07 Σεπτεμβρίου 2021

Οι πληγές της Προστασίας του Πολίτη και το μέλλον

Η περιστολή των μελλοντικών επιπτώσεων ατυχημάτων και καταστροφών απαιτεί θαρραλέο σχεδιασμό για ένα μέλλον τελείως διαφορετικό από το παρελθόν
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Σεπτεμβρίου 2021 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-460)


Το 2002, μετά από σχετικές συζητήσεις με ανθρώπους που γνώριζαν σε βάθος τα θέματα της Πολιτικής Προστασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο ευρωβουλευτής Γιώργος Κατηφόρης κατέθεσε στην Ευρωπαϊκή Συνέλευση για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία εκπροσωπούσε την Ελληνική Κυβέρνηση, ένα έγγραφο με τίτλο «Οι Συνθήκες και η προστασία των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές». Τον Οκτώβριο του 2009 ο Γιώργος Παπανδρέου περιλάμβανε για πρώτη φορά στην κυβέρνησή του αντί για το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης, ένα Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Οι εξοικειωμένοι με τον τρόπο λειτουργίας των πραγμάτων σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γνωρίζουν πως οι αρμοδιότητες για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της προστασίας των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές ανήκουν κατ’ αρχήν στα Υπουργεία Εσωτερικών. Ενώ ο συντονισμός αστυνομίας και πυροσβεστών ανήκουν κατ’ αρχήν στην τοπική και περιφερειακή αυτοδιοίκηση.

Γιατί, όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα, η Προστασία των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές αφορά πολυάριθμες υπηρεσίες και δομές και είναι κατ’ εξοχήν υπόθεση συντονισμού και συνεργασίας παρά θέμα διοίκησης και ελέγχου. Με απλά λόγια δεν είναι θέμα ιεραρχίας και πυραμίδας αλλά συντονισμού πολλών διαφορετικών υπηρεσιών ώστε να λειτουργούν σαν ορχήστρα μουσικών οργάνων. Με βασική αρχή την προτροπή που υπάρχει έξω από ορισμένες αίθουσες επιχειρήσεων «Αφήστε το Εγώ σας απέξω».

Οι πληγές της Προστασίας στην Ελλάδα. Ο πολλαπλασιασμός των υπουργείων που ασχολούνται με την προστασία των πολιτών δείχνει ότι οι ιθύνοντες δεν έχουν αντιληφθεί την σοβαρότητα της κατάστασης και προσπαθούν να βάλουν νέο κρασί σε παλιούς ασκούς. Με άλλα λόγια προσπαθούν να στήσουν μια «νέα» πολιτική προστασία με τα ίδια παλιά υλικά που αποδείχτηκαν ανεπαρκή μέχρι σήμερα.

Όμως, είναι γνωστό από την αρχαιότητα ότι «οὐδεὶς βάλλει οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς παλαιούς· εἰ δὲ μή, ῥήσσει ὁ οἶνος ὁ νέος τοὺς ἀσκούς, καὶ ὁ οἶνος ἐκχεῖται καὶ οἱ ἀσκοὶ ἀπολοῦνται· ἀλλὰ οἶνον νέον εἰς ἀσκοὺς καινοὺς βλητέον» (Μαρκ. β, 22). Και τα παλιά υλικά δεν έχουν να κάνουν με τους ένστολους (π.χ. της Πυροσβεστικής, της Αστυνομίας ή των Ενόπλων Δυνάμεων) από τους οποίους αντλούνται τις περισσότερες φορές οι ηγεσίες της Πολιτικής Προστασίας.

Έχουν κυρίως να κάνουν με απαρχαιωμένες νοοτροπίες ευθυνοφοβίας και συγκεντρωτισμού, καθώς και με σοβαρές ελλείψεις γνώσεων και επιχειρησιακής ικανότητας σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης (τοπικής, περιφερειακής, εθνικής). Αλλά και με παντελή άγνοια των πολιτών για τις δικές τους ευθύνες. Κυρίως έχουν να κάνουν με σοβαρότατη έως εγκληματική άγνοια της σημασίας της πρόληψης για μια σειρά ατυχημάτων και καταστροφών με διαχρονικό αποτέλεσμα να χάνονται ανθρώπινες ζωές, περιουσίες και πολύτιμα κομμάτια του φυσικού περιβάλλοντος.

Όπως έχουμε γράψει κατ’ επανάληψη από αυτήν εδώ τη στήλη υπάρχει σοβαρότατη έλλειψη σχεδιασμού όσον αφορά την αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών με βάση τον ετήσιο αριθμό θυμάτων και αναπηριών, το ετήσιο κόστος της απώλειας περιουσιών και υποδομών και τέλος την έκταση της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος.

Οι ιθύνοντες μιλούν πάντα για την ενίσχυση της ετοιμότητας και της επέμβασης αναφερόμενοι σε προσλήψεις πυροσβεστών και στην αγορά επίγειων και εναέριων μέσων, ενώ υποβαθμίζεται συστηματικά η πρόληψη και ο σχεδιασμός της ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων που απαιτούν υποπολλαπλάσιο κόστος και έχουν πολλαπλάσιο αποτέλεσμα.

Υπάρχει βέβαια το πετυχημένο παράδειγμα της αντισεισμικής πολιτικής όπου εδώ και χρόνια η έμφαση έχει δοθεί στην πρόληψη με την εφαρμογή αυστηρού αντισεισμικού κανονισμού αλλά και στην ενημέρωση και την εκπαίδευση στα σχολεία. Παράδειγμα το οποίο όμως δεν έχει εφαρμοστεί και στις άλλες μεγάλες κατηγορίες καταστροφών όπως οι πλημμύρες και οι δασικές πυρκαγιές αλλά και ατυχημάτων όπως τα τροχαία και οι μεγάλες προκλήσεις στον τομέα της υγείας. Και φυσικά, ούτε στην υπέρτατη πρόκληση της κλιματικής αλλαγής, των τεχνολογικών και υγειονομικών κινδύνων και της μετανάστευσης.

Ένα σχέδιο για το μέλλον. Διαβάζω στην τελευταία ανάρτηση του καθηγητή Ντέιβιντ Αλεξάντερ που κατέχει την έδρα Περιστολής (των επιπτώσεων) κινδύνων και καταστροφών στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (UCL) πως για να αντιμετωπίσουμε την ραγδαία εξελισσόμενη κλιματική κρίση θα πρέπει να πάψουμε να σχεδιάζουμε με βάση τις προηγούμενες καταστροφές αλλά να οργανωθούμε για τις καταστροφές που (γνωρίζουμε ότι) επέρχονται.

Έτσι, στον τομέα της προστασίας των πολιτών αντί να περιμένουμε την αργή εξέλιξη των πραγμάτων χρειαζόμαστε μια επανάσταση ενεργώντας σε οκτώ σημεία. Μετατροπή του σχεδιασμού και της διαχείρισης έκτακτων αναγκών σε επάγγελμα ζωτικής σημασίας σε εθνικό επίπεδο. Αξιοποίηση της τεχνολογίας για να μεταβούμε από το δόγμα διοίκηση-και-έλεγχος στο δόγμα συντονισμός-και-συνεργασία.

Εκσυγχρονισμός της κουλτούρας της πολιτικής προστασίας έτσι ώστε να γίνει ανοικτή σε όλους. Ιδιαίτερη ανάπτυξη του συστήματος της προστασίας έτσι ώστε να είναι έντονα και μόνιμα παρόν σε τοπικό επίπεδο. Εμπλοκή των πολιτών μέσω διαβούλευσης και της ανάπτυξης του οργανωμένου εθελοντισμού. Συντονισμός σε περιφερειακό επίπεδο και εναρμόνιση σε εθνικό επίπεδο – δηλαδή δημιουργία ενός ενοποιημένου, λειτουργικού συστήματος που να λειτουργεί συνδυαστικά σε όλα τα επίπεδα. Με επαρκή χρηματοδότηση, επειδή η έλλειψη πόρων θα έχει τρομερές συνέπειες. Και τέλος, βάζοντας πάνω από όλα την προστασία των ανθρώπων.

Ζούμε, γράφει ο καθηγητής, σε μια εποχή στην οποία η πραγματικότητα σημαίνει διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους. Ακόμη και η αντικειμενική επιστημονική αλήθεια έχει μπει στη γωνία. Πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε το είδος εκείνο της διαφωνίας που προκαλεί την εξάπλωση της δομικής ανομίας και την κατάρρευση των αξιών και των προτύπων. Ταυτόχρονα η κοινωνία παλεύει με ένα ισχυρό κύμα τεχνολογικών αλλαγών χωρίς να κατανοεί πόσο ευάλωτη είναι στην τεχνολογία (φανταστείτε για παράδειγμα τις επιπτώσεις από μια διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος μεγάλης διαρκείας), ούτε τις μεθόδους που θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για να αντιμετωπιστεί αυτή η αδυναμία.

Ταυτόχρονα οι κυβερνήσεις δεν θέλουν να ξέρουν για την περιστολή των κινδύνων από καταστροφές ελπίζοντας πως η «στραβή» δεν θα τύχει στη διάρκεια της θητείας τους. Δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την δημιουργία αποδοτικών και αποτελεσματικών συστημάτων αντιμετώπισης αλλά δεν υπάρχει και μεγάλη ζήτηση για κάτι τέτοιο λόγω της γενικής άγνοιας και της μοιρολατρίας όσον αφορά τις καταστροφές.

Και ας μην περιμένουμε πως η υποβολή επιστημονικών πληροφοριών στους ιθύνοντες θα τους χρησιμεύσουν για δράση. Όπως μου έλεγε και ένας παλιός προϊστάμενος Πολιτικής Προστασίας (που σημειωτέον δεν είχε πάει στο πανεπιστήμιο) «Έλα μωρέ τι ξέρουν όλοι αυτοί οι επιστήμονες με τις μεγάλες άσπρες γενειάδες».

Το μέλλον πρέπει να αντιμετωπιστεί με ευρύτητα πνεύματος, και συναίσθηση ότι δεν θα είναι ίδιο με το παρελθόν. Χάρις στις εργασίες της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος γνωρίζουμε τι μας περιμένει. Στο χέρι μας είναι να προετοιμαστούμε κατάλληλα … για τα παιδιά και τα εγγόνια μας.

Πηγή: http://emergency-planning.blogspot.com/2021/08/a-five-minute-plea-for-better-civil.html
 

Δομική Ανομία (anomie) είναι η κατάσταση αστάθειας που προκύπτει από την κατάρρευση προτύπων, ηθικών αξιών και καθοδήγησης ή από την έλλειψη σκοπού και ιδεωδών (Émile Durkheim, 1893). Μπορεί να προκύψει από την σύγκρουση συστημάτων πεποιθήσεων και προκαλεί ρήξη των κοινωνικών δεσμών μεταξύ του ατόμου και της κοινότητας που καταλήγει σε δυσλειτουργική ανικανότητα ενσωμάτωσης σε τυπικές καταστάσεις της κοινωνίας π.χ. εύρεση εργασίας, επιτυχία σε διαπροσωπικές σχέσεις κλπ.

Ο νεολογισμός πρεκαριάτο (precariat) αναφέρεται στην κοινωνική τάξη ατόμων που ζουν σε καθεστώς αβεβαιότητας, χωρίς προβλεψιμότητα ή ασφάλεια κάτι που επηρεάζει την υλική και ψυχολογική τους ευημερία.

Γνωμικά - Παροιμίες