Καλές συνήθειες: οι βάσεις της προστασίας

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 30 Ιανουαρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Καλές συνήθειες: οι βάσεις της προστασίας
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Οι καλές συνήθειες που θα αποκτήσουν οι μαθητές στο σχολείο και στο σπίτι θα τους βοηθήσουν να προστατευθούν από τις απειλές που θα συναντήσουν ως έφηβοι και ως ενήλικες.

Μιλήσαμε στο προηγούμενο άρθρο για την ασφάλεια των σχολικών κτηρίων από ατυχήματα και καταστροφές. Όμως το σχολείο εκτός από ασφαλής χώρος είναι και ο κατ εξοχήν χώρος στον οποίο τα παιδιά θα εφοδιαστούν με γνώσεις για να αντιμετωπίσουν την ζωή. Και στη ζωή τους οι μελλοντικοί έφηβοι και πολίτες θα χρειαστούν πολύ περισσότερες γνώσεις από όσες θα αποκομίσουν παρακολουθώντας μαθήματα μαθηματικών, νεοελληνικών, πατριδογνωσίας και ιστορίας. Όπως έχουμε γράψει κατ' επανάληψη από αυτήν εδώ τη στήλη οι μελέτες και οι στατιστικές της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) μας υποδεικνύουν τις κύριες ασθένειες που επιβαρύνουν την υγεία μας. Πρόκειται με σειρά σπουδαιότητας για τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τις νεοπλασίες (καρκίνοι), τις ασθένειες του αναπνευστικού και του ουρογεννητικού και τέλος τους τραυματισμούς αλλά και τις νευροψυχιατρικές παθήσεις. Κι όπως έχουμε ξαναγράψει εδώ, η πρόληψη όλων αυτών των ασθενειών έχει να κάνει κυρίως με τις συνήθειες που έχει αναπτύξει κάποιος στην καθημερινότητά του.

Πάρτε για παράδειγμα το κάπνισμα και κατ' επέκταση την χρήση ουσιών όπως τα ναρκωτικά και τα οινοπνευματώδη ποτά. Στις περισσότερες περιπτώσεις το παιδί έρχεται σε επαφή με το τσιγάρο ή με τις ουσίες μέσα από τις παρέες. Αν έχει αναπτύξει την αυτοεκτίμηση και τον χαρακτήρα του στο σπίτι και στο σχολείο, αν έχει μάθει να έχει το θάρρος της γνώμης του και να αρνείται τα πράγματα που ξέρει ότι είναι βλαβερά, το παιδί θα αρνηθεί να υποκύψει στις πιέσεις της ομάδας και θα ξεφύγει από τις παγίδες που θα επιβαρύνουν την υγεία του μακροπρόθεσμα. Αυτός πρέπει να είναι ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της Αγωγής Υγείας, του μαθήματος που αποβλέπει στην εκπαίδευση των μαθητών σε θέματα προστασίας και ασφάλειας.

Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η σωστή διατροφή. Είναι κι αυτό ένα θέμα που εξαρτάται από το σπίτι, στο οποίο όμως το σχολείο μπορεί να προσφέρει πολλά. Τα μαθήματα της φυσικής ιστορίας, της βιολογίας και της υγιεινής μπορούν να συνοδευτούν από απλά μαθήματα μαγειρικής και από παρουσιάσεις της κρητικής διατροφής. Σε πολλά σχολεία διαβάζω ότι οι μαθητές καλλιεργούν λαχανόκηπους, κάτι που φαίνεται να διαδίδεται περισσότερο λόγω και της κρίσης. Οι σημερινοί μαθητές και μαθήτριες θα είναι οι αυριανοί καταναλωτές και η εκπαίδευσή τους στην αναγνώριση των τεχνικών που χρησιμοποιούν οι διαφημιστές για να προωθήσουν συχνά αχρείαστα προϊόντα μπορεί να τους είναι πολύ χρήσιμη σε λίγα χρόνια.

Σημαντική επίσης είναι και η εκπαίδευση σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια όσον αφορά τη προστασία από τη διάδοση μολυσματικών ασθενειών συμπεριλαμβανομένων αφροδισίων και άλλων λοιμωδών νοσημάτων. Απλές συνήθειες όπως το πλύσιμο των χεριών για να προφυλαχτούμε ακόμη και από απλές ιώσεις όπως η γρίπη, αλλά και η χρήση προφυλακτικού μπορεί να αποδειχτούν χρησιμότατες μακροπρόθεσμα. Όμως σήμερα οι μαθητές αντιμετωπίζουν και άλλες, συχνά νεοεμφανιζόμενες, απειλές.

Σχολική βία και εκφοβισμός. Σύμφωνα με την Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (www.epsype.gr) στην Ελλάδα, το 10-15% των μαθητών πέφτει θύμα ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού από ένα ποσοστό μαθητών που δρουν ως θύτες (πάνω από 5%). Τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας ενώ τα κορίτσια εξασκούν περισσότερο λεκτική βία. Τα φαινόμενα ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού αφορούν περισσότερο τα παιδιά στο δημοτικό και στο γυμνάσιο ενώ στο λύκειο φαίνεται ότι μειώνονται. Πάντως, το αποτελεσματικότερο μέσο αντιμετώπισης των φαινομένων αυτών είναι το ίδιο το σχολείο. Που θα εντοπίσει το πρόβλημα, θα ευαισθητοποιηθεί και θα αναπτύξει τεχνικές αντιμετώπισης. Το πρόβλημα φαίνεται ότι απασχολεί όλο και περισσότερο τις σχολικές κοινότητες που ενεργούν για την αντιμετώπισή του και η ΕΨΥΠΕ έχει αναπτύξει σχετικό υλικό και λειτουργεί την τηλεφωνική γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων 116-111.

Ασφαλής διαδρομή σπίτι-σχολείο. Με όποιον τρόπο και αν πηγαίνουν τα παιδιά στο σχολείο (αυτοκίνητο, σχολικό, ποδήλατο, με τα πόδια, συνοδευόμενα ή όχι από κάποιον μεγαλύτερο) θα πρέπει να φροντίσουμε για την ασφάλεια τους. Στο αυτοκίνητο φορούμε ζώνη ή χρησιμοποιούμε σωστών προδιαγραφών παιδικό κάθισμα καλά στερεωμένο. Η επιβίβαση και η αποβίβαση πρέπει να γίνει με προσοχή και χωρίς βιασύνη και αφού βεβαιωθούμε ότι δεν έρχεται άλλο όχημα. Το σχολικό όχημα θα πρέπει να τηρεί τις προδιαγραφές ασφαλείας. Η επιβίβαση και αποβίβαση πρέπει να γίνεται σε συγκεκριμένο σημείο και ώρα πάντα με τη συνεργασία των γονέων. Οι οδηγοί και οι συνοδοί πρέπει να έχουν περάσει από ειδική εκπαίδευση και να τηρούν ορισμένους κανόνες ασφαλείας. Τέλος, από μια ηλικία και μετά το παιδί μπορεί να πηγαινοέρχεται στο σχολείο με τα πόδια, με ποδήλατο ή χρησιμοποιώντας τα ΜΜΜ. Ως πεζός ή ποδηλάτης θα πρέπει να μάθει να τηρεί τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας (διαβάσεις, φανάρια, πεζοδρόμια). Η πραγματοποίηση της διαδρομής με κάποιο συνοδό π.χ. μεγαλύτερο αδελφό ή συμμαθητή, εξασφαλίζει μεγαλύτερη προστασία, ιδίως από εξωτερικές παρεμβάσεις και παρενοχλήσεις.

Κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και το διαδίκτυο μπορούν να αποτελέσουν απειλή για τα παιδιά αλλά μόνο αν δεν μάθουν να τα χρησιμοποιούν σωστά. Όπως στο δρόμο εφαρμόζουμε τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, έτσι και στο διαδίκτυο πρέπει να εφαρμόζουμε τον αντίστοιχο «κώδικα διαδικτυακής κυκλοφορίας». Ενεργοποιούμε το ειδικό πρόγραμμα κατά των ηλεκτρονικών απειλών (ιοί και άλλα κακόβουλα προγράμματα). Δεν επισκεπτόμαστε σελίδες με πορνογραφικό υλικό και δεν προμηθευόμαστε προϊόντα πειρατείας ή κλοπής, δεν μπαίνουμε σε ηλεκτρονικές χαρτοπαικτικές λέσχες ή σε ιστοσελίδες που υπόσχονται γρήγορα κέρδη. Δεν δίνουμε την ταυτότητά μας, τον τραπεζικό μας λογαριασμό, δεν λέμε τα πάντα για την ιδιωτική μας ζωή στον πρώτο τυχαίο που συναντήσαμε στο διαδίκτυο; Κι όπως δεν ξεκινούμε καυγάδες χωρίς λόγο στο δρόμο, έτσι και στις ανταλλαγές απόψεων στο διαδίκτυο δεν καυγαδίζουμε για ψύλλου πήδημα. Το διαδίκτυο, όπως και το ηλεκτρικό ρεύμα, το τηλέφωνο και τα αυτοκίνητα ή τα αεροπλάνα αποτελούν πια αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής μας ζωής και του κόσμου που μας περιβάλλει. Και στα παιδιά πρέπει να μάθουμε πώς να το χρησιμοποιούν σωστά, προσεκτικά, έξυπνα και νόμιμα.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com