(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Αυγούστου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-509)
Ο οίκος του Δαβίδ. Πριν λίγες εβδομάδες ολοκλήρωσα τον πρώτο κύκλο της σειράς «Ο οίκος του Δαβίδ». Η αφήγηση ακολουθεί αρκετά πιστά την ιστορία σύμφωνα με τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης (εισάγει ωστόσο και μερικούς μύθους όπως π.χ. τους Νεφελίμ) και χρησιμοποιεί τη μετάφραση του Βάμβα στους ελληνικούς υπότιτλους των Ψαλμών. Πρόκειται για σειρά που γυρίστηκε στην Πελοπόννησο, στην Κόνιτσα (Ήπειρο) και στο Calgary (Καναδά). Οι κριτικές μάλιστα την παρουσιάζουν ως το νέο «Παιχνίδι του στέμματος» (Game of Thrones).
Ο πρωταγωνιστής είναι αιγυπτιακής καταγωγής και Κόπτης Χριστιανός που μετανάστευσε στις ΗΠΑ σε ηλικία 9 ετών. Ονομάζεται Michael Iskander (παραφθορά του ονόματος του Μέγα Αλέξανδρου στα Περσικά και στη συνέχεια στα αραβικά και τα τουρκικά).
Η εποχή του Δαβίδ τοποθετείται από τους ιστορικούς γύρω στον 10ο με 9ο αιώνα π.Χ. Δεν υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα ούτε ιστορικές πηγές (εκτός από την Παλαιά Διαθήκη) που να επιβεβαιώνουν την ιστορικότητα του προσώπου. Όπως αναφέρει μάλιστα ο Γιάκομπ Ράιτ, Αναπληρωτής Καθηγητής Εβραϊκής Βίβλου στο Πανεπιστήμιο Έμορυ (ΗΠΑ):
«Οι παραδόσεις που ισχυρίζονται ότι ο Δαβίδ κυβέρνησε ένα “ενωμένο βασίλειο” του Ισραήλ και του Ιούδα εμφανίστηκαν πολύ αργότερα. Αν έχω δίκιο σε αυτό το σημείο, οι πιο δημοφιλείς θρύλοι για τον Δαβίδ είναι δημιούργημα γενεών που έζησαν πολύ μετά από αυτόν. Η σφαγή του Γολιάθ, τα κατορθώματά του στην αυλή του Σαούλ, η σχέση του με τον Ιωνάθαν και τη Μιχάλ, η μοίρα του ως φυγάς, οι στρατιωτικές του νίκες στο εξωτερικό, η σχέση του με τη Βηθσαβεέ, ο εμφύλιος πόλεμος με τον Αβεσσαλώμ, η διαδοχή του από τον Σολομώντα – όλα αυτά τα πολύχρωμα επεισόδια δημιουργήθηκαν από μεταγενέστερες γενιές συγγραφέων».
Ο πρώτος κύκλος της σειράς, όπως και τα αντίστοιχα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης περιστρέφεται γύρω από τον συνεχή πόλεμο των Ισραηλιτών με τους Φιλισταίους, προγόνους των σημερινών Παλαιστίνιων. Είναι δυνατόν σήμερα, 3.000 χρόνια αργότερα, να είμαστε στο ίδιο έργο θεατές;
Του χρόνου στην Ιερουσαλήμ. Με αυτήν την ευχή ολοκληρώνονται κάθε χρόνο, επί σχεδόν 20 αιώνες, οι γιορτές του εβραϊκού Πάσχα. Ιστορικά, μετά την έξοδό τους από την Αίγυπτο και την κατάκτηση της «Γης της Επαγγελίας», οι Ισραηλίτες γνώρισαν διαδοχικές εξορίες και διωγμούς. Η πρώτη (Ασσυριακή, 722 π.Χ.) σηματοδοτεί την εξαφάνιση των δέκα φυλών του Ισραήλ ως ξεχωριστές οντότητες. Η δεύτερη (Βαβυλωνιακή, 586 π.Χ.) κράτησε 70 χρόνια, μετά την κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα B’ τον Μέγα. Τέλος, μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από του Ρωμαίους (70 μ.Χ.), τη μετονομασία της σε Αιλία Καπιτωλίνα, και την εξέγερση των Εβραίων που ακολούθησε, απαγορεύτηκε η είσοδος τους στην πόλη (132 μ.Χ.).
Η μεγάλη εβραϊκή διασπορά γνώρισε από το Μεσαίωνα μεγάλες περιοδικές σφαγές (Σταυροφορίες, επιδημία πανούκλας), καθώς και διώξεις και απελάσεις (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Πορτογαλία). Από το τέλος του 19ου αιώνα, λόγω των διώξεων (πογκρόμ) στη Ρωσία ξεκίνησε η μετανάστευση στην Παλαιστίνη, ενώ το αποκορύφωμα ήταν το Ολοκαύτωμα που οργάνωσαν οι Ναζί και κατά τη διάρκεια του οποίου θανατώθηκαν στην Ευρώπη 6 εκατομμύρια Εβραίοι.
Δεν μπορεί να καταλάβει κανείς το τραύμα που έχει αφήσει στους ανθρώπους αυτούς και στους απογόνους τους αυτή η φρικαλεότητα. Και την πρωταρχική σημασία που αποδίδουν στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους θεωρούν ότι υπάρχει μια οργανωμένη και πανίσχυρη οντότητα που είναι η ασπίδα τους οπουδήποτε κι αν βρίσκονται ενάντια στον οποιονδήποτε αντισημίτη τολμήσει να επιβουλευτεί τη ζωή και την ασφάλειά τους.
Η άλλη όψη του νομίσματος. Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ στηρίχτηκε σε δύο κυρίως παράγοντες. Αφενός στο σιωνιστικό κίνημα που προώθησε από τη δεκαετία το 1920 τη μαζική μετανάστευση Εβραίων προς την Παλαιστίνη. Και αφετέρου στην παγκόσμια συμπάθεια προς τον εβραϊκό λαό όταν έγιναν γνωστές οι φρικαλεότητες και η έκταση του Ολοκαυτώματος, συμπάθεια που οδήγησε τον ΟΗΕ στην υιοθέτηση στις 29 Νοεμβρίου 1947 του Σχεδίου Διχοτόμησης των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε τη δημιουργία δύο κρατών (Εβραϊκού και Αραβικού) αλλά η κατανομή των εδαφών ήταν ανισομερής με βάση τον πληθυσμό αφού έδινε στους Εβραίους τα μισά σχεδόν εδάφη παρόλο που εκπροσωπούσαν μόλις το ένα τρίτο του πληθυσμού. Γι’ αυτό και απορρίφτηκε από τους Άραβες …
Μια μέρα μετά άρχισαν οι συγκρούσεις Αράβων και Εβραίων που οδήγησαν στον εκτοπισμό 700.000 Παλαιστινίων από τα σπίτια τους (η Νάκμπα που σημαίνει καταστροφή) και κορυφώθηκαν μετά τις 14 Μαΐου 1948 όταν ανακηρύχτηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Επρόκειτο για τη δεύτερη φάση του υπερ-εκατονταετούς πολέμου κατά των Παλαιστινίων. Η πρώτη (1917-1939) αντιστοιχεί στην διακήρυξη του βρετανού Υπουργού Εξωτερικών λόρδου Μπάλφουρ υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.
Επόμενες φάσεις ήταν οι πόλεμοι του 1967 και του 1982, οι δύο εξεγέρσεις των Παλαιστινίων (ιντιφαντά) τις περιόδους 1987-1995 και 2000-2014, οι περιοδικές πυραυλικές επιθέσεις από τα παλαιστινιακά εδάφη προς το Ισραήλ, και τέλος ο πρόσφατος σε εξέλιξη πόλεμος στη Γάζα με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Το Σχέδιο Διχοτόμησης του 1947 προέβλεπε ίσα δικαιώματα για αμφότερες τις εθνότητες. Το ίδιο προέβλεπε και η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του κράτους του Ισραήλ το 1948. Ωστόσο, τα 5 εκατ. Παλαιστίνιοι που ζουν στα κατεχόμενα δεν έχουν κανένα δικαίωμα ως πολίτες σε αντίθεση με το πάνω από μισό εκατομμύριο εποίκων που απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτή η ανισότητα, που μερικοί χαρακτήρισαν και ως καθεστώς απαρτχάιντ, εντείνει το αίσθημα αδικίας των Παλαιστινίων το οποίο και διαχρονικά υποδαυλίζεται από εξωτερικούς παράγοντες για συγκεκριμένα συμφέροντα (π.χ. Συρία, Ιράν, Τουρκία).
Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις άκαρπες ενδιάμεσες διαπραγματεύσεις για ειρηνική επίλυση των διαφορών (συμφωνίες Καμπ Ντέιβιντ και Όσλο) είχαν ένα διπλό αποτέλεσμα. Αφενός την ενίσχυση των ριζοσπαστικών κινημάτων στη Γάζα (π.χ. Χαμάς) και, αφετέρου, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστίνιων, λόγω των περιορισμών τύπου απαρτχάιντ. Οι νέοι που δεν έχουν τίποτα να περιμένουν εύκολα συμμετέχουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εξασφαλίζουν τη διαβίωση χάρις στις έξωθεν χρηματοδοτήσεις.
Σήμερα, έχει ισοπεδωθεί το μεγαλύτερο μέρος των κτηρίων στη Λωρίδα της Γάζας, έχουν σκοτωθεί χιλιάδες άμαχοι, και ο αποκλεισμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ οδηγεί τον πληθυσμό σε λιμό. Η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται όλο και περισσότερο κατά του Ισραήλ, το οποίο επιμένει στην ολοκληρωτική υποταγή όσων Παλαιστινίων έχουν απομείνει, στην εξόντωση της Χαμάς και φυσικά στην επιστροφή των ομήρων.
Βιβλιογραφία. 1) Wanderings: Chaim Potok's History of the Jews του Chaim Potok, 2) History of Ancient Israel του Christian Frevel, 3) The Invention of the Jewish People του Shlomo Sand, 4) The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonial Conquest and Resistance του Rashid Khalidi, 5) The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood του Rashid Khalidi 6) The Returns of Zionism: Myths, Politics and Scholarship in Israel του Gabriel Piterberg.
Η μεγάλη εβραϊκή διασπορά γνώρισε από το Μεσαίωνα μεγάλες περιοδικές σφαγές (Σταυροφορίες, επιδημία πανούκλας), καθώς και διώξεις και απελάσεις (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Πορτογαλία). Από το τέλος του 19ου αιώνα, λόγω των διώξεων (πογκρόμ) στη Ρωσία ξεκίνησε η μετανάστευση στην Παλαιστίνη, ενώ το αποκορύφωμα ήταν το Ολοκαύτωμα που οργάνωσαν οι Ναζί και κατά τη διάρκεια του οποίου θανατώθηκαν στην Ευρώπη 6 εκατομμύρια Εβραίοι.
Δεν μπορεί να καταλάβει κανείς το τραύμα που έχει αφήσει στους ανθρώπους αυτούς και στους απογόνους τους αυτή η φρικαλεότητα. Και την πρωταρχική σημασία που αποδίδουν στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους θεωρούν ότι υπάρχει μια οργανωμένη και πανίσχυρη οντότητα που είναι η ασπίδα τους οπουδήποτε κι αν βρίσκονται ενάντια στον οποιονδήποτε αντισημίτη τολμήσει να επιβουλευτεί τη ζωή και την ασφάλειά τους.
Η άλλη όψη του νομίσματος. Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ στηρίχτηκε σε δύο κυρίως παράγοντες. Αφενός στο σιωνιστικό κίνημα που προώθησε από τη δεκαετία το 1920 τη μαζική μετανάστευση Εβραίων προς την Παλαιστίνη. Και αφετέρου στην παγκόσμια συμπάθεια προς τον εβραϊκό λαό όταν έγιναν γνωστές οι φρικαλεότητες και η έκταση του Ολοκαυτώματος, συμπάθεια που οδήγησε τον ΟΗΕ στην υιοθέτηση στις 29 Νοεμβρίου 1947 του Σχεδίου Διχοτόμησης των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε τη δημιουργία δύο κρατών (Εβραϊκού και Αραβικού) αλλά η κατανομή των εδαφών ήταν ανισομερής με βάση τον πληθυσμό αφού έδινε στους Εβραίους τα μισά σχεδόν εδάφη παρόλο που εκπροσωπούσαν μόλις το ένα τρίτο του πληθυσμού. Γι’ αυτό και απορρίφτηκε από τους Άραβες …
Μια μέρα μετά άρχισαν οι συγκρούσεις Αράβων και Εβραίων που οδήγησαν στον εκτοπισμό 700.000 Παλαιστινίων από τα σπίτια τους (η Νάκμπα που σημαίνει καταστροφή) και κορυφώθηκαν μετά τις 14 Μαΐου 1948 όταν ανακηρύχτηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Επρόκειτο για τη δεύτερη φάση του υπερ-εκατονταετούς πολέμου κατά των Παλαιστινίων. Η πρώτη (1917-1939) αντιστοιχεί στην διακήρυξη του βρετανού Υπουργού Εξωτερικών λόρδου Μπάλφουρ υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.
Επόμενες φάσεις ήταν οι πόλεμοι του 1967 και του 1982, οι δύο εξεγέρσεις των Παλαιστινίων (ιντιφαντά) τις περιόδους 1987-1995 και 2000-2014, οι περιοδικές πυραυλικές επιθέσεις από τα παλαιστινιακά εδάφη προς το Ισραήλ, και τέλος ο πρόσφατος σε εξέλιξη πόλεμος στη Γάζα με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Το Σχέδιο Διχοτόμησης του 1947 προέβλεπε ίσα δικαιώματα για αμφότερες τις εθνότητες. Το ίδιο προέβλεπε και η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του κράτους του Ισραήλ το 1948. Ωστόσο, τα 5 εκατ. Παλαιστίνιοι που ζουν στα κατεχόμενα δεν έχουν κανένα δικαίωμα ως πολίτες σε αντίθεση με το πάνω από μισό εκατομμύριο εποίκων που απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτή η ανισότητα, που μερικοί χαρακτήρισαν και ως καθεστώς απαρτχάιντ, εντείνει το αίσθημα αδικίας των Παλαιστινίων το οποίο και διαχρονικά υποδαυλίζεται από εξωτερικούς παράγοντες για συγκεκριμένα συμφέροντα (π.χ. Συρία, Ιράν, Τουρκία).
Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις άκαρπες ενδιάμεσες διαπραγματεύσεις για ειρηνική επίλυση των διαφορών (συμφωνίες Καμπ Ντέιβιντ και Όσλο) είχαν ένα διπλό αποτέλεσμα. Αφενός την ενίσχυση των ριζοσπαστικών κινημάτων στη Γάζα (π.χ. Χαμάς) και, αφετέρου, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστίνιων, λόγω των περιορισμών τύπου απαρτχάιντ. Οι νέοι που δεν έχουν τίποτα να περιμένουν εύκολα συμμετέχουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εξασφαλίζουν τη διαβίωση χάρις στις έξωθεν χρηματοδοτήσεις.
Σήμερα, έχει ισοπεδωθεί το μεγαλύτερο μέρος των κτηρίων στη Λωρίδα της Γάζας, έχουν σκοτωθεί χιλιάδες άμαχοι, και ο αποκλεισμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ οδηγεί τον πληθυσμό σε λιμό. Η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται όλο και περισσότερο κατά του Ισραήλ, το οποίο επιμένει στην ολοκληρωτική υποταγή όσων Παλαιστινίων έχουν απομείνει, στην εξόντωση της Χαμάς και φυσικά στην επιστροφή των ομήρων.
Βιβλιογραφία. 1) Wanderings: Chaim Potok's History of the Jews του Chaim Potok, 2) History of Ancient Israel του Christian Frevel, 3) The Invention of the Jewish People του Shlomo Sand, 4) The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonial Conquest and Resistance του Rashid Khalidi, 5) The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood του Rashid Khalidi 6) The Returns of Zionism: Myths, Politics and Scholarship in Israel του Gabriel Piterberg.
