Οι γονείς θα πρέπει να συμπαρασταθούν με ιδιαίτερο τρόπο στα παιδιά με ταλέντο ηθοποιίας γνωρίζοντας τις ψυχολογικές επιπτώσεις της επιτυχίας και της δημοσιότητας
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Μαΐου 2021 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-456)
Με την απαγόρευση της κυκλοφορίας είχα την ευκαιρία να διαβάσω περισσότερο αλλά και να παρακολουθήσω περισσότερο τηλεόραση. Ένα κείμενο που μου έκανε εντύπωση αφορούσε το πιο κακοποιημένο παιδί στο Χόλιγουντ. Όσοι από εσάς αγαπούν την επιστημονική φαντασία θα θυμούνται τη σειρά των ταινιών «Ο Πόλεμος των Άστρων» (Star Wars). Στην έκτη ταινία της σειράς που κυκλοφόρησε το 1999 (Η αόρατη απειλή) συμμετείχε και ένας ανήλικος μόλις 10 ετών, ο ηθοποιός Τζέικ Λόιντ, που έπαιξε το ρόλο του νεαρού Λουκ Σκαϊγουώκερ, κεντρικού χαρακτήρα της σειράς.
Ανήλικοι ηθοποιοί. Η ιστορία του Τζέικ είναι χαρακτηριστική πολλών διάσημων παιδιών. Όταν επέστρεψε στο σχολείο έγινε αντικείμενο ηθικής παρενόχλησης από του συμμαθητές του. Παράλληλα, ήταν υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει και την πίεση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας αφού έπρεπε να δίνει μέχρι και 60 συνεντεύξεις την ημέρα. Δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας ο Τζέικ εγκατέλειψε την ηθοποιία. Σε ηλικία 15 ετών συνελήφθη μετά από καταδίωξη για υπερβολική ταχύτητα και οδήγηση χωρίς δίπλωμα. Ένα χρόνο αργότερα διαγνώστηκε με (παρανοειδή) σχιζοφρένεια και έγινε δεκτός σε ψυχιατρική κλινική.
Δυστυχώς, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συχνά στα διάσημα παιδιά. Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν είναι πάντα καλά εφοδιασμένοι για να αντιμετωπίσουν την πίεση των ΜΜΕ που συνοδεύει την διασημότητα με αποτέλεσμα να τους συντρίβει η επιτυχία και η διαρκής προσοχή. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά διάσημα παιδιά, ιδίως στις ΗΠΑ, μεγαλώνοντας παίρνουν λάθος δρόμο για να καταλήξουν αλκοολικοί, ναρκομανείς ή να έχουν προβλήματα με την δικαιοσύνη.
Παιδική εργασία είναι η εκμετάλλευση παιδιών μέσω οποιασδήποτε μορφής εργασίας που τους αφαιρεί το δικαίωμα από την εκπαίδευση και είναι ψυχικά, σωματικά, κοινωνικά ή ηθικά επιζήμια. Συχνά διαβάζουμε ή βλέπουμε φωτογραφίες και ντοκιμαντέρ για τις άθλιες συνθήκες κάτω από τις οποίες παιδιά στην Αφρική και την Ασία εργάζονται ακόμη και για να θρέψουν ολόκληρες οικογένειες.
Ευτυχώς στη χώρα μας αυτό απαγορεύεται από τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και συχνά παρατηρούμε εξόφθαλμες παραβάσεις, όπως τα «παιδιά των φαναριών» ή τα παιδιά των Ρομά που ασκούν επαιτεία ακόμη και τις ώρες που θα έπρεπε να βρίσκονται στο σχολείο. Βέβαια, ο νόμος προβλέπει και κάποιες εξαιρέσεις ιδίως όταν τα παιδιά πρόκειται να ασκήσουν δραστηριότητες πολιτιστικής, καλλιτεχνικής, αθλητικής ή διαφημιστικής φύσεως.
Μάλιστα, στις περιπτώσεις αυτές προβλέπεται η λήψη άδειας υπό δύο όρους. Αφενός, οι δραστηριότητες να μην βλάπτουν την ασφάλεια, την υγεία ή την ανάπτυξη των παιδιών. Και αφετέρου να μην αποβαίνουν σε βάρος της τακτικής σχολικής φοίτησής τους και της συμμετοχής τους σε εγκεκριμένα προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού ή επαγγελματικής κατάρτισης. Ειδικές προβλέψεις περιλαμβάνονται και στον Ελληνικό Κώδικα Διαφήμισης – Επικοινωνίας.
Πρόληψη των προβλημάτων. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για τους ανήλικους ηθοποιούς μπορούν να προληφθούν εύκολα αν τα παιδιά αντιμετωπίζονται πρώτα ως παιδιά και μετά ως ηθοποιοί. Μεγάλη σημασία έχει και η στήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον μαζί με τις αξίες μέσα στις οποίες μεγαλώνει το παιδί. Εδώ μπορούμε να αναφέρουμε μερικά γνωστά παραδείγματα ανήλικων ηθοποιών που μεγάλωσαν χωρίς προβλήματα και έκαναν μάλιστα και πετυχημένες σταδιοδρομίες.
Κλασσικό δικό μας παράδειγμα ο Βασίλης Καΐλας, γνωστός από τη συμμετοχή του σε πολυάριθμες ταινίες της «χρυσής περιόδου» του Ελληνικού Κινηματογράφου. Πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο το 1958 σε ηλικία 4 ετών (Το τελευταίο ψέμα). Στη συνέχεια συμμετείχε σε δεκάδες ταινίες, σε μερικές ακόμη και ως πρωταγωνιστής. Ωστόσο, μεγαλώνοντας, αποφάσισε να ασχοληθεί κυρίως με το θέατρο και με μεταγλωττίσεις ταινιών.
Όπως δήλωσε πρόσφατα στην ιστοσελίδα nou-pou.gr oι γονείς του ήταν πάντα κοντά του και τον ίδιο δεν τον ενδιέφερε η δημοσιότητα. «…Όταν συμπεριφέρεσαι σαν κανονικός άνθρωπος, έτσι θα σε αντιμετωπίσουν και οι γύρω σου. Από το σχολείο μέχρι σήμερα οι φίλοι μου, με αντιμετώπιζαν ως Βασίλη και τίποτα παραπάνω».
Αυτή είναι και η εμπειρία της Μάρα Γουίλσον που σε ηλικία 9 ετών πρωταγωνίστησε στην παιδική ταινία «Ματίλντα». Σε ένα άρθρο της σε ηλικία 26 χρονών με τίτλο «7 λόγοι που οι ανήλικοι ηθοποιοί τρελαίνονται», αναφέρει πως όταν θέλησε να γίνει ηθοποιός σε ηλικία … πέντε ετών, οι γονείς της εναντιώθηκαν. Όταν αυτή επέμεινε, της το επέτρεψαν αλλά παρέμειναν πάντα προστατευτικοί.
Άλλο παράδειγμα, οι πρωταγωνιστές των ταινιών του Χάρι Πότερ. Όπως και σε πολλές άλλες κινηματογραφικές παραγωγές στις οποίες συμμετέχουν παιδιά, οι ανήλικοι ηθοποιοί συμμετείχαν σε σχολικά μαθήματα από έμπειρους δασκάλους. Τα μαθήματα γίνονταν ανάμεσα στα γυρίσματα και οι μικροί μαθητές έπρεπε να συμπληρώσουν συγκεκριμένες ώρες μαθημάτων κάθε εβδομάδα. Έτσι, οι τρεις πρωταγωνιστές κατόρθωσαν να έχουν μέχρι τώρα πετυχημένες σταδιοδρομίες και να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα με επιτυχία.
Τέλος, να αναφέρουμε πως το πρώτο βήμα των ανήλικων ηθοποιών πριν παίξουν σε κάποια ταινία είναι συχνά η διαφήμιση. Παρατηρώ πολλές τηλεοπτικές διαφημίσεις κάθε είδους προϊόντων με τη συμμετοχή παιδιών και εύχομαι όλα αυτά τα παιδιά να έχουν το κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον που να τα προστατεύσει από τυχόν ψυχολογικά προβλήματα στο μέλλον. Και ελπίζω να γίνει και κάποια συστηματική διαχρονική έρευνα για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχολογία και στην ανάπτυξη των ανήλικων που συμμετέχουν σε διαφημίσεις ή και σε ταινίες.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Μαΐου 2021 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-456)
Με την απαγόρευση της κυκλοφορίας είχα την ευκαιρία να διαβάσω περισσότερο αλλά και να παρακολουθήσω περισσότερο τηλεόραση. Ένα κείμενο που μου έκανε εντύπωση αφορούσε το πιο κακοποιημένο παιδί στο Χόλιγουντ. Όσοι από εσάς αγαπούν την επιστημονική φαντασία θα θυμούνται τη σειρά των ταινιών «Ο Πόλεμος των Άστρων» (Star Wars). Στην έκτη ταινία της σειράς που κυκλοφόρησε το 1999 (Η αόρατη απειλή) συμμετείχε και ένας ανήλικος μόλις 10 ετών, ο ηθοποιός Τζέικ Λόιντ, που έπαιξε το ρόλο του νεαρού Λουκ Σκαϊγουώκερ, κεντρικού χαρακτήρα της σειράς.
Ανήλικοι ηθοποιοί. Η ιστορία του Τζέικ είναι χαρακτηριστική πολλών διάσημων παιδιών. Όταν επέστρεψε στο σχολείο έγινε αντικείμενο ηθικής παρενόχλησης από του συμμαθητές του. Παράλληλα, ήταν υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει και την πίεση των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας αφού έπρεπε να δίνει μέχρι και 60 συνεντεύξεις την ημέρα. Δύο χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας ο Τζέικ εγκατέλειψε την ηθοποιία. Σε ηλικία 15 ετών συνελήφθη μετά από καταδίωξη για υπερβολική ταχύτητα και οδήγηση χωρίς δίπλωμα. Ένα χρόνο αργότερα διαγνώστηκε με (παρανοειδή) σχιζοφρένεια και έγινε δεκτός σε ψυχιατρική κλινική.
Δυστυχώς, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει συχνά στα διάσημα παιδιά. Τα παιδιά και οι έφηβοι δεν είναι πάντα καλά εφοδιασμένοι για να αντιμετωπίσουν την πίεση των ΜΜΕ που συνοδεύει την διασημότητα με αποτέλεσμα να τους συντρίβει η επιτυχία και η διαρκής προσοχή. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά διάσημα παιδιά, ιδίως στις ΗΠΑ, μεγαλώνοντας παίρνουν λάθος δρόμο για να καταλήξουν αλκοολικοί, ναρκομανείς ή να έχουν προβλήματα με την δικαιοσύνη.
Παιδική εργασία είναι η εκμετάλλευση παιδιών μέσω οποιασδήποτε μορφής εργασίας που τους αφαιρεί το δικαίωμα από την εκπαίδευση και είναι ψυχικά, σωματικά, κοινωνικά ή ηθικά επιζήμια. Συχνά διαβάζουμε ή βλέπουμε φωτογραφίες και ντοκιμαντέρ για τις άθλιες συνθήκες κάτω από τις οποίες παιδιά στην Αφρική και την Ασία εργάζονται ακόμη και για να θρέψουν ολόκληρες οικογένειες.
Ευτυχώς στη χώρα μας αυτό απαγορεύεται από τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αν και συχνά παρατηρούμε εξόφθαλμες παραβάσεις, όπως τα «παιδιά των φαναριών» ή τα παιδιά των Ρομά που ασκούν επαιτεία ακόμη και τις ώρες που θα έπρεπε να βρίσκονται στο σχολείο. Βέβαια, ο νόμος προβλέπει και κάποιες εξαιρέσεις ιδίως όταν τα παιδιά πρόκειται να ασκήσουν δραστηριότητες πολιτιστικής, καλλιτεχνικής, αθλητικής ή διαφημιστικής φύσεως.
Μάλιστα, στις περιπτώσεις αυτές προβλέπεται η λήψη άδειας υπό δύο όρους. Αφενός, οι δραστηριότητες να μην βλάπτουν την ασφάλεια, την υγεία ή την ανάπτυξη των παιδιών. Και αφετέρου να μην αποβαίνουν σε βάρος της τακτικής σχολικής φοίτησής τους και της συμμετοχής τους σε εγκεκριμένα προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού ή επαγγελματικής κατάρτισης. Ειδικές προβλέψεις περιλαμβάνονται και στον Ελληνικό Κώδικα Διαφήμισης – Επικοινωνίας.
Πρόληψη των προβλημάτων. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για τους ανήλικους ηθοποιούς μπορούν να προληφθούν εύκολα αν τα παιδιά αντιμετωπίζονται πρώτα ως παιδιά και μετά ως ηθοποιοί. Μεγάλη σημασία έχει και η στήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον μαζί με τις αξίες μέσα στις οποίες μεγαλώνει το παιδί. Εδώ μπορούμε να αναφέρουμε μερικά γνωστά παραδείγματα ανήλικων ηθοποιών που μεγάλωσαν χωρίς προβλήματα και έκαναν μάλιστα και πετυχημένες σταδιοδρομίες.
Κλασσικό δικό μας παράδειγμα ο Βασίλης Καΐλας, γνωστός από τη συμμετοχή του σε πολυάριθμες ταινίες της «χρυσής περιόδου» του Ελληνικού Κινηματογράφου. Πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο το 1958 σε ηλικία 4 ετών (Το τελευταίο ψέμα). Στη συνέχεια συμμετείχε σε δεκάδες ταινίες, σε μερικές ακόμη και ως πρωταγωνιστής. Ωστόσο, μεγαλώνοντας, αποφάσισε να ασχοληθεί κυρίως με το θέατρο και με μεταγλωττίσεις ταινιών.
Όπως δήλωσε πρόσφατα στην ιστοσελίδα nou-pou.gr oι γονείς του ήταν πάντα κοντά του και τον ίδιο δεν τον ενδιέφερε η δημοσιότητα. «…Όταν συμπεριφέρεσαι σαν κανονικός άνθρωπος, έτσι θα σε αντιμετωπίσουν και οι γύρω σου. Από το σχολείο μέχρι σήμερα οι φίλοι μου, με αντιμετώπιζαν ως Βασίλη και τίποτα παραπάνω».
Αυτή είναι και η εμπειρία της Μάρα Γουίλσον που σε ηλικία 9 ετών πρωταγωνίστησε στην παιδική ταινία «Ματίλντα». Σε ένα άρθρο της σε ηλικία 26 χρονών με τίτλο «7 λόγοι που οι ανήλικοι ηθοποιοί τρελαίνονται», αναφέρει πως όταν θέλησε να γίνει ηθοποιός σε ηλικία … πέντε ετών, οι γονείς της εναντιώθηκαν. Όταν αυτή επέμεινε, της το επέτρεψαν αλλά παρέμειναν πάντα προστατευτικοί.
Άλλο παράδειγμα, οι πρωταγωνιστές των ταινιών του Χάρι Πότερ. Όπως και σε πολλές άλλες κινηματογραφικές παραγωγές στις οποίες συμμετέχουν παιδιά, οι ανήλικοι ηθοποιοί συμμετείχαν σε σχολικά μαθήματα από έμπειρους δασκάλους. Τα μαθήματα γίνονταν ανάμεσα στα γυρίσματα και οι μικροί μαθητές έπρεπε να συμπληρώσουν συγκεκριμένες ώρες μαθημάτων κάθε εβδομάδα. Έτσι, οι τρεις πρωταγωνιστές κατόρθωσαν να έχουν μέχρι τώρα πετυχημένες σταδιοδρομίες και να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα με επιτυχία.
Τέλος, να αναφέρουμε πως το πρώτο βήμα των ανήλικων ηθοποιών πριν παίξουν σε κάποια ταινία είναι συχνά η διαφήμιση. Παρατηρώ πολλές τηλεοπτικές διαφημίσεις κάθε είδους προϊόντων με τη συμμετοχή παιδιών και εύχομαι όλα αυτά τα παιδιά να έχουν το κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον που να τα προστατεύσει από τυχόν ψυχολογικά προβλήματα στο μέλλον. Και ελπίζω να γίνει και κάποια συστηματική διαχρονική έρευνα για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχολογία και στην ανάπτυξη των ανήλικων που συμμετέχουν σε διαφημίσεις ή και σε ταινίες.
Καμιά χρονιά δεν είναι «χαμένη»
Τα σχολεία ξανανοίγουν και πολλοί γονείς θα αντιμετωπίσουν τα ψυχολογικά προβλήματα των παιδιών τους. Η εφηβεία είναι μια ηλικία που διαμορφώνει την εγκεφαλική πλαστικότητα και ανάπτυξη κάτι που ίσως επηρεάστηκε αρνητικά από την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και την κοινωνική αποστασιοποίηση.
Επίσης, οι έφηβοι ίσως έχουν περισσότερο άγχος, επιθετικότητα, άρνηση του σχολείου, ανησυχίες, μικροβιοφοβία και κατάθλιψη. Ωστόσο, πολλοί εμπειρογνώμονες σε θέματα εφηβικής ανάπτυξης συμφωνούν πως οι περισσότεροι έφηβοι θα τα καταφέρουν. Κι αυτό επειδή περνούν μια «κρίσιμη» περίοδο αυξημένης εγκεφαλικής ευελιξίας, αστάθειας και πλαστικότητας που από την μια τους καθιστά υπερευαίσθητους και υπερευαλωτους, ενώ από την άλλη ενισχύει την προσαρμοστικότητα και την ανθεκτικότητά τους.
Γι’ αυτό οι γονείς θα πρέπει να προσέξουν πάρα πολύ να μην μεταφέρουν το δικό τους άγχος στα παιδιά, κάτι που θα ενισχύσει την τάση τους για κατάθλιψη και άγχος. Και ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχουν είναι να επαινέσουν τα παιδιά τους για την ικανότητά τους να προσαρμοστούν, ενισχύοντας την θετική εικόνα που έχουν για τους εαυτούς τους.
Με στοιχεία από το άρθρο «How to Help Your Adolescent Think About the Last Year» από τους New York Times
