Περί ανεμογεννητριών

Είναι κρίμα να εμποδίζεται η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην Ελλάδα με δικαιολογίες που τελικά εξυπηρετούν μόνο τα συμφέροντα του κλάδου των ορυκτών καυσίμων
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 17 Σεπτεμβρίου 2019 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-390)

Ήμουν στη Νάξο την περασμένη εβδομάδα, από την οποία γύρισα μια μέρα νωρίτερα λόγω των επερχόμενων θυελλωδών ανέμων που θα επέβαλαν και απαγορευτικό απόπλου. Το νησί, όπως και όλες οι Κυκλάδες έχουν σημαντικό αιολικό δυναμικό. Όπως βέβαια και η Κρήτη. Ωστόσο, διαπίστωσα ότι υπάρχει ένα μόνο σύγχρονο αιολικό πάρκο και πολλοί ερειπωμένοι ανεμόμυλοι.

Διερευνώντας το διαδίκτυο διαπίστωσα ότι υπάρχει έντονη διαμάχη σχετικά με την προβλεπόμενη εγκατάσταση αιολικών πάρκων στο νησί, καθώς και στα υπόλοιπα μεγάλα νησιά των Κυκλάδων (Άνδρο, Τήνο και Πάρο). Κύριο επιχείρημα όσων εναντιώνονται στις σχετικές εγκαταστάσεις «η περιβαλλοντική υποβάθμιση της περιοχής». Επιχείρημα που χρησιμοποιείται συχνά και στην Κρήτη εναντίον της εγκατάστασης ανεμογεννητριών στα ορεινά του νησιού.

Με βάση τον Παγκόσμιο Άτλαντα Ανέμων (globalwindatlas.info) το Αιγαίο και η Κρήτη διαθέτουν σημαντικότατο αιολικό δυναμικό. Η σωστή αξιοποίησή του θα μπορούσε να καλύψει μεγάλο μέρος των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια των νησιών. Και γενικότερα της χώρας, χάρις στην υφιστάμενη (για τις Κυκλάδες) και τη προγραμματισμένη (για την Κρήτη) διασύνδεση με το δίκτυο της υπόλοιπης Ελλάδας. Η οποία εξασφαλίζει τη δυνατότητα εξαγωγής της πλεονάζουσας ηλεκτρικής ενέργειας προς την ηπειρωτική Ελλάδα, ή ακόμη και την Ευρώπη. Ιδίως αν η ηλεκτροπαραγωγή από τις ανεμογεννήτριες συνδυαστεί και με αντίστοιχη παραγωγή από φωτοβολταϊκά.

Ωστόσο, οι αντιδράσεις οικολογικών οργανώσεων, πολιτιστικών συλλόγων και πολλών κατοίκων εμποδίζουν συχνά τις εγκαταστάσεις αυτές. Με επιχειρήματα που περιλαμβάνουν την περιβαλλοντική υποβάθμιση, την κακή επίδραση των ανεμογεννητριών στα κοπάδια, τον θόρυβο και την θανάτωση των πουλιών λόγω πρόσκρουσης πάνω στις ανεμογεννήτριες.

Όμως τα επιχειρήματα αυτά δεν αποτελούν εμπόδιο στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι αυτό επειδή η Ένωση χρειάζεται την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές για δύο λόγους. Πρώτον, για να μειώσει τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου περιορίζοντας έτσι τις επιπτώσεις της κλιματικής καταστροφής (βλ. ΧΝ 20/8/2019). Και δεύτερον, επειδή η Ευρώπη εξαρτάται ενεργειακά από τις εισαγωγές ενέργειας διαφόρων ειδών (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ουράνιο).

Έτσι, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η εγκατάσταση των ανεμογεννητριών δεν θεωρείται ότι συνδέεται με υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Αντίθετα δένει με το περιβάλλον και για αυτό και ονομάζονται «αιολικές φάρμες». Σε ορισμένες χώρες τις τοποθετούν στις κορυφογραμμές ενώ αλλού κοντά στις ακτές. Πράγματι, η πρώτη επαφή με τις ανεμογεννήτριες σε ξαφνιάζει και σε προβληματίζει. Όπως κάθε τι καινούργιο δημιουργεί ανάμικτα συναισθήματα. Μερικοί βέβαια θεωρούν ότι στην πραγματικότητα ομορφαίνουν το περιβάλλον.

Σε όλες τις χώρες πάντως υπάρχουν κριτήρια για την εγκατάσταση των αιολικών πάρκων. Για παράδειγμα, η εγκατάσταση των πάρκων στη θάλασσα γίνεται σε απόσταση 5 με 10 χιλιόμετρα από την ακτή. Και φυσικά σε μια χώρα όπως η Ελλάδα που είναι γεμάτη πυλώνες, σκουπίδια, παράνομες χωματερές και αντιαισθητικά αυθαίρετα κτίσματα ίσως οι ανεμογεννήτριες να είναι παρωνυχίδα.

Παράλληλα, οι ανεμογεννήτριες όταν λειτουργούν παράγουν σίγουρα θόρυβο. Όμως λειτουργούν όταν φυσάει, και ο άνεμος κάνει πάντα θόρυβο και δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσει κανείς το θόρυβο της γεννήτριας από το θόρυβο του αέρα. Οι μετρήσεις που έχουν γίνει δείχνουν ότι ο θόρυβος που ακούγεται στα 250 μέτρα ισοδυναμεί με τον θόρυβο σε ένα γραφείο.

Ωστόσο, στη Σκοτία η συζήτηση οδήγησε στην απόφαση οι ανεμογεννήτριες των 2 MW να τοποθετούνται σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από τα σπίτια. Με προσεκτική επιλογή της τοποθεσίας της εγκατάστασης η ενδεχόμενη ηχορύπανση μπορεί να εξαλειφθεί. Σημασία επίσης έχει και ο τύπος της γεννήτριας αφού οι πιο σύγχρονες κάνουν λιγότερο θόρυβο.

Σε ορισμένες περιοχές μάλιστα (π.χ. στην Άιοβα των ΗΠΑ) οι ανεμογεννήτριες βρίσκονται δίπλα σε σχολεία ή άλλα κτήρια. Έρευνες που έγιναν πριν και μετά την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην Σκοτία έδειξαν ότι ενώ πριν την εγκατάσταση 12% των ερωτηθέντων θεωρούσαν ότι ο θόρυβος θα ήταν πρόβλημα μετά την εγκατάσταση μόνο 1% είχαν πραγματικό πρόβλημα θορύβου.

Στο επιχείρημα ότι η εγκατάσταση των γεννητριών επηρεάζει δυσμενώς την κτηνοτροφία αντικρούεται από το παράδειγμα του Βελγίου όπου ανεμογεννήτριες και βοοειδή συνυπάρχουν ειρηνικά. Όσο για το πρόβλημα που δημιουργούν οι ανεμογεννήτριες στα πουλιά φαίνεται ότι στην πραγματικότητα είναι εξαιρετικά μικρό. Στη Δανία από μεγάλη έρευνα διαπιστώθηκε ότι μόνο 1% από τις πάπιες που περνούσαν δίπλα από ένα μεγάλο θαλάσσιο αιολικό πάρκο με 72 γεννήτριες πλησίαζαν αρκετά κοντά ώστε να κινδυνεύουν να συγκρουστούν.

Η σχετική φιλολογία ξεκίνησε από τις ΗΠΑ όπου διαπιστώθηκε πρόβλημα μόνο σε μια περίπτωση (στην Καλιφόρνια) όπου οι ανεμογεννήτριες τοποθετήθηκαν πάνω στην μεταναστευτική δίαυλο των πουλιών. Και σε αυτή την περίπτωση οι επιπτώσεις μπορούν να ελαχιστοποιηθούν με ρύθμιση του προσανατολισμού, με επιλογή της θέσης κλπ. Επιπλέον ορισμένα πουλιά όπως τα αρπακτικά (γεράκια και αετοί) που βλέπουν τον ποντικό από ύψος χιλιομέτρων είναι αστείο να θεωρεί κανείς ότι θα πέφτουν πάνω στις γεννήτριες.

Από τα τελευταία στοιχεία της Υπηρεσίας Ιχθύων και Άγριας Ζωής των ΗΠΑ για τον εκτιμώμενο μέσο αριθμό θανάτων πουλιών εξαιτίας ανθρωπογενών απειλών, προκύπτει ότι οι ανεμογεννήτριες δεν απειλούν σχεδόν καθόλου τα πουλιά. Κι αυτό γιατί σε αυτές οφείλεται ποσοστό μόνο 0,007% των θανάτων (δηλαδή 1 στους 14.200). Ποσοστό μηδαμινό σε σχέση με τους θανάτους εξ αιτίας άλλων ανθρωπογενών απειλών όπως γάτες, συγκρούσεις με κτήρια, οχήματα, ηλεκτροφόρα καλώδια ή κεραίες, αλλά και δηλητηριάσεις και ηλεκτροπληξίες.

Στα εν λόγω στοιχεία δεν έχουν προσμετρηθεί θάνατοι από άλλες ανθρωπογενείς απειλές (παγίδες, λαθροθηρία) ούτε και από καιρικά φαινόμενα, ασθένειες, ασιτία και φυσικούς θανάτους κυρίως λόγω απώλειας οικοσυστημάτων / ενδιαιτημάτων. Κι αυτό επειδή οι θάνατοι από τις απειλές αυτές είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθούν.

Ποιος επωφελείται από τη μη εγκατάσταση μονάδων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας; Η απάντηση βρίσκεται στον τελευταίο λογαριασμό της ΔΕΗ. Από τα στοιχεία για το μίγμα καυσίμου για το 2018, προκύπτει ότι στο μη διασυνδεδεμένο σύστημα (Κρήτη και νησιά) το 82,30% της ηλεκτροπαραγωγής προερχόταν από πετρελαϊκές μονάδες ενώ μόνο το 17,70% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παράλληλα, στο διασυνδεδεμένο σύστημα το 57,66% προερχόταν από ορυκτά καύσιμα πλην πετρελαίου, το 30,49% από ανανεώσιμες και το 11,85% από «διασυνδέσεις» δηλαδή εισαγωγές!