Κι αν έχουν δίκιο οι Κασσάνδρες;
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Οι κοινωνίες μας αγνοούν πολλές από τις προβλέψεις των επιστημόνων για επερχόμενες καταστροφές γιατί δεν τολμούν να αντιταχθούν σε εδραιωμένα συμφέροντα αλλά και σε καθιερωμένες συνήθειες
(άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 12 Νοεμβρίου 2013)
Οι ισχυρότατες καταιγίδες και οι καταστροφικοί τυφώνες που πλήττουν με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα την ανθρωπότητα φαίνεται πως είναι οι τελευταίες προειδοποιήσεις. Οι επιστήμονες που εδώ και χρόνια κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τις δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής φαίνεται πως τελικά επαληθεύονται. Και μακροπρόθεσμα, οι συνέπειες προβλέπονται τραγικές για ολόκληρο τον πλανήτη.
Σε πρόσφατη ανακοίνωσή της η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την αλλαγή του κλίματος (IPCC) διαπίστωσε με βεβαιότητα την ανθρώπινη επίδραση στο κλίμα. Με βάση περισσότερες και καλύτερες παρατηρήσεις, βελτιωμένη κατανόηση της λειτουργίας του κλιματικού συστήματος και πολύ καλύτερα μοντέλα προσομοίωσης οι ειδικοί συμπεραίνουν ότι κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες η ατμόσφαιρα, η επιφάνεια και οι ωκεανοί της γης έχουν καταστεί θερμότεροι σε σχέση με όλες τις προηγούμενες δεκαετίες από το 1850 και μετά. Οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου αυξάνονται, παγιδεύοντας όλο και περισσότερη θερμότητα. Οι παγετώνες και οι μόνιμοι πάγοι στην Ευρώπη, στη Γροιλανδία, στην Ανταρκτική και στο Βόρειο Πόλο λιώνουν. Η μέση στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει γύρω στα 20 εκατοστά από το 1901 ως το 2010.
Όσο θα αυξάνεται η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα και των άλλων θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα, τα φαινόμενα αυτά θα εξελίσσονται προκαλώντας διαταραχές στην κυκλοφορία των ρευμάτων στους ωκεανούς και αλλαγές στην γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας που με τη σειρά τους θα συμβάλλουν στην όλο και συχνότερη εμφάνιση ακραίων και επικίνδυνων καιρικών φαινομένων. Ξηρασίες, θυελλώδεις άνεμοι και ανεμοστρόβιλοι, τυφώνες και καταρρακτώδεις βροχές, καταστροφικές καταιγίδες.
Η αναστροφή της κατάστασης αυτής εξαρτάται από τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Δηλαδή μείωση της εξάρτησης μας από καύσιμα που περιέχουν άνθρακα. Όχι ξυλόσομπες και τζάκια. Όχι θέρμανση με πετρέλαιο ή φυσικό αέριο. Ηλεκτρικά αυτοκίνητα και μεταφορικά μέσα που κινούνται με ηλιακή και αιολική ενέργεια, με υδρογόνο ή άλλο καύσιμο που δεν θα ρυπαίνει.
Μα αυτό είναι αδύνατον θα πουν οι περισσότεροι! Προϋποθέτει αλλαγή ολόκληρης σχεδόν της οικονομίας που στηρίζεται στο πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον γαιάνθρακα … Θα πρέπει ολόκληρη η ανθρωπότητα να αλλάξει συνήθειες … Ολόκληροι κλάδοι όπως η αυτοκινητοβιομηχανία θα πρέπει να προσαρμοστούν … ή να εξαφανιστούν.
Όμως καταστροφές δεν προβλέπονται μόνο λόγω της αλλαγής του κλίματος. Η ίδια η απληστία της ανθρωπότητας για υδρογονάνθρακες εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους. Πρόσφατα η αμερικανική Ακαδημία Επιστημών μετά από αίτημα της Γερουσίας των ΗΠΑ δημοσίευσε έκθεση με θέμα την πιθανότητα πρόκλησης σεισμικότητας από ενεργειακές τεχνολογίες. Η έκθεση αναφέρει πολλά παραδείγματα όπου η εξόρυξη φυσικού ή σχιστολιθικού αερίου, η άντληση πετρελαίου ακόμη και η εκμετάλλευση γεωθερμικών πεδίων συνδέθηκε με μετρήσιμα σεισμικά γεγονότα σε πολυάριθμες πολιτείες των ΗΠΑ αλλά και διεθνώς. Σύμφωνα με την έκθεση, η υδρορωγμάτωση, μια τεχνική που χρησιμοποιείται ευρέως για την εξόρυξη σχιστολιθικού αερίου, δεν φαίνεται να συνδέεται με υψηλό κίνδυνο πρόκλησης αισθητών σεισμικών γεγονότων - αν και ορισμένες αμερικανικές πολιτείες έχουν απαγορεύσει την χρήση της συγκεκριμένης μεθόδου. Η έγχυση μεγάλης ποσότητας ρευστών στο πλαίσιο της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα μπορεί επίσης να προκαλέσει μεγαλύτερα σεισμικά γεγονότα. Αντίθετα, η έγχυση των υγρών λυμάτων που προκύπτουν από την εξόρυξη υδρογονανθράκων μπορεί να προκαλέσει σεισμούς αλλά μέχρι σήμερα τα τεκμηριωμένα σχετικά γεγονότα είναι πολύ λίγα για την εξαγωγή σαφών συμπερασμάτων.
Γενικά, οι επιστήμονες θεωρούν ότι αν μεταξύ των ρευστών που εισάγονται και εκείνων που αντλούνται σε μια εγκατάσταση παραγωγής υδρογονανθράκων διατηρείται ισορροπία, η πιθανότητα αυξημένης σεισμικότητας είναι μικρότερη. Αντίθετα, αν η εξόρυξη π.χ. φυσικού αερίου γίνεται με όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα τα σεισμικά φαινόμενα επιτείνονται. Αυτό ήταν το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι επιστήμονες της ρυθμιστικής αρχής των Κάτω Χωρών που εποπτεύει την εξορυκτική βιομηχανία. Το Γενάρη του 2013 διαπίστωσαν ότι, αν η εξόρυξη φυσικού αερίου από το μεγαλύτερο πεδίο φυσικού αερίου στην Ευρώπη στην περιοχή του Χρόνιχεν, στη Βόρεια Ολλανδία, συνεχιζόταν με αμείωτους ρυθμούς, υπήρχε πιθανότητα 7% (μία στις δεκατέσσερις) να σημειωθεί σεισμός από 4 έως 5 Ρίχτερ στους επόμενους 12 μήνες.
Οι επιστήμονες που συνέταξαν την έκθεση προτείνουν μια σειρά από κριτήρια για τον καθορισμό της πιθανότητας πρόκλησης σεισμών από την έγχυση ή την εξόρυξη ρευστών στο πλαίσιο κάποιου έργου ενεργειακής τεχνολογίας. Έχουν σημειωθεί σεισμοί μεγέθους άνω των 5,5 ρίχτερ σε απόσταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων; Σημειώνονται σεισμοί σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από το σημείο της γεώτρησης; Είναι έντονη η σεισμική δραστηριότητα κοντά στο εν λόγω σημείο; Υπάρχουν γεωλογικά ρήγματα σε απόσταση 20 χιλιομέτρων; Είναι ενεργά; Υπάρχουν τεκτονικά ενεργά σημεία σε απόσταση μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων από το σημείο γεώτρησης; Οι μετρήσεις των καταπονήσεων κοντά στο εν λόγω σημείο δείχνουν ότι τα πετρώματα βρίσκονται κοντά στο σημείο ρήξης; Αν οι απαντήσεις σε όλες αυτές τις ερωτήσεις είναι θετικές η εξόρυξη των υδρογονανθράκων είναι πολύ πιθανόν να προκαλέσει σεισμούς. Και μάλιστα, επειδή οι σεισμοί αυτοί αν και μικροί θα σημειωθούν σε πολύ μικρό βάθος μπορούν να προκαλέσουν ζημιές σε μικρές σχετικά αποστάσεις από το επίκεντρο.
Όταν η Κασσάνδρα, αντικρίζοντας την Ωραία Ελένη στο πλευρό του Πάρη προφήτευε την καταστροφή της Τροίας κανείς δεν την πίστεψε. Όταν μαζί με τον Λαοκόωντα προσπαθούσαν να πείσουν τους Τρώες να μην βάλουν τον Δούρειο Ίππο στην πόλη, οι συμβουλές τους αγνοήθηκαν. Όταν, γυρίζοντας στο Άργος, πρόβλεψε τον θάνατο του Αγαμέμνονα και τον δικό της, την πέρασαν για τρελή. Αν ακούσουμε τους επιστήμονες είναι δυνατόν να λάβουμε εγκαίρως μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων των καταστροφών που θα προκαλέσει η ίδια μας η απληστία. Αν τους αγνοήσουμε τα αποτελέσματα είναι εν πολλοίς προδιαγεγραμμένα.
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
