ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και μέσα ενημέρωσης
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Η αντιμετώπιση ενός ατυχήματος – και πολύ περισσότερο, μιας καταστροφής – απαιτεί την αρμονική συνεργασία των αρχών με τα μέσα ενημέρωσης για την καλύτερη προστασία των πολιτών
Πριν από λίγα χρόνια σε ένα συνέδριο για την αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών στο Άμστερνταμ είχα την ευκαιρία να ακούσω μια ενδιαφέρουσα εξομολόγηση. Μιλούσε ο Πιέρ Μπούρκ, δήμαρχος του Μονρεάλ που είχε διαχειριστεί την μεγάλη χιονοθύελλα του 2001 η οποία είχε παραλύσει ολόκληρο το βόρειο Καναδά επί εβδομάδες. Πολλές γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος είχαν καταστραφεί, οι δρόμοι είχαν κλείσει, ολόκληρες συνοικίες είχαν αποκλειστεί. «Μια στιγμή», είπε ο δήμαρχος, «με ειδοποίησαν ότι η διακοπή ρεύματος θα έπληττε την τοπική εταιρεία υδάτων με αποτέλεσμα η πόλη να μείνει ενδεχομένως και χωρίς νερό». «Με συμβούλευσαν», πρόσθεσε, «να το ανακοινώσω στον πληθυσμό, με κίνδυνο να επιταχύνω την κατάρρευση της υδροδότησης αφού όλοι οι πολίτες θα άρχιζαν να γεμίζουν τις μπανιέρες τους με νερό για να αντιμετωπίσουν την λειψυδρία. Αποφάσισα να μην ανακοινώσω τίποτα, αναλαμβάνοντας τις όποιες ευθύνες. Ευτυχώς η παροχή ρεύματος αποκαταστάθηκε εγκαίρως και έτσι ο κίνδυνος αποτράπηκε».
Πως θα αντιμετώπιζαν οι δημοσιογράφοι μια τέτοια είδηση; Θα την ανακοίνωναν στο κοινό δημιουργώντας κλίμα πανικού που θα οδηγούσε σε επιδείνωση της κατάστασης ή θα σεβόταν την απόφαση του δημάρχου που ανελάμβανε και την ευθύνη της απόφασης;
Στις περισσότερες χώρες τα μέσα ενημέρωσης συμμετέχουν ισότιμα στον σχεδιασμό και την αντιμετώπιση μεγάλων ατυχημάτων και καταστροφών. Η συμμετοχή τους στο σχεδιασμό τους δίνει την ευκαιρία να κατανοήσουν τις προκλήσεις και τους περιορισμούς που αντιμετωπίζουν οι αρχές και οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης όταν καλούνται να αντιμετωπίσουν καταστάσεις για την αντιμετώπιση των οποίων απαιτούνται μέσα πέρα από τις διαθέσιμες δυνατότητες. Εξ ορισμού η καταστροφή είναι μια κατάσταση η αντιμετώπιση της οποίας απαιτεί πολύ περισσότερα μέσα από αυτά που διατίθενται στην πράξη. Δέκα τραυματίες με βαριά εγκαύματα όταν διατίθενται μόνο πέντε εξοπλισμένες κλίνες. Χίλιοι τραυματισμένοι που χρειάζονται διακομιδή όταν διατίθενται μόνο δέκα ασθενοφόρα και δύο νοσοκομεία με κατάλληλα εξοπλισμένα χειρουργεία που μπορούν να περιθάλψουν από δύο έως πέντε τραυματίες την ώρα. Δέκα χιλιάδες άστεγοι όταν διατίθενται σκηνές και κλινοσκεπάσματα μόνο για πέντε χιλιάδες …
Μα στις άλλες χώρες διατίθενται πολύ περισσότερα μέσα, θα πει κάποιος. Γιατί η πολιτεία δεν φροντίζει να προβλέψει; Κι αν δεν έχει προβλέψει, ποιος πήρε την απόφαση και που πάνε τα χρήματα των φορολογούμενων; Που είναι το κράτος; Ποιος αποφασίζει; Να μερικές ερωτήσεις που συχνά θέτουν οι δημοσιογράφοι όταν κληθούν να καλύψουν μια καταστροφή χωρίς να έχουν ιδέα για τις δυνατότητες των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης και τις παραδοχές που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον σχεδιασμό. Όταν οι γερμανικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μια πυρκαγιά στο αεροδρόμιο του Ντίσελντορφ, γρήγορα διαπίστωσαν ότι οι διαθέσιμες κλίνες για βαρείς εγκαυματίες στην ευρύτερη περιοχή δεν αρκούσαν για την περίθαλψη των θυμάτων. Ευτυχώς, η κεντρική θέση του Ντίσελντορφ επέτρεψε την αεροδιακομιδή πολλών τραυματιών ακόμη και σε γειτονικές χώρες με κατάλληλη υποδομή που απείχαν το πολύ δύο ώρες από τον τόπο του ατυχήματος. Αυτός είναι ο μέγιστος χρόνος μέσα στον οποίο ο εγκαυματίας θα πρέπει να λάβει την κατάλληλη περίθαλψη σε εξειδικευμένο κέντρο για να έχει πιθανότητες να επιζήσει. Είναι προφανές ότι αυτό θα ήταν αδύνατο να γίνει αν μια παρόμοια καταστροφή έπληττε μια απομακρυσμένη περιφέρεια όπως η Κρήτη.
Μια άλλη κακή συνήθεια των ηλεκτρονικών ιδίως μέσων ενημέρωσης είναι να υποκαθιστούν τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης στην παρακολούθηση της εξέλιξης μιας καταστροφής σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Το αποτέλεσμα είναι ότι στο βωμό της ακροαματικότητας θυσιάζεται η δυνατότητα των αρμόδιων υπηρεσιών να δράσουν ανενόχλητες με βάση τα σχέδια και την εκπαίδευσή τους με στόχο την καλύτερη δυνατή προστασία των πολιτών. Αντ’ αυτού οι αρμόδιοι καλούνται να δίνουν εξηγήσεις για τις αποφάσεις τους στους δημοσιογράφους, να αντιμετωπίζουν τους θυμωμένους πολίτες που πιστεύουν την ελλιπή εικόνα που τους παρέχει το ένα ή το άλλο τηλεοπτικό κανάλι ή ραδιοσταθμός με αποτέλεσμα να δίνεται μια συχνά παραμορφωμένη και ανακριβής εικόνα κακής οργάνωσης ή έλλειψης επικοινωνίας.
Είναι δυνατόν να αποφευχθούν τα παραπάνω προβλήματα και να εξασφαλιστεί η αρμονικότερη συνεργασία και αλληλοκατανόηση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης και των μέσων ενημέρωσης; Η απάντηση είναι θετική αλλά απαιτείται μακροχρόνια συνεργασία και ανάπτυξη σχέσεων εμπιστοσύνης. Κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με την συστηματική συμμετοχή των μέσων ενημέρωσης σε όλες τις φάσεις σχεδιασμού της αντιμετώπισης ατυχημάτων και καταστροφών. Μόνον τότε η όποια κριτική θα γίνεται με πλήρη επίγνωση των βασικών επιλογών που έγιναν πριν από την καταστροφή αλλά και των δυνητικών επιπτώσεων που μπορεί να έχει στους πολίτες ή όποια κοινοποίηση ειδήσεων που θα αυξήσει τον πανικό και θα δημιουργήσει ανεξέλεγκτες αντιδράσεις. Παράλληλα, οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης θα υποχρεωθούν να αντιμετωπίζουν ρεαλιστικά τα μέσα ενημέρωσης προσπαθώντας να αιτιολογήσουν πολύ καλύτερα τις αποφάσεις τους και βελτιώνοντας την ελεγχόμενη πρόσβαση στα θέατρα των επιχειρήσεων.
Με στόχο να τεθούν οι βάσεις για μια καλύτερη συνεργασία μεταξύ υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης και περιφερειακών μέσων ενημέρωσης, η Περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Επαρχιακού Τύπου οργανώνουν στις 11 και 12 Μαΐου μια Διημερίδα στο ΙΕΤ στον Αποκόρωνα. Έχουν κληθεί εκπρόσωποι από τους δήμους, τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης και τα κρητικά μέσα ενημέρωσης και ο στόχος είναι μέσα από συζήτηση να προκύψουν από κοινού συμφωνημένες αρχές και θεμελιώδεις κατευθύνσεις συνεργασίας. Τις αρχές και τις κατευθύνσεις αυτές θα αναλάβουν να εφαρμόσουν σε ένα πλαίσιο συνεργασίας και δεοντολογίας κατά την παρουσίαση, τον σχολιασμό και την αντιμετώπιση μελλοντικών ατυχημάτων και καταστροφών και των συναφών οδηγιών προς το κοινό, με επιδίωξη τη μείωση των συνεπειών και την αποφυγή τυχόν πανικού.
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
