Σεισμός; Μην σε πιάνει πανικός …

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Αυγούστου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-120
Σεισμός; Μην σε πιάνει πανικός …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Οι σεισμοί είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην Ελλάδα και μπορούμε να προστατευθούμε από αυτούς αν γνωρίζουμε μερικά απλά πράγματα

Η πρώτη φορά που έγραψα για τους σεισμούς ήταν το Μάρτιο του 1981. Τότε, την παραμονή του γάμου μου, μια Παρασκευή, λίγες μέρες μετά τον μεγάλο σεισμό της Αθήνας τον Φεβρουάριο, ο διευθυντής των ΕΠΙΚΑΙΡΩΝ με κάλεσε και μου ζήτησε να του παραδώσω ένα μεγάλο επεξηγηματικό άρθρο για τους σεισμούς την επόμενη Τρίτη (η Δευτέρα ήταν Καθαρά Δευτέρα!). «Ξέρετε, αύριο παντρεύομαι!», απάντησα. «Και να φροντίσεις για καλή εικονογράφηση, θα είναι το θέμα του εξωφύλλου», ήταν η απάντηση. Ευτυχώς, είχα φροντίσει να μαζέψω βιβλιογραφία, κι έτσι το ιστορικό αυτό άρθρο που γράφτηκε τελικά μέσα στη φούρια του γάμου είναι ακόμη και σήμερα επίκαιρο.

Όμως, εκείνο που τελικά ενδιαφέρει τον πολίτη δεν είναι ένα μάθημα σεισμολογίας ή προχωρημένης γεωλογίας. Δεν τον ενδιαφέρουν τα ρίχτερ, τα επίκεντρα και οι σεισμικές ακολουθίες ούτε οι διαμάχες των επιστημόνων για τις σωστές ή τις λανθασμένες προβλέψεις. Αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι πως θα βγούμε αλώβητοι από τον σεισμό χωρίς να δούμε την περιουσία μας να καταστρέφεται ή να αχρηστεύεται. Και το μυστικό είναι βέβαια η ΠΡΟΛΗΨΗ!

Όταν τρέμει η γη, το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε είναι να βγούμε έξω. Αν όμως μένουμε στην πόλη αυτό μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνο γιατί μπορεί να μας χτυπήσει κάποιο κομμάτι από μπαλκόνι, κάποια πλάκα που θα ξεκολλήσει από κάποιον τοίχο ή ακόμη και κάποιο κομμάτι από καμινάδα. Γι' αυτό, αν πρέπει να μετακινηθούμε θα πρέπει να το κάνουμε μακριά από κτήρια με στόχο να καταφύγουμε σε κάποιον ανοικτό χώρο, μια πλατεία, ένα δάσος ή ένα άκτιστο οικόπεδο. Χώρο που θα μας έχουν υποδείξει οι αρχές εκ των προτέρων και για τον οποίο θα πρέπει να έχουμε φροντίσει να ενημερωθούμε εκ των προτέρων.

Αλλά και μέσα στο σπίτι κινδυνεύουμε! Αν δεν έχουμε φροντίσει να στερεώσουμε τις ντουλάπες, τις βιβλιοθήκες και τα φωτιστικά για να μην πέσουν και μας πλακώσουν. Μπορεί επίσης να πέσουν και οι σοβάδες από το ταβάνι και γι' αυτό οι κλασσικές οδηγίες προστασίας από τους σεισμούς προβλέπουν ότι πρέπει να καλυφθούμε κάτω από ένα τραπέζι, ένα θρανίο ή ακόμη και μέσα σε ένα ντουλάπι.

Αν μένουμε σε πολυκατοικία, ιδίως αν το διαμέρισμά μας είναι σε υψηλό όροφο ας μην εκπλαγούμε από το γεγονός ότι θα κουνηθούμε περισσότερο παρά αν μένουμε στο ισόγειο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα υψηλά κτήρια κατασκευάζονται έτσι ώστε να έχουν ελαστικότητα και να ταλαντώνονται χωρίς να καταρρέουν, αντέχοντας έτσι ακόμη και σε ισχυρούς σεισμούς. Όμως, τα κτήρια θα πρέπει να έχουν κατασκευαστεί ακολουθώντας ΠΙΣΤΑ τα σχέδια και τις οδηγίες των μηχανικών. Αν δεν έχουν μπει όλα τα σίδερα, αν το μπετόν δεν ήταν των σωστών προδιαγραφών, αν ο εργολάβος ή ο ιδιοκτήτης άφησαν κάποια ανοίγματα ή τροποποίησαν τα σχέδια χωρίς να ενημερώσουν τον μηχανικό, είναι πολύ πιθανόν το κτήριο να μην συμπεριφερθεί σωστά και να υπάρχουν σημαντικές ζημιές ή και καταρρεύσεις.

Γι' αυτό στα κτήρια που έχουν κατασκευαστεί πριν από το 1985 όταν αναθεωρήθηκε ο αντισεισμικός κανονισμός καλόν θα ήταν να ελεγχθούν προσεισμικά από έμπειρο μηχανικό προκειμένου να ενισχυθούν αναλόγως. Όσο παλαιότερο το κτήριο τόσο αναγκαιότερος ο προσεισμικός αυτός έλεγχος! Για παράδειγμα, οι ειδικοί συστήνουν πως οι πυλωτές των πολυκατοικιών θα πρέπει να χτιστούν προκειμένου να ενισχυθούν αντισεισμικά τα κτήρια. Σε παλαιότερα κτήρια οι τοίχοι μπορούν να ενισχυθούν με ειδικά υλικά σε συνδυασμό με πλέγματα που ενισχύουν τις τοιχοποιίες ώστε τα κτήρια να αντέχουν ακόμη και σε ισχυρούς σεισμούς. Στο πλαίσιο των προσεισμικών ελέγχων μπορούν να ελεγχθούν και οι εσωτερικοί σοβάδες, που όπως είπαμε είναι πολύ πιθανόν να ξεκολλήσουν σε περίπτωση ακόμη και μέτριου σεισμού.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη συμπεριφορά του κτηρίου κατά την διάρκεια του σεισμού είναι η σύσταση του εδάφους πάνω στο οποίο έχει κτιστεί. Ο Παρθενώνας στέκεται αλώβητος από τους σεισμούς για περισσότερα από 2.000 χρόνια γιατί είναι κατασκευασμένος πάνω σε ένα τμήμα του αθηναϊκού σχιστόλιθου που προσδίδει στο κέντρο της Αθήνας μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στους σεισμούς. Αντίθετα, τα κτήρια που είναι κατασκευασμένα πάνω σε χαλαρά εδάφη (π.χ. προσχώσεις από ποτάμια, μπάζα κλπ.) κινδυνεύουν περισσότερο γιατί τα εδάφη αυτά έχουν την τάση να «ρευστοποιούνται» όταν υφίστανται τις επιδράσεις των σεισμικών δονήσεων.

Συχνά στο σεισμό κινδυνεύουμε περισσότερο από τον πανικό παρά από τον ίδιο το σεισμό και τις επιπτώσεις του. Οι άσκοπες μετακινήσεις π.χ. η απόφαση να φύγουμε για το χωριό, ή να επισκεφθούμε τα παιδιά ή τους γονείς μας δημιουργούν συμφόρηση στους δρόμους. Υπάρχει έτσι μεγαλύτερος κίνδυνος τροχαίων ενώ παρεμποδίζουμε και τις μετακινήσεις των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Η προσπάθεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με συγγενείς, φίλους και γνωστούς επιβαρύνει επίσης τα δίκτυα επικοινωνιών που είναι απαραίτητα για τις πραγματικές επικοινωνίες έκτακτης ανάγκης.

Μακάρι να μην ζήσουμε ποτέ έναν μεγάλο σεισμό. Αλλά καλόν είναι να έχουμε λάβει τα μέτρα μας για κάθε ενδεχόμενο. Σχετικές οδηγίες υπάρχουν στις ιστοσελίδες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (www.civilprotection.gr) και του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (www.oasp.gr). Η πρόληψη σώζει ζωές …

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com

Τουρίστες γιατροί για τους τουρίστες …

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Αυγούστου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-119
Τουρίστες γιατροί για τους τουρίστες …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Η ιατρική περίθαλψη στις απομακρυσμένες και τις νησιωτικές τουριστικές περιοχές κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού θα μπορούσε να καλυφθεί συστηματικά από γιατρούς που θα έκαναν τις διακοπές τους

Αυτή την εποχή ψηφιοποιώ και βάζω σε τάξη το αρχείο μου. Είναι μια επίπονη δουλειά που έχει τρία πλεονεκτήματα. Πρώτον, γλυτώνω πάρα πολύ χώρο στέλνοντας το χαρτί στην ανακύκλωση. Δεύτερον, μπορώ να έχω πρόσβαση στο αρχείο ανά πάσα στιγμή επειδή χωράει ολόκληρο σε έναν σκληρό δίσκο. Και τρίτον, ξαναδιαβάζω παλιά μου κείμενα που είχα ξεχάσει ότι τα είχα γράψει …

Ψηφιοποιώ τώρα τα άρθρα που έγραφα μια φορά την εβδομάδα στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ του Γιάννη Πουρνάρα. Ήταν η εποχή που στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ συνεργάζονταν μερικοί αξιολογότατοι δημοσιογράφοι και συγγραφείς. Ο αείμνηστος Νίκος Αγγελής, με τον οποίον, μιαν εποχή, μοιραζόμασταν το ίδιο τηλέφωνο. Ο Σόλων Γρηγοριάδης με τις αξέχαστες ιστορικές του αναδρομές. Ο Κώστας Καββαθάς από τους ιστορικούς 4Τροχούς. Ο συγγραφέας και καλός φίλος Νίκος Δήμου. Η αξέχαστη Μαλβίνα Κάραλη και πολλοί άλλοι. Μα και πολλοί ανερχόμενοι τότε αστέρες, μερικοί από τους οποίους βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια. Όπως ο Γιώργος Τράγκας και η Σοφία Βούλτεψη …

Όμως το θέμα μας δεν είναι οι αναμνήσεις. Το θέμα μας είναι το μαργαριτάρι που ανακάλυψα στο αρχείο και το οποίο αφορά την έλλειψη γιατρού στο Φαράγγι της Σαμαριάς και στην Αγιά Ρουμέλη. Τον Αύγουστο του 1982 στη στήλη «Μικρομεσαιωνικά» της Μαλβίνας δημοσιεύτηκε το εξής κείμενο:

Αχρείαστος να 'ναι, αλλά. Εκατόν είκοσι χιλιάδες τουρίστες πάνω-κάτω κάθε χρόνο επισκέπτονται το φαράγγι της Σαμαριάς. Ύστερα από μια πορεία πέντε ωρών (τόσο χρειάζεται για να διασχίσει κανείς το φαράγγι) και στατιστικά ακόμα να το πάρουμε, όλο και κάποιος θα χρειαστεί πρώτες βοήθειες. Αλλά στο χωριό Άγια Ρούμελη που βρίσκεται στη έξοδο του φαραγγιού, το είδος είναι άγνωστο. Και οι μεν κάτοικοι τόσα χρόνια εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην αυτόματο ίαση. Αλλά οι ξένοι, γυρίζοντας στην πατρίδα τους, έχουν να λένε πως στη χώρα του Xeniou Dia - έτσι δεν διαφημίζουν την Ελλάδα τα πρακτορεία; - μόνο η (καλή) πίστη γενικώς μπορεί να σε σώσει.

Τριανταένα χρόνια αργότερα το πρόβλημα παραμένει λίγο-πολύ το ίδιο. Οι επισκέπτες έχουν υπερδιπλασιαστεί (250.000 τους εκτιμούσε πέρσι σε επιστολή του ο αντιπρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης και γιατρός κ. Ε. Παπαδάκης, βλ. Χ.Ν. 4.8.2012) ενώ γιατρός φαίνεται ότι υπάρχει μεν στην Αγιά Ρουμέλη αλλά όχι μέσα στο Φαράγγι. Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν και άλλες τοποθεσίες σε όλη την Ελλάδα που ενώ το χειμώνα είναι απομονωμένες το καλοκαίρι κατακλύζονται από έλληνες και ξένους τουρίστες, που στατιστικά ενδέχεται να χρειαστούν επιτόπια ιατρική φροντίδα. Και σε μια χώρα που ταλανίζεται από τη κρίση και η οποία πρέπει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να μειώσει τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων, η λύση δεν μπορεί να είναι βέβαια η αθρόα πρόληψη επιπλέον προσωπικού για μια καθαρά εποχιακή ανάγκη.

Υπάρχει βέβαια η λύση των εθελοντών. Στο Φαράγγι, όπως αναφέρει ο Γ. Λυβιάκης σε πρόσφατο σχόλιό του (βλ. Χ.Ν. 10.7.2013), για μιαν ακόμη χρόνια, φέτος, η ιατρική κάλυψη θα γίνει από εθελοντές τελειόφοιτους Ιατρικής. Πράγματι, οι εθελοντές μπορούν να προσφέρουν πολλά. Πάρτε για παράδειγμα την Ομάδα Αιγαίου, μια Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία που εδώ και 19 χρόνια με εθελοντές γιατρούς πολλών ειδικοτήτων πραγματοποιεί κάθε χρόνο έναν Διάπλου για την παροχή προληπτικής ιατρικής περίθαλψης στους κατοίκους των νησιών της άγονης γραμμής. Ή το Πανεπιστήμιο των Ορέων που ξεκίνησε από μια πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Κρήτης, και οργανώνει τακτικές ιατρικές εξορμήσεις σε ορεινές περιοχές στο πλαίσιο των οποίων ομάδες νοσοκομειακών και πανεπιστημιακών γιατρών εξετάζουν δωρεάν τους ηλικιωμένους κατοίκους παρέχοντας χρήσιμες συμβουλές.

Όμως αυτές οι πολύ χρήσιμες πρωτοβουλίες είναι περιορισμένης χρονικής διάρκειας και δεν καλύπτουν τις εποχιακές ανάγκες στις κατ' εξοχήν απομονωμένες τουριστικές περιοχές. Αν συνδύαζε κανείς την ιδέα των αγροτικών ιατρείων με την διάθεση για εθελοντική προσφορά των γιατρών θα μπορούσε να καινοτομήσει δημιουργώντας τα «τουριστικά ιατρεία». Στο ιδιώτη γιατρό ή στον γιατρό του ΕΣΥ που θα ήθελε να προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες του σε ένα τέτοιο «τουριστικό ιατρείο» επί δύο ή τρεις εβδομάδες (ή και παραπάνω) κατά την περίοδο από Μάιο έως Σεπτέμβριο θα μπορούσε να προσφερθεί δωρεάν διαμονή σε ένα τοπικό κατάλυμα. Έτσι και ο γιατρός θα έκανε δωρεάν τις διακοπές του και ταυτόχρονα θα προσέφερε εθελοντικά τις υπηρεσίες του στους έλληνες και ξένους τουρίστες που θα είχαν ανάγκη ιατρικής περίθαλψης.

Η υπηρεσία σε ένα «τουριστικό ιατρείο» θα μπορούσε να προσμετράται με κάποιον τρόπο για την εξέλιξη του γιατρού όπως προσμετράται και η θητεία στα αγροτικά ιατρεία. Οι αρμόδιες τοπικές αρχές (δήμος, δασική υπηρεσία κλπ.) θα πρέπει να φροντίζουν για το κατάλυμα του «τουριστικού γιατρού» (στο οποίο θα μπορεί να μένει και με την οικογένειά του) ενώ η οργάνωση της όλης επιχείρησης μπορεί να εξασφαλιστεί σε επίπεδο υγειονομικής περιφέρειας.

Νομίζω πως με την πρόταση αυτή θα είναι όλοι ευχαριστημένοι. Ο γιατρός που θα κάνει δωρεάν διακοπές. Οι τουρίστες που θα έχουν ιατρική κάλυψη. Οι αρχές που δεν θα έχουν έναν πονοκέφαλο με την έλλειψη ιατρικού προσωπικού. Κι όλα αυτά χωρίς σημαντικό κόστος σε μια εποχή που η πολιτεία δεν είναι δυνατόν να αναλαμβάνει μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις για ανελαστικές δαπάνες, ιδίως για την κάλυψη εποχιακών αναγκών.

Βέβαια, είμαι σίγουρος πως θα βρεθούν πολλοί να επικρίνουν την πρόταση. Όμως, οι αρμόδιοι πριν την απορρίψουν μετ' επαίνων, ας την εξετάσουν λίγο περισσότερο. Ενδεχομένως ας την εφαρμόσουν πιλοτικά σε μερικές περιοχές που έχουν χρόνιο πρόβλημα. Για να μην ξαναγράφουμε τα ίδια και το καλοκαίρι του 2043 …

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com