένες αμερικανικές πολιτείες έχουν απαγορεύσει την χρήση της συγκεκριμένης μεθόδου. Η έγχυση μεγάλης ποσότητας ρευστών στο πλαίσιο της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα μπορεί επίσης να προκαλέσει μεγαλύτερα σεισμικά γεγονότα. Αντίθετα, η έγχυση των υγρών λυμάτων που προκύπτουν από την εξόρυξη υδρογονανθράκων μπορεί να προκαλέσει σεισμούς αλλά μέχρι σήμερα τα τεκμηριωμένα σχετικά γεγονότα είναι πολύ λίγα για την εξαγωγή σαφών συμπερασμάτων.

Γενικά, οι επιστήμονες θεωρούν ότι αν μεταξύ των ρευστών που εισάγονται και εκείνων που αντλούνται σε μια εγκατάσταση παραγωγής υδρογονανθράκων διατηρείται ισορροπία, η πιθανότητα αυξημένης σεισμικότητας είναι μικρότερη. Αντίθετα, αν η εξόρυξη π.χ. φυσικού αερίου γίνεται με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα τα σεισμικά φαινόμενα επιτείνονται. Αυτό ήταν το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι επιστήμονες της ρυθμιστικής αρχής των Κάτω Χωρών που εποπτεύει την εξορυκτική βιομηχανία. Το Γενάρη του 2013 διαπίστωσαν ότι, αν η εξόρυξη φυσικού αερίου από το μεγαλύτερο πεδίο φυσικού αερίου στην Ευρώπη στην περιοχή του Χρόνιχεν, στη Βόρεια Ολλανδία, συνεχιζόταν με αμείωτους ρυθμούς, υπήρχε πιθανότητα 7% (μία στις δεκατέσσερις) να σημειωθεί σεισμός από 4 έως 5 Ρίχτερ στους επόμενους 12 μήνες.

Οι επιστήμονες που συνέταξαν την έκθεση προτείνουν μια σειρά από κριτήρια για τον καθορισμό της πιθανότητας πρόκλησης σεισμών από την έγχυση ή την εξόρυξη ρευστών στο πλαίσιο κάποιου έργου ενεργειακής τεχνολογίας. Έχουν σημειωθεί σεισμοί μεγέθους άνω των 5,5 ρίχτερ σε απόσταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων; Σημειώνονται σεισμοί σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το σημείο της γεώτρησης; Είναι έντονη η σεισμική δραστηριότητα κοντά στο εν λόγω σημείο; Υπάρχουν γεωλογικά ρήγματα σε απόσταση 20 χιλιομέτρων; Είναι ενεργά; Υπάρχουν τεκτονικά ενεργά σημεία σε απόσταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων από το σημείο γεώτρησης; Οι μετρήσεις των καταπονήσεων κοντά στο εν λόγω σημείο δείχνουν ότι τα πετρώματα βρίσκονται κοντά στο σημείο ρήξης; Αν οι απαντήσεις σε όλες αυτές τις ερωτήσεις είναι θετικές η εξόρυξη των υδρογονανθράκων είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσει σεισμούς. Και μάλιστα, επειδή οι σεισμοί αυτοί αν και μικροί θα σημειωθούν σε πολύ μικρό βάθος μπορούν να προκαλέσουν ζημιές σε μικρές σχετικά αποστάσεις από το επίκεντρο.

Όταν η Κασσάνδρα, αντικρίζοντας την Ωραία Ελένη στο πλευρό του Πάρη προφήτευε την καταστροφή της Τροίας κανείς δεν την πίστεψε. Όταν μαζί με τον Λαοκόωντα προσπαθούσαν να πείσουν τους Τρώες να μην βάλουν τον Δούρειο Ίππο στην πόλη, οι συμβουλές τους αγνοήθηκαν. Όταν, γυρίζοντας στο Άργος, πρόβλεψε τον θάνατο του Αγαμέμνονα και τον δικό της, την πέρασαν για τρελή. Αν ακούσουμε τους επιστήμονες είναι δυνατόν να λάβουμε εγκαίρως μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων των καταστροφών που θα προκαλέσει η ίδια μας η απληστία. Αν τους αγνοήσουμε τα αποτελέσματα είναι εν πολλοίς προδιαγεγραμμένα.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

05 Νοεμβρίου 2013

Μερικές σκέψεις για τη βία …

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Νοεμβρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-131
Μερικές σκέψεις για τη βία …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Η «βία απ' όπου κι αν προέρχεται», προαιώνιο συστατικό της ανθρώπινης φύσης και των ανθρώπινων κοινωνιών μπορεί να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο ενός σωστού κράτους δικαίου ή και ως ζήτημα δημόσιας υγείας

«Πόλεμος πάντων μὲν πατήρ ἐστι πάντων δὲ βασιλεύς, καὶ τοὺς μὲν θεοὺς ἔδειξε τοὺς δὲ ἀνθρώπους, τοὺς μὲν δούλους ἐποίησε τοὺς δὲ ἐλευθέρους» μας λέει ο Ηράκλειτος. Δηλαδή, ο πόλεμος είναι πατέρας κι όλων βασιλιάς, άλλους τους ανέδειξε σε θεούς και άλλους σε ανθρώπους, άλλους έκανε δούλους και άλλους ελεύθερους. Ο Αισχύλος, στο έργο του «Προμηθεύς Δεσμώτης» βάζει το Κράτος και τη Βία, ως πιστούς υπηρέτες του Δία, να δέσουν τον Προμηθέα στα βράχια του μαρτυρίου επειδή ως αθάνατος πήρε το μέρος των θνητών χαρίζοντας τους τη φωτιά. Και ο Σοφοκλής στο έργο του «Αίας μαινόμενος» περιγράφει πως ο ήρωας αυτοκτονεί, φοβούμενος τη γελιοποίηση, αφού πέρασε μια νύχτα μακελεύοντας ένα κοπάδι ζώα που τα πέρασε για τους συντρόφους του.

Τρεις εκδοχές της βίας όπως προκύπτουν από την κλασσική μας παράδοση. Τρεις εκδοχές που και σήμερα τις συναντούμε, συχνά με διαφορετική μορφή. Ο πόλεμος του Ηράκλειτου έχει πάρει στις μέρες μας και τη μορφή του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων που όταν είναι αθέμιτος δημιουργεί πολύ περισσότερα θύματα από όσα μερικές πραγματικές ένοπλες συγκρούσεις. Τα κράτη, προσφεύγουν συχνά στην κρατική λεγόμενη βία για να επιβάλουν το νόμο και την τάξη, ακόμη και όταν οι πολίτες έχουν βάσιμους λόγους να πιστεύουν ότι οι νόμοι δεν είναι δίκαιοι, αποφασίστηκαν ερήμην τους ή δεν εφαρμόζονται ισότιμα σε όλους. Τέλος, η διαπροσωπική βία αλλά και η αυτοπροκαλούμενη βία, δηλαδή η βία που ασκεί το θύμα στον ίδιο του τον εαυτό θεωρούνται σήμερα μείζονα προβλήματα δημόσιας υγείας.

Μπορούμε να αποφύγουμε την βία του πολέμου; Οι αρχαίοι μας υποδεικνύουν έναν τρόπο, το κράτος δικαίου. Το ανώτατο δικαστήριο των εκ προμελέτης φόνων στην αρχαία Αθήνα, ο Άρειος Πάγος, πήρε το όνομα του από τον Άρη τον θεό του πολέμου, υποδεικνύοντας με κάποιον τρόπο ότι ο πόλεμος για δικαιοσύνη μπορεί να συνεχιστεί αναίμακτα με βάση επιχειρήματα και την εφαρμογή του νόμου από αδέκαστους δικαστές. Με το ίδιο πνεύμα δημιουργήθηκε και η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα θεσμικά όργανα της οποίας αποτελούν κατ' εξοχήν βήματα ειρηνικής επίλυσης διακρατικών διαφορών όπου ο «πόλεμος» ασκείται κυρίως με επιχειρήματα. Και όπου οι παραβάτες δεν τιμωρούνται με πολεμικές επιχειρήσεις αλλά με προσφυγή στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο κρίνει με βάση το νόμο.

Μπορούμε να αποφύγουμε την κρατική βία; Και πάλι η απάντηση είναι το κράτος δικαίου. Πόσες φορές δεν έχει καταδικαστεί ακόμη και η χώρα μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για αυθαιρεσία ή και για άσκηση βίας; Όταν η προσφυγή στα εθνικά δικαστήρια αποβεί άκαρπη ή πολύ χρονοβόρα η προσφυγή στο ΕΔΑΔ που εδρεύει στο Στρασβούργο, αποτελεί μια τελευταία ελπίδα για τον πολίτη, ο οποίος θεωρεί ότι υπήρξε αντικείμενο κρατικής βίας ή αυθαιρεσίας. Αντίστοιχα οι εταιρείες που θεωρούν ότι αδικήθηκαν από τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής π.χ. σε θέματα ανταγωνισμού ή κρατικών ενισχύσεων μπορούν να προσφύγουν στο Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (πρώην Πρωτοδικείο), που εδρεύει στο Λουξεμβούργο.

Υπάρχει όμως η διαπροσωπική βία. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας θεωρεί τη βία ως μια μορφή εκ προθέσεως τραυματισμού και την ορίζει ως τη «σκόπιμη χρήση σωματικής βίας ή εξουσίας, απειλούμενη ή πραγματική, ενάντια στον εαυτό μας, σε άλλον ή σε ομάδα ανθρώπων που οδηγεί, ή είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσει, σε τραυματισμό, θάνατο, ψυχολογικά τραύματα, καθυστερημένη ανάπτυξη ή στέρηση». Κάθε χρόνο, από τα 5 εκατομμύρια θανάτους που οφείλονται σε τραυματισμούς τα 1,6 εκατομμύρια αποδίδονται στη βία. Ακόμη χειρότερα το χειρότερο αποτέλεσμα της βίας είναι οι αναπηρίες και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής που προκαλεί μακροπρόθεσμα. Γι' αυτό και από το 1996 η ΠΟΥ θεωρεί τη βία ως «μείζον και αναπτυσσόμενο πρόβλημα δημόσιας υγείας παγκοσμίως», ιδίως για τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Το 2002 η ΠΟΥ δημοσίευσε την Παγκόσμια Έκθεση για τη βία και την υγεία και δρομολόγησε την Παγκόσμια Εκστρατεία για την Πρόληψη της Βίας που από το 2004 αποτελεί αντικείμενο της Συμμαχίας για την Πρόληψη της Βίας, ενός δικτύου από κράτη μέλη της ΠΟΥ, διεθνείς υπηρεσίες και οργανισμούς της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται σε θέματα πρόληψης της βίας.

Τα προγράμματα πρόληψης της διαπροσωπικής βίας αφορούν πολυάριθμους τομείς. Την βία μεταξύ των νέων με ιδιαίτερη έμφαση στην σχολική βία. Την παιδική κακοποίηση και την εγκατάλειψη παιδιών από τους γονείς και τους κηδεμόνες τους. Την ενδοοικογενειακή βία, ιδίως τη βία μεταξύ συζύγων και συντρόφων. Την κακοποίηση των ηλικιωμένων που συχνά περνά απαρατήρητη. Την σεξουαλική βία μεταξύ ατόμων διαφορετικού ή και του ιδίου φύλου, στα σχολεία, στα ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης, στις πολεμικές συρράξεις ή και σε προσφυγικούς καταυλισμούς. Την αυτοπροκαλούμενη βία που περιλαμβάνει την πρόληψη των αυτοκτονιών. Και τέλος την συλλογική βία όχι μόνο στο πλαίσιο ένοπλων συγκρούσεων αλλά και λόγω θρησκευτικών, φυλετικών ή πολιτικών φανατισμών. Φανατισμών που οφείλονται στην αντιμετώπιση του άλλου μέσα από τα μάτια ενός «ποιμένα» ο οποίος έχει παρασύρει τους οπαδούς του στα επικίνδυνα μονοπάτια της δογματικής εξάρτησης (βλ. Χανιώτικα Νέα 25/9/2013).

Οι επενδύσεις στην πρόληψη είναι πάντοτε οι πιο αποδοτικές. Και πρέπει να στηρίζονται στη γνώση που έχει συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα για τους παράγοντες που επιτείνουν τις περισσότερες μορφές βίας. Όπως η φτώχια και η ανέχεια. Το οικογενειακό ιστορικό διαζυγίων, χωρισμών ή και ενδοοικογενειακής βίας. Ο αλκοολισμός και η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών. Αλλά και πολιτισμικοί παράγοντες που έχουν να κάνουν με τη θέση της γυναίκας και των παιδιών στην κοινωνία, τη σχέση με τους «άλλους» δηλαδή όσους προέρχονται από άλλες φυλές, έχουν διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή θρησκευτικές πεποιθήσεις. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει εκδώσει συγκεκριμένες συστάσεις για μέτρα πρόληψης που απευθύνονται στους αρμόδιους πολιτικούς ιθύνοντες. Η βία μπορεί να προληφθεί αν υπάρχει καλή θέληση και αξιοποιηθούν τα συστήματα κοινωνικής και υγειονομικής περίθαλψης αλλά και οι πολυάριθμες εθελοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον εν λόγω τομέα.

«Η βία είναι το τελευταίο καταφύγιο του ανίκανου» λέει κάπου ο φημισμένος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Ισαάκ Ασίμοφ. Του ανίκανου να πείσει με επιχειρήματα. Του ανίκανου να καταλάβει και να αποδεχτεί τον «άλλο», τον διαφορετικό. Του ανίκανου να κατανικήσει τις φοβίες του και να ξεφύγει από τις δογματικές εξαρτήσεις πολυποίκιλων ιδεολογιών που επαγγέλλονται τη βία. Εν τέλει, του ανίκανου να αγαπήσει τον πλησίον ως εαυτόν …

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

22 Οκτωβρίου 2013

Ευρωπαϊκή ασφάλεια εργαζομένων

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 22 Οκτωβρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-130
Ευρωπαϊκή ασφάλεια εργαζομένων
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία στους χώρους εργασίας όταν εφαρμόζεται σωστά εξασφαλίζει ελαχιστοποίηση των κινδύνων για τους εργαζόμενους και τους πολίτες γενικότερα

Η προστασία των εργαζόμενων στους χώρους εργασίας αποτέλεσε προτεραιότητα της κοινωνικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τα πρώτα της βήματα, παρόλο που η Ένωση δεν έχει ευρύτερες αρμοδιότητες σε θέματα κοινωνικής πολιτικής (απασχόληση, κοινωνική ασφάλιση, συντάξεις κλπ). Σήμερα, στον τομέα αυτό ισχύουν πολυάριθμες οδηγίες που εξασφαλίζουν, όταν εφαρμόζονται σωστά, καλύτερη προστασία των εργαζόμενων αλλά και των πολιτών γενικότερα.

Η οδηγία 654 του 1989 για παράδειγμα αφορά τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας και περιλαμβάνει δύο παραρτήματα με λεπτομερείς προδιαγραφές που πρέπει να ικανοποιούν οι χώροι εργασίας που χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά ή που ανακαινίζονται. Η οδηγία δεν ισχύει στα μέσα μεταφορών της επιχείρησης, στα προσωρινά ή κινητά εργοτάξια, στις εξορυκτικές βιομηχανίες, στα αλιευτικά σκάφη και τέλος στους αγρούς, στα δάση και σε άλλες εκτάσεις που αποτελούν μέρος γεωργικής ή δασικής επιχείρησης που βρίσκονται εκτός της οικοδομημένης ζώνης της επιχείρησης.

Με βάση την οδηγία αυτή ο εργοδότης πρέπει να φροντίζει να διατηρούνται ελεύθεροι τόσο οι διάδρομοι κυκλοφορίας που οδηγούν στις κανονικές εξόδους και στις εξόδους κινδύνου, όσο και οι ίδιες οι έξοδοι και οι έξοδοι κινδύνου, για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανά πάσα στιγμή. Ακριβώς επειδή παρέβησαν αυτή τη διάταξη καταδικάστηκαν πρόσφατα τα στελέχη της Marfin για τον θάνατο τριών υπαλλήλων, στον εμπρησμό της τράπεζας το 2010. Επίσης, ο εργοδότης οφείλει να συντηρεί τους χώρους εργασίας και τις εγκαταστάσεις και τα συστήματα πυροπροστασίας αλλά και όλα τα συστήματα πρόληψης ή εξάλειψης κινδύνων. Οφείλει επίσης να αποκαθιστά το συντομότερο δυνατόν τα ελαττώματα που ενδέχεται να βλάψουν την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων αλλά και να διατηρεί καθαρούς τους χώρους εργασίας εξασφαλίζοντας ικανοποιητικές συνθήκες υγιεινής. Ο εργοδότης οφείλει τέλος να ενημερώνει τους εργαζόμενους και τους εκπρόσωπούς τους για όλα τα μέτρα όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία στους χώρους εργασίας.

Οι ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να ικανοποιούν οι χώροι εργασίας που χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά ή και που ανακαινίζονται αφορούν μεταξύ άλλων την σταθερότητα και στερεότητα, τις ηλεκτρικές εγκαταστάσεις (που δεν πρέπει να δημιουργούν κίνδυνο πυρκαγιάς ή έκρηξης) και τις οδούς και εξόδους κινδύνου. Οι έξοδοι αυτές πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμες από όλους τους εργαζόμενους, να υπάρχουν αρκετές και με σωστές διαστάσεις, να ανοίγουν εύκολα και άμεσα προς τα έξω, να μην είναι κλειδωμένες ή φραγμένες και να επισημαίνονται με βάση σχετική οδηγία της ΕΕ. Πρέπει επίσης να προβλέπεται φωτισμός ασφαλείας για την διευκόλυνση της εκκένωσης σε περίπτωση διακοπής του ηλεκτρικού ρεύματος.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στην εγκατάσταση συστημάτων πυρανίχνευσης, συναγερμού και κατάσβεσης πυρκαγιάς. Οι χειροκίνητοι πυροσβεστήρες πρέπει να είναι ευπρόσιτοι και εύχρηστοι και να επισημαίνονται κατάλληλα. Η οδηγία προβλέπει επίσης τον σωστό εξαερισμό των κλειστών χώρων εργασίας, αλλά και την αποφυγή της έκθεσης των εργαζόμενων σε ενοχλητικά ρεύματα αέρα από εγκαταστάσεις κλιματισμού ή μηχανικού εξαερισμού.

Καλύπτονται επίσης θέματα όπως η θερμοκρασία των χώρων εργασίας και ανάπαυσης, η προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία, ο σωστός φυσικός και τεχνητός φωτισμός των χώρων, τα δάπεδα, τα τοιχώματα, τα παράθυρα και οι φεγγίτες, οι πόρτες και οι πύλες, οι διάδρομοι κυκλοφορίας και τα κλιμακοστάσια, οι αποβάθρες και οι εξέδρες φόρτωσης, η ελευθερία κινήσεων στη θέση εργασίας, οι χώροι ανάπαυσης, ο εξοπλισμός υγιεινής (αποδυτήρια και ερμάρια για τα ενδύματα, αποχωρητήρια, λουτρά, ντους και νιπτήρες) και οι χώροι πρώτων βοηθειών (για μεγάλες εγκαταστάσεις). Υπάρχουν τέλος ειδικές προβλέψεις για εξωτερικούς χώρους εργασίας, για τις έγκυες και τα άτομα με αναπηρίες.

Μια άλλη οδηγία, η 391 του 1989, σχετικά με την εφαρμογή των μέτρων προώθησης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, προβλέπει συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τους εργοδότες αλλά και για τους εργαζόμενους. Έτσι, ο εργοδότης οφείλει να εκτιμά τους κινδύνους και να λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την πρόληψη τους αλλά και για την σχετική ενημέρωση και εκπαίδευση των εργαζόμενων στην αντιμετώπιση των ενδεχόμενων περιστατικών. Οι εργαζόμενοι από την πλευρά τους οφείλουν να χρησιμοποιούν σωστά μηχανές, συσκευές, εργαλεία και επικίνδυνες ουσίες και να φέρουν τον ατομικό προστατευτικό εξοπλισμό που τους διατίθεται. Πρέπει επίσης να αναφέρουν όλες τις καταστάσεις που παρουσιάζουν άμεσο και σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια και την υγεία, καθώς και κάθε έλλειψη που διαπιστώνεται στα συστήματα προστασίας. Παράλληλα, οφείλουν να συντρέχουν τον εργοδότη και τους υπόλοιπους εργαζομένους ώστε να εξασφαλίζεται η ασφάλεια του περιβάλλοντος και των συνθηκών εργασίας.

Εφαρμόζονται οι οδηγίες αυτές στην πράξη; Πρόσφατα οι εκπρόσωποι των εργαζομένων κατήγγειλαν πως από τις αρχές του 2013 έχουν σημειωθεί στην Κρήτη 17 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα. Κατήγγειλαν επίσης ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν ατονήσει λόγω αδιαφορίας αλλά και έλλειψης μέσων. Παράλληλα με την δημόσια καταγγελία των παραπάνω ή και με την προσφυγή στις εθνικές αρχές, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να υποβάλλουν και επίσημη καταγγελία με όλα τα στοιχεία απ' ευθείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για μη εφαρμογή των σχετικών οδηγιών. Η Επιτροπή διερευνά την καταγγελία και αν επιβεβαιώσει τις παραλείψεις ζητά από το κράτος μέλος να συμμορφωθεί. Αν δεν το κάνει, τότε η Επιτροπή προσφεύγει εναντίον του κράτους στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο. Αν το κράτος δεν συμμορφωθεί με την απόφαση του Δικαστηρίου είναι δυνατόν να του επιβληθεί χρηματικό πρόστιμο για κάθε μέρα που δεν συμμορφώνεται.

Σίγουρα, μια τέτοια διαδικασία είναι χρονοβόρα όπως όλες οι διαδικασίες του κράτους δικαίου. Αλλά είναι και η μόνη που μπορεί να φέρει απτά αποτελέσματα, όπως σε τόσες άλλες περιπτώσεις - χωρίς φωνές και διαδηλώσεις … Γιατί, όπως είπαμε η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διαδικασίες που όσοι τις γνωρίζουν και τις αξιοποιούν σωστά πετυχαίνουν την εφαρμογή του νόμου.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

15 Οκτωβρίου 2013

Ασφαλή τρόφιμα από το αγρόκτημα στο τραπέζι

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 15 Οκτωβρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-129
Ασφαλή τρόφιμα από το αγρόκτημα στο τραπέζι
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Η αυστηρή νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια των τροφίμων ενισχύεται, απλουστεύεται και εκσυγχρονίζεται προς όφελος παραγωγών και καταναλωτών

Όπως γράψαμε την περασμένη εβδομάδα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συντρέχουσα αρμοδιότητα στους τομείς της γεωργίας και της προστασίας των καταναλωτών. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ένωση λαμβάνει μέτρα για την ασφάλεια των τροφίμων που καλύπτουν την υγεία και την ορθή μεταχείριση των ζώων, την υγεία και την προστασία των φυτών, την χρήση των φυτοφαρμάκων και την κατάλληλη επιτήρηση ώστε να εξασφαλίζεται η διάθεση ασφαλών τροφίμων από το αγρόκτημα στο τραπέζι αλλά και η αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς.

Όπως αναφέρει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε σχετική ανακοίνωση, η βιομηχανία παραγωγής γεωργικών ειδών διατροφής αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο βιομηχανικό κλάδο της Ένωσης. Η αξία της συνολικής παραγωγής της τροφικής αλυσίδας αντιστοιχεί σε περίπου 750 δισ. ευρώ ετησίως ενώ ο τομέας απασχολεί πάνω από 48 εκατ. άτομα (από την πρωτογενή παραγωγή μέχρι την λιανική πώληση και την εστίαση). Όσον αφορά την κτηνοτροφία, σε 13,7 εκατ. εκμεταλλεύσεις στην Ένωση (κύκλος εργασιών 156 δισ. ευρώ ετησίως), εκτρέφονται τουλάχιστον 2 δισ. πτηνά (κοτόπουλα, όρνιθες ωοπαραγωγής, γαλοπούλες, κλπ.) και 334 εκατ. θηλαστικά (χοίροι, αιγοπρόβατα, βοοειδή, γουνοφόρα ζώα κλπ.). Γι' αυτό η Ένωση χρηματοδοτεί την αντιμετώπιση των νόσων των ζώων - το 2011 τα σχετικά κονδύλια ανήλθαν σε 314,6 εκατ. ευρώ και διατίθενται σε εργαστήρια, στο πρόγραμμα «Καλύτερη κατάρτιση για ασφαλέστερα τρόφιμα», σε επιχειρησιακά μέτρα, καθώς και στο κτηνιατρικό ταμείο για επείγοντα περιστατικά και για κτηνιατρικές και άλλες ασθένειες.

Παράλληλα, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι καλλιέργειες στην Ένωση αντιπροσωπεύουν αξία 205 δισ. ευρώ ετησίως γίνεται κατανοητή η σημασία της υγείας των φυτών, της γεωργίας, της καλλιέργειας οπωροκηπευτικών και της δασοκομίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι μια δέσμη παρασίτων που αποτελούν το αντικείμενο διεθνών κανονιστικών ρυθμίσεων απειλεί την καλλιέργεια ειδών, όπως το σιτάρι (αξία εξαγωγών της Ένωσης: 9 δισ. ευρώ), τις πατάτες (αξία παραγωγής 9 δισ. ευρώ) και τις ντομάτες (αξία παραγωγής 9-12 δισ. ευρώ).

Σημαντική είναι και η αγορά σπόρων για εμπορικούς σκοπούς η αξία της οποίας ανέρχεται σε περίπου 6,8 δισ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει πάνω από το 20% των συνολικών παγκόσμιων πωλήσεων σπόρων για εμπορικούς σκοπούς. Η Ένωση είναι καθαρός εξαγωγέας σπόρων και είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική στο παγκόσμιο εμπόριο αφού είναι ο μεγαλύτερος παγκόσμιος εξαγωγέας σπόρων, με εκτιμώμενη αξία εξαγωγών ύψους 4,4 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 60% περίπου της συνολικής αξίας εξαγόμενων σπόρων παγκοσμίως.

Η διασφάλιση της ποιότητας των τροφίμων αποτελεί αντικείμενο άνω των 100.000 ατόμων πλήρους απασχόλησης που διενεργούν επίσημους ελέγχους στην Ένωση. Περίπου 70.000 δείγματα κατά μέσον όρο αναλύονται ετησίως από πάνω από 270 διαπιστευμένα εργαστήρια που προβαίνουν σε έλεγχο για κατάλοιπα φυτοφαρμάκων. Μόνο κατά το 2010 ελήφθησαν 736.806 δείγματα για να ελεγχθούν για κατάλοιπα κτηνιατρικών φαρμάκων. Περίπου 320.000 δείγματα από οικιακά πουλερικά και άγρια πουλιά αναλύθηκαν κατά το 2011 αποκλειστικά σε σχέση με την γρίπη των πτηνών.

Εκτός από την σημασία του κλάδου για την διατροφή των Ευρωπαίων πολιτών αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το 2010 η αξία των εισαγωγών τροφίμων και ποτών στην Ένωση ανήλθε σε 78 δισ. ευρώ ενώ των εξαγωγών σε 73 δις. ευρώ. Έτσι η Ένωση εισήγαγε 79,3 εκατ. τόνους τροφίμων και ζώντων ζώων και 3,4 εκατ. τόνους ποτών κατά το 2010, με εμπορικό έλλειμμα 14 εκατ. τόνους για τα τρόφιμα και τα ζώντα ζώα και πλεόνασμα 6 εκατ. τόνους για τα ποτά.

Σήμερα η Ένωση διαθέτει ένα εκσυγχρονισμένο νομικό πλαίσιο για τον έλεγχο και τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και συζητεί τον εκσυγχρονισμό και την ενίσχυση της επιβολής των προτύπων υγείας και ασφάλειας στο σύνολο της αγροδιατροφικής αλυσίδας. Η ισχύουσα νομοθεσία για τα φυτοφάρμακα περιλαμβάνει έναν κανονισμό για τη διάθεση προϊόντων φυτοπροστασίας στην αγορά, που καθορίζει αυστηρά κριτήρια έγκρισης των ουσιών, ώστε να διασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας για την υγεία του ανθρώπου και των ζώων αλλά και για το περιβάλλον. Για παράδειγμα, καρκινογόνες, μεταλλαξογόνες, αποσταθεροποιητές του ενδοκρινικού συστήματος, τοξικές για την αναπαραγωγή ουσίες ή ουσίες που είναι πολύ έμμονες δεν εγκρίνονται για διάθεση στην αγορά, εκτός εάν η έκθεση στον άνθρωπο είναι αμελητέα. Προβλέπει επίσης ένα μηχανισμό για την αντικατάσταση των πιο τοξικών φυτοφαρμάκων από πιο ασφαλή εναλλακτικά προϊόντα ή μεθόδους. Παράλληλα, μια οδηγία για την βιώσιμη χρήση προϊόντων φυτοπροστασίας, έχει ως στόχο τη μείωση της επικινδυνότητας που σχετίζεται με τη χρήση φυτοφαρμάκων, τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του εξοπλισμού εφαρμογής φυτοφαρμάκων, τη διασφάλιση καλύτερης επιμόρφωσης και εκπαίδευσης των χρηστών και την ανάπτυξη ολοκληρωμένων προγραμμάτων διαχείρισης των εχθρών και των ασθενειών.

Οι προτάσεις εκσυγχρονισμού της ασφάλειας της αγροδιατροφικής αλυσίδας που αναφέρθηκαν παραπάνω περιλαμβάνουν ενίσχυση των ελέγχων με βάση την επικινδυνότητα, μέτρα για την προληπτική αντιμετώπιση των ζωονόσων αλλά και για την άμεση αντίδραση αγροτών και κτηνιάτρων για τον περιορισμό της διασποράς τους στο ζωικό κεφάλαιο. Στον τομέα της προστασίας των φυτών προτείνεται μεταξύ άλλων η ενίσχυση των ελέγχων στα φυτά προέλευσης τρίτων χωρών και η έγκαιρη εκρίζωση των εστιών νέων ειδών επιβλαβών οργανισμών. Στον τομέα του εμπορίου σπόρων οι προτεινόμενοι κανόνες είναι απλούστεροι και πιο ευέλικτοι και στοχεύουν στην προστασία της βιοποικιλότητας και στη ενίσχυση της βιώσιμης γεωργίας. Προβλέπουν επίσης την εξαίρεση από το νέο καθεστώς των σπόρων που ανταλλάσσονται από μη επαγγελματίες.

Όλα τα παραπάνω αφορούν άμεσα τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους της Κρήτης. Μάλιστα επειδή στα ζητήματα αυτά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συναποφασίζει με το Συμβούλιο, γίνεται αμέσως κατανοητή η σημασία τόσο της μαζικής συμμετοχής στις επερχόμενες ευρωεκλογές όσο και της σωστής εκπροσώπησης από άτομα που γνωρίζουν πως να συζητήσουν και να πείσουν με επιχειρήματα ώστε οι τελικές αποφάσεις να ευνοούν και τους κρητικούς παραγωγούς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επηρεάζει την καθημερινότητά του αγρότη, του κτηνοτρόφου, του εμπόρου τροφίμων και φυσικά όλων των καταναλωτών. Στο χέρι μας είναι να συμμετέχουμε ενεργά στη λήψη των αποφάσεων που μας επηρεάζουν.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

08 Οκτωβρίου 2013

Προστασία των πολιτών και αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 8 Οκτωβρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-128
Προστασία των πολιτών και αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Πριν αναρωτηθούμε «και τι κάνει η Ευρώπη για την προστασία του πολίτη;» θα πρέπει να γνωρίζουμε τα όρια των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Στις 9 Μαΐου 1950 ο Γάλλος υπουργός εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν δήλωνε πως «η Ευρώπη δεν θα φτιαχτεί μονομιάς, ή βάσει ενός σχεδίου. Θα φτιαχτεί μέσω συγκεκριμένων επιτευγμάτων που θα δημιουργήσουν μιαν εκ των πραγμάτων αλληλεγγύη». Το πρώτο βήμα της συνεργασίας των Ευρωπαϊκών χωρών απαιτούσε την εξάλειψη της αιώνιας αντίθεσης Γαλλίας – Γερμανίας και γι’ αυτό προτάθηκε «το σύνολο της Γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα να τεθεί υπό την αρμοδιότητα μιας κοινής Ανωτάτης Αρχής, στο πλαίσιο ενός οργανισμού ανοικτού στη συμμετοχή των άλλων χωρών της Ευρώπης». Έτσι δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα στην οποία τα έξη ιδρυτικά κράτη μέλη εκχώρησαν μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας στα συναφή θέματα στο πλαίσιο συγκεκριμένων κανόνων δικαίου, η εφαρμογή των οποίων ελεγχόταν από ένα Δικαστήριο με συγκεκριμένες αρμοδιότητες.

Έκτοτε, με τις διαδοχικές συνθήκες που υπέγραψαν τα κράτη μέλη της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης οι αρμοδιότητες που έχουν εκχωρηθεί στην Ένωση διευρύνθηκαν και εξειδικεύτηκαν. Μάλιστα, σε ορισμένους τομείς, με βάση τη συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κράτη μέλη έχουν εκχωρήσει στην Ένωση «αποκλειστική» αρμοδιότητα. Οι τομείς αυτοί περιλαμβάνουν τα τελωνεία, την εφαρμογή της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς, τη νομισματική πολιτική της ευρωζώνης, τη διατήρηση των θαλάσσιων βιολογικών πόρων και την κοινή εμπορική πολιτική έναντι τρίτων χωρών. Περιλαμβάνουν επίσης και τη σύναψη διεθνών συμφωνιών όταν αυτό είτε προβλέπεται σε ενωσιακή νομοθετική πράξη, είτε απαιτείται για την άσκηση εσωτερικής αρμοδιότητας, είτε τέλος επηρεάζει τους κοινούς κανόνες της Ένωσης.

Σε πολλούς άλλους τομείς η Ένωση έχει «συντρέχουσα» όπως λέμε αρμοδιότητα με τα κράτη μέλη δηλαδή στους τομείς αυτούς νομικά δεσμευτικές πράξεις μπορούν να εκδίδουν τόσο η Ένωση όσο και τα κράτη μέλη της. Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να εκδίδουν τέτοιες πράξεις μόνον όταν η Ένωσης δεν έχει ασκήσει την αρμοδιότητά της ή έχει δηλώσει ρητά ότι έπαψε να την ασκεί. Τέτοιοι τομείς «συντρέχουσας» αρμοδιότητας είναι για παράδειγμα η εσωτερική αγορά (ελεύθερη διακίνηση προϊόντων, υπηρεσιών και κεφαλαίων), η οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή (με την χρηματοδότηση αναπτυξιακών έργων σε μειονεκτούσες περιοχές π.χ. μέσω των ευρωπαϊκών ταμείων συνοχής), η γεωργία και η αλιεία (μέσω της διαμόρφωσης, της χρηματοδότησης και της εφαρμογής της κοινής γεωργικής και αλιευτικής πολιτικής), το περιβάλλον, η προστασία των καταναλωτών, οι μεταφορές, η ενέργεια και τα διευρωπαϊκά δίκτυα και τέλος η διαμόρφωση ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας, δικαιοσύνης.

Η Ένωση ασκεί επίσης συντρέχουσα αρμοδιότητα με τα κράτη μέλη στον τομέα της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και του διαστήματος με την χρηματοδότηση πολυετών προγραμμάτων συνεργασίας φορέων καθώς και στον τομέα της αναπτυξιακής συνεργασίας με αναπτυσσόμενες χώρες και της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας σε χώρες που πλήττονται από φυσικές καταστροφές, πολέμους και λιμούς. Μάλιστα, η Ένωση μαζί με τα κράτη μέλη της είναι ο μεγαλύτερος δότης ανθρωπιστικής βοήθειας παγκοσμίως. Επίσης, η Ένωση έχει συντρέχουσα αρμοδιότητα με τα κράτη μέλη για ορισμένες πτυχές της ασφάλειας της δημόσιας υγείας (π.χ. επιτήρηση μεταδοτικών ασθενειών, ποιότητα προϊόντων αίματος) και για ορισμένες πτυχές της κοινωνικής πολιτική (π.χ. υγιεινή και ασφάλεια στους χώρους εργασίας, προστασία ορισμένων ευπαθών κατηγοριών εργαζόμενων).

Σε ορισμένους άλλους τομείς, οι οποίοι μάλιστα σχετίζονται ιδιαίτερα με την προστασία του πολίτη, τα κράτη μέλη έχουν διατηρήσει τις αποκλειστικές τους αρμοδιότητες και η Ένωση έχει «υποστηρικτική» αρμοδιότητα, δηλαδή μπορεί απλώς να υποστηρίξει, να συντονίσει και να συμπληρώσει τις σχετικές δράσεις σε εθνικό επίπεδο αλλά δεν μπορεί να εκδίδει πράξεις που να προβλέπουν την εναρμόνιση των νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των κρατών μελών. Πρόκειται για τομείς όπως η προστασία και η βελτίωση της ανθρώπινης υγείας, η βιομηχανία, ο πολιτισμός, ο τουρισμός, η παιδεία, η επαγγελματική εκπαίδευση, η νεολαία και ο αθλητισμός, καθώς και η πολιτική προστασία και η διοικητική συνεργασία.

Η Ένωση συντονίζει επίσης τις οικονομικές πολιτικές και τις πολιτικές απασχόλησης των κρατών μελών και αυτός ο ρόλος της διευρύνεται τα τελευταία χρόνια λόγω της χρηματοοικονομικής κρίσης που εκ των πραγμάτων επιβάλλει αυστηρότερες δημοσιονομικές πολιτικές ιδίως στις χώρες της ευρωζώνης. Θα πρέπει εδώ να συμπληρώσουμε και τις αρμοδιότητες της Ένωσης με βάση τη συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση, αρμοδιότητες στους τομείς της κοινής εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφαλείας (που αποβλέπουν επίσης στον προοδευτικό καθορισμό και μιας κοινής αμυντικής πολιτικής). Οι αρμοδιότητες αυτές ασκούνται με βάση την αρχή της ομοφωνίας σε διακυβερνητική βάση.

Με βάση τα παραπάνω, είναι προφανές ότι η προστασία του πολίτη από ατυχήματα και καταστροφές εμπίπτει σε πολλούς και διάφορους τομείς άσκησης πολιτικής για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει είτε συντρέχουσα είτε υποστηρικτική αρμοδιότητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Ένωση αδρανεί στις περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται η ανάγκη κοινής δράσης. Φυσικά, οι σχετικές αποφάσεις πρέπει να ληφθούν ομόφωνα. Ο ενωσιακός μηχανισμός πολιτικής προστασίας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας ομόφωνης απόφασης που ελήφθη όταν διαπιστώθηκε ότι η Ένωση έπρεπε να επεμβαίνει συντονισμένα για την αντιμετώπιση μεγάλων καταστροφών στα κράτη μέλη αλλά και σε τρίτες χώρες.

Οι αποφάσεις σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών και το επίπεδο της προστασίας τους από ατυχήματα και καταστροφές. Ενόψει των επερχόμενων ευρωπαϊκών εκλογών θα συνεχίσουμε και την επόμενη εβδομάδα να αναλύουμε τους τομείς που σχετίζονται με την προστασία των πολιτών προκειμένου να καταδείξουμε την σπουδαιότητα της συμμετοχής στην ψηφοφορία.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

02 Οκτωβρίου 2013

Ευρωπαϊκή Ένωση και προστασία του πολίτη – οι διαδικασίες

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Οκτωβρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-127
Ευρωπαϊκή Ένωση και προστασία του πολίτη – οι διαδικασίες
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και γιατί η συμμετοχή στις επόμενες ευρωεκλογές έχει σημασία για τους πολίτες

Σε λίγους μήνες θα κληθούμε να ψηφίσουμε στις ευρωπαϊκές εκλογές για την ανάδειξη των βουλευτών που θα εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πολλοί πολίτες λόγω κακής πληροφόρησης ίσως αποφύγουν να ψηφίσουν θεωρώντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ευθύνεται κυρίως για τις δυσμενείς επιπτώσεις της κρίσης. Στην πραγματικότητα όμως, οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο Ένωσης έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα του πολίτη. Κακή ή ελλιπής εκπροσώπηση στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισοδυναμεί με παραίτηση από το θεμελιώδες δημοκρατικό δικαίωμα της συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων που μας αφορούν άμεσα.

Είναι γεγονός ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύπλοκη και συχνά χρονοβόρα. Κεντρικό ρόλο παίζει αρχικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να υποβάλλει νομοθετικές προτάσεις στο Συμβούλιο Υπουργών και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα δύο θεσμικά όργανα που ενεργούν στις περισσότερες περιπτώσεις ως από κοινού νομοθέτες. Φυσικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργεί με βάση τις προτεραιότητες που καθορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων. Με βάση τις υποδείξεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όπως αυτές προκύπτουν από ψηφίσματα και κοινοβουλευτικές ερωτήσεις. Με βάση τις συζητήσεις που γίνονται στις πολυάριθμες επιτροπές και ομάδες εργασίας στις οποίες συμμετέχουν εκπρόσωποι των κρατών μελών και πολλές φορές εκπρόσωποι οργανωμένων ομάδων ενδιαφερόμενων όπως οι ενώσεις βιομηχάνων, οι οικολογικές οργανώσεις και οι οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών – ομάδες που συχνά τις χαρακτηρίζουμε συλλογικά ως «συμφεροντούχους». Αλλά και με βάση δημοσκοπήσεις και έρευνες της κοινής γνώμης, συνέδρια και συναντήσεις εμπειρογνωμόνων και τέλος ανοικτές δημόσιες διαβουλεύσεις στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν όλοι οι πολίτες.

Λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία από όλες τις παραπάνω πηγές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπονεί ένα Πράσινο Βιβλίο με διάφορες εναλλακτικές προτάσεις και ερωτήσεις προς τα κράτη μέλη, τους συμφεροντούχους και την κοινωνία των πολιτών. Το Πράσινο Βιβλίο τίθεται σε ανοικτή διαβούλευση και όλοι, συμφεροντούχοι και απλοί πολίτες έχουν δικαίωμα να εκφράσουν τις απόψεις τους στην γλώσσα τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκεντρώνει όλες τις απόψεις, εκδίδει μια ανακοίνωση με τα αποτελέσματα της διαβούλευσης και προχωρεί στην εκπόνηση συγκεκριμένης νομοθετικής πρότασης ή ακόμη και ενός Λευκού Βιβλίου με ολόκληρο πρόγραμμα νομοθετικών προτάσεων που θα εκπονηθούν στη συνέχεια εντός συγκεκριμένου χρονικού ορίζοντα.

Οι νομοθετικές προτάσεις υποβάλλονται στο Συμβούλιο Υπουργών και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και συζητιούνται εκτενώς στις αντίστοιχες ομάδες εργασίας και τις αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές. Ζητείται επίσης η γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι εργοδοτών και εργαζομένων καθώς και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών) και στην Επιτροπή των Περιφερειών (που συγκροτείται από εκπροσώπους της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης). Οι πολίτες και οι συμφεροντούχοι μπορούν να επέμβουν και σε αυτό το στάδιο με προτάσεις και υποδείξεις προς τους ευρωβουλευτές, τα μέλη των επιτροπών ή και τους τεχνοκράτες των υπουργείων που συμμετέχουν στις ομάδες εργασίας. Οι τεκμηριωμένες προτάσεις συχνά εντάσσονται στα επίσημα κείμενα των οδηγιών, των κανονισμών και των αποφάσεων που εκδίδονται από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και πρέπει να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο.

Όμως ο ρόλος των θεσμικών οργάνων και των πολιτών δεν τελειώνει εδώ. Αν οι πολίτες διαπιστώσουν ότι οι νομοθετικές πράξεις δεν εφαρμόζονται σωστά μπορούν να το καταγγείλουν στον Θεματοφύλακα των Συνθηκών, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή οφείλει να διερευνήσει το ζήτημα και να λάβει μέτρα κατά του κράτους μέλους-παραβάτη ενδεχομένως και να προσφύγει εναντίον του ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εδρεύει στου Λουξεμβούργο (και το οποίο δεν πρέπει να συγχέεται με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης που εδρεύει στο Στρασβούργο). Η συχνά χρονοβόρα διαδικασία μπορεί να καταλήξει στην καταδίκη του κράτους μέλους, το οποίο αν δεν εφαρμόσει την απόφαση μπορεί να κληθεί να καταβάλει υψηλά πρόστιμα … Οι Χανιώτες γνωρίζουν αυτή τη διαδικασία από την υπόθεση της χωματερής του Κουρουπητού …

Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αγνοήσει τις καταγγελίες, οι πολίτες μπορούν να προσφύγουν στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή ή και να υποβάλλουν αναφορά στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αν αποδειχτεί «κακοδιοίκηση», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργεί ανάλογα για να διορθώσει τις σχετικές παραλήψεις λαμβάνοντας κατάλληλα μέτρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι πολίτες ή οι θιγόμενοι οργανισμοί και εταιρείες μπορούν επίσης να προσφύγουν στο Πρωτοδικείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εδρεύει και αυτό στο Λουξεμβούργο.

Από τα παραπάνω, ελπίζω να έγινε κατανοητή η σημασία της σωστής εκπροσώπησης των ελλήνων πολιτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η μαζική συμμετοχή των ψηφοφόρων στις ευρωεκλογές εξασφαλίζει στους έλληνες ευρωβουλευτές τη νομιμοποίηση που απαιτείται για να υποστηρίξουν θέσεις που θα είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας. Η αποχή από τις εκλογές αυτές αποδυναμώνει τις ελληνικές διεκδικήσεις αφού αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως αδιαφορία για τις λαμβανόμενες αποφάσεις και για την Ένωση γενικότερα.

Μάλιστα, στις επερχόμενες ευρωεκλογές, οι μεγάλοι συνασπισμοί κομμάτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν αποφασίσει να υποδείξουν από έναν υποψήφιο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σε αντικατάσταση του κ. Μπαρόζο). Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθεί η νομιμοποίηση των αποφάσεων που λαμβάνει το σημαντικό αυτό θεσμικό όργανο έτσι ώστε να μειωθεί το «δημοκρατικό έλλειμμα», ένα από τα σοβαρότερα μειονεκτήματα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στα επόμενα θα αναλύσουμε τους τομείς πολιτικής που αφορούν την προστασία των πολιτών και αποφασίζονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

25 Σεπτεμβρίου 2013

«Ποιμένες» και οπαδοί

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 25 Σεπτεμβρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-126
«Ποιμένες» και οπαδοί
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Οι σέχτες που υποχρεώνουν τα μέλη τους να υπακούουν τυφλά στον αρχηγό-γκουρού μετασχηματίζονται συχνά σε βίαιες και εγκληματικές οργανώσεις και καταρρέουν επειδή αυτός ακριβώς ο μετασχηματισμός προκαλεί την αμφισβήτηση

Ο κόσμος μας είναι πολύπλοκος. Καθώς μεγαλώνουμε, προσπαθούμε να τον καταλάβουμε και να απαντήσουμε στα μεγάλα και τα αιώνια «γιατί». Οι γονείς μας, οι δάσκαλοι, τα βιβλία που διαβάζουμε και οι ταινίες που βλέπουμε μας βοηθούν να εξηγήσουμε τις σχέσεις, τις αιτίες και τα ενδεχόμενα αποτελέσματα των πράξεων μας αλλά και των εξελίξεων που σημειώνονται γύρω μας. Όμως, δεν καταβάλουμε όλοι την ίδια προσπάθεια να διαμορφώσουμε την ατομική μας βιοθεωρία. Οι περισσότεροι διαλέγουμε τον εύκολο δρόμο κι ακολουθούμε τα χνάρια κάποιου άλλου. Ένας κήρυκας, ένας ιερέας, ένας πολιτικός, ένας τηλεοπτικός αστέρας μας συνεπαίρνει με την προσωπικότητά του και την συχνά απλοϊκή εξήγηση του κόσμου που μας σερβίρει. Κι εμείς, αντί να χαράξουμε τον δικό μας δρόμο ακολουθούμε τις θεωρίες του «ποιμένα» μας χωρίς να αναλύσουμε τα πράγματα περισσότερο αφού έτσι βρίσκουμε μια πρόσκαιρη ψυχική ηρεμία.

Όμως ο κόσμος μας δεν μπορεί να εξηγηθεί πάντα με βάση μία μόνο θεωρία. Οι προσωπικές εμπειρίες του καθενός δεν μπαίνουν πάντα στα πλαίσια μιας θρησκείας, μιας πολιτικής ή κοινωνικοοικονομικής θεωρίας, ενός κόκκινου, μαύρου ή ακόμη και πράσινου –ισμού. Και το κυριότερο πολύ λίγοι «ποιμένες» μπορούν να μας βοηθήσουν να συγκεράσουμε τις εσωτερικές συγκρούσεις που πηγάζουν από τον μεγαλύτερο φόβο που αντιμετωπίζει ο έμφρων άνθρωπος (homo sapiens), δηλαδή τον φόβο του θανάτου. Τότε, μερικοί τολμηροί αποφασίζουν να ακολουθήσουν κάποιον που παρουσιάζει κάποια καινοφανή, «αιρετική» θεωρία. Στην πραγματικότητα, όλες οι μεγάλες θρησκείες αλλά και οι πολιτικές και κοινωνικοοικονομικές θεωρίες ξεκίνησαν ως αιρέσεις, ως σέχτες στο πλαίσιο κάποιων «επίσημων» καθιερωμένων συστημάτων. Και μάλιστα διώχθηκαν γι’ αυτό μέχρι που να επικρατήσουν και να καθιερωθούν ως «επίσημες» για να αμφισβητηθούν στη συνέχεια από κάποιες άλλες …

Οι περισσότεροι «ποιμένες» για να συσπειρώσουν τον κόσμο που τους ακολουθεί, δημιουργούν έναν «εχθρό» εναντίον του οποίου θα πρέπει να αγωνιστούν οι πιστοί, οι ακόλουθοι, οι οπαδοί. Κανείς δεν έχει αντίρρηση σε αυτόν τον «ιερό πόλεμο» αν αυτός στρέφεται εναντίον ενός αιώνιου κακού πνεύματος ή του ίδιου του εαυτού μας με στόχο την βελτίωση της ανθρώπινης φύσης μας και τον πνευματικό μας εμπλουτισμό. Όταν όμως ο εχθρός προσδιορίζεται με κριτήρια φυλετικά, ιδεολογικά, θρησκευτικά, ακόμη και γλωσσικά, τότε η σέχτα έχει μπει σε ένα μονοπάτι που δεν θα αργήσει να την φέρει και στο στάδιο της βίας.

Μερικές «αιρέσεις» περνούν στο στάδιο της βίας εναντίον των ίδιων των μελών τους. Βιασμοί ακόμη και ανήλικων καθώς και γενικότερα φαινόμενα βίας έχουν καταγγελθεί κατ’ επανάληψη σε πολλές σέχτες, όπου οι «αρχηγοί» απαιτούν τυφλή υπακοή από τα μέλη τα οποία πρέπει να ικανοποιούν όλες τις επιθυμίες τους. Σε άλλες, σπάνιες σχετικά περιπτώσεις, οι οπαδοί οδηγούνται σε ομαδικές αυτοκτονίες. Όπως εκείνη της αίρεσης «Ναός του Λαού» το 1978 στην Τζονστάουν στη ζούγκλα της Γουιάνα (Νότια Αμερική) που κόστισε τη ζωή σε πάνω από 900 άτομα, ανάμεσά τους και 300 παιδιά. Ή εκείνη της ομαδικής αυτοκτονίας 39 οπαδών της αίρεσης «Ουράνια Πύλη» το 1997 στο Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας που πίστευαν ότι θα μεταφέρονταν στην ουράνια κοινότητα η οποία βρισκόταν δήθεν πίσω από τον κομήτη Hale-Bopp, ο οποίος περνούσε τότε κοντά στη Γη.

Άλλες σέχτες στρέφονται εναντίον εξωτερικών εχθρών που ορίζονται όπως είπαμε με διάφορα κριτήρια - φυλετικά, ιδεολογικά, θρησκευτικά. Οι Ασασίνοι, δολοφονούσαν κυρίως σουνίτες θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες και έδρασαν στη Μέση Ανατολή παράλληλα σχεδόν με τις Σταυροφορίες. Η τρομοκρατική οργάνωση Αλ Κάιντα θεωρείται από πολλούς στο μουσουλμανικό κόσμο ως σέχτα που αντιμάχεται τις ποιο φιλελεύθερες εκφάνσεις του Ισλάμ εναντίον των οποίων έχει οργανώσει και θανατηφόρες επιθέσεις. Τέλος, μερικοί ερευνητές θεωρούν πως και ο σκληρός πυρήνας των ναζί ανήκε σε κάποια παγανιστική απόκρυφη σέχτα από την οποία προέκυψαν οι θεωρίες περί Αρίας φυλής που οδήγησαν στην εξόντωση εκατομμυρίων αθώων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Πολλοί οπαδοί όταν η σέχτα φτάσει στο στάδιο της βίας, αρχίζουν να αμφισβητούν τις αγαθές προθέσεις του «ποιμένα» και καταλαβαίνουν, συχνά υποσυνείδητα, πως δεν κινδυνεύει μόνο η βάση της κοσμοθεωρίας τους αλλά ίσως και η ίδια τους η ζωή. Η επιστροφή στην κανονική κοινωνία δεν είναι πάντα εύκολη και συχνά απαιτεί εξειδικευμένη ψυχολογική υποστήριξη προκειμένου το θύμα της σέχτας και του «ποιμένα» να αρχίσει να σκέφτεται ξανά σαν φυσιολογικός άνθρωπος με στόχο να συγκροτήσει την δική του βιοθεωρία με βάση τις εμπειρίες της ζωής. Κάτι το οποίο δεν είναι πάντα εύκολο ιδίως αν ο χαρακτήρας του θύματος είναι επιρρεπής στην εξάρτηση με αποτέλεσμα η δογματική εξάρτηση από τον «ποιμένα» να μετατρέπεται συχνά σε εξάρτηση από ψυχότροπες ουσίες ή και από οινοπνευματώδη ποτά. Η αντιμετώπιση των δυσκολιών και της πολυπλοκότητας της ζωής απαιτεί θάρρος και δύναμη, που εν τέλει ο καθένας καλείται να αντλήσει από τον ίδιο του τον εαυτό.

Προσοχή λοιπόν «στους λύκους που έρχονται με ένδυμα προβάτου», με πατριωτικές ιαχές ή με θεωρίες που υπόσχονται να λύσουν κάθε πρόβλημα σε ατομικό ή και συλλογικό επίπεδο, που προσδιορίζουν ως εχθρό τον ξένο, τον αλλόθρησκο, τον διαφορετικό. Δυστυχώς, η κρίση ευνοεί τέτοια φαινόμενα αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι πολίτες θα πρέπει να πάψουν να σκέπτονται κριτικά υποκύπτοντας σε κάθε είδους επικίνδυνους «ποιμένες».

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

Γνωμικά - Παροιμίες