Προφύλαξη από φυσικές καταστροφές

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 24 Οκτωβρίου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Προφύλαξη από φυσικές καταστροφές
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Για τις φυσικές καταστροφές όπως είναι οι σεισμοί, οι πλημμύρες, οι δασικές πυρκαγιές, τα παλιρροϊκά κύματα (τσουνάμι) και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η πρόληψη ταυτίζεται με την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων …

Στο τρίτο μέρος της ομιλίας μου στο Ηράκλειο με θέμα «Ατυχήματα και καταστροφές – Πρόληψη και ελαχιστοποίηση επιπτώσεων» αναφέρθηκα στις φυσικές καταστροφές που μας απειλούν. Είναι γεγονός ότι κατά την τελευταία τριακονταετία οι μεγάλες φυσικές καταστροφές έχουν πολλαπλασιαστεί παγκοσμίως αλλά και στην Ευρώπη. Από τις στατιστικές που δημοσιεύουν τακτικά μεγάλες εταιρείες αντασφάλισης αλλά και διεθνείς οργανισμοί (π.χ. ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός) προκύπτει ότι οι φυσικές καταστροφές προκαλούν όλο και περισσότερες οικονομικές ζημιές αλλά, ευτυχώς, όλο και λιγότερα ανθρώπινα θύματα. Πράγματι, στις κοινωνίες μας, ιδίως στην Ευρώπη, τα μέτρα πρόληψης διασφαλίζουν την σωτηρία των ανθρώπων. Αντίθετα, οι διαταραχές που προκαλούν οι φυσικές καταστροφές στην οικονομική διαδικασία, όπως για παράδειγμα η καταστροφή σπιτιών, βιομηχανιών και υποδομών, η διακοπή των επικοινωνιών και τέλος η συχνά μακροχρόνια αποκατάσταση των ζημιών, έχουν σημαντικές και μακροπρόθεσμες οικονομικές επιπτώσεις. Όμως, τι μπορεί να κάνει ο πολίτης για να μειώσει τις αρνητικές επιπτώσεις από τις φυσικές καταστροφές; Πολλά, αρκεί να λάβει τα μέτρα του εγκαίρως.

Στη χώρα μας η σημαντικότερη φυσική απειλή είναι βέβαια οι σεισμοί. Οι επιστήμονες μας λένε ότι στην Ελλάδα απελευθερώνεται το 50% περίπου της σεισμικής ενέργειας που πλήττει τον ευρωπαϊκό χώρο. Αυτό όμως δεν πρέπει να μας φοβίζει. Αν κτίσουμε το νέο μας σπίτι (ή ενισχύσουμε το υπάρχον), παίρνοντας όλα τα μέτρα που προβλέπει ο αντισεισμικός κανονισμός, είναι σίγουρο ότι δεν θα κινδυνεύσουμε. Πρέπει όμως να ακολουθήσουμε πιστά τη μελέτη του πολιτικού μηχανικού. Ακόμη και μια αθώα επέμβαση κατά την κατασκευή (π.χ. ένα άνοιγμα εκεί που δεν προβλέπεται, η μικρή μετατόπιση μιας κολώνας, το κτίσιμο ενός μπαλκονιού) μπορεί να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα σε περίπτωση σεισμού. Φροντίζουμε επίσης την ποιότητα των σοβάδων (για να μην ξεκολλήσουν), τη στήριξη των φωτιστικών και των επίπλων (για να μην πέσουν) ακόμη και τα καντήλια ή άλλες πηγές θερμότητας (που ανατρεπόμενες θα προκαλέσουν πυρκαγιά). Σημασία έχει επίσης και η ποιότητα του εδάφους πάνω στην οποία έχει κτιστεί το σπίτι - ο Παρθενώνας δεν έχει πέσει γιατί είναι κτισμένος πάνω στον αθηναϊκό σχιστόλιθο, ένα σκληρό πέτρωμα πάνω στο οποίο είναι κτισμένο μεγάλο μέρος της παλιάς Αθήνας.

Η προφύλαξη από πλημμύρες στηρίζεται κυρίως στην επιλογή της τοποθεσίας. Αν κτίσουμε μέσα στη λεκάνη απορροής ενός ποταμού, κάποια στιγμή θα κινδυνεύσουμε να πλημμυρήσουμε από νερά ή από λάσπες. Βέβαια, η πολιτεία μπορεί να μας προφυλάξει με κάποια αντιπλημμυρικά έργα αλλά «όποιος φυλάει τα ρούχα του έχει τα μισά». Όσοι πάντως επιμείνουνε να κατοικούνε σε περιοχές υψηλής επικινδυνότητας θα πρέπει να έχουν σχεδιάσει την διαφυγή τους προς κάποια ασφαλή περιοχή και να ακούνε τακτικά τα δελτία αναγγελίας επικίνδυνων καιρικών φαινομένων για να μην τους πιάσει η πλημμύρα στον ύπνο …

Στην προφύλαξη από τις πυρκαγιές γενικά, αλλά και τις δασικές πυρκαγιές ειδικότερα, έχουμε αναφερθεί κατ' επανάληψη από την στήλη αυτή. Για να προλάβουμε αλλά και για να καταπολεμήσουμε τη φωτιά θα πρέπει να επιτεθούμε σε μία από τις τρεις συνιστώσες της φωτιάς - την καύσιμη ύλη, το οξειδωτικό και το έναυσμα - να σπάσουμε δηλαδή το επιλεγόμενο «τρίγωνο της φωτιάς». Μειώνουμε την καύσιμη ύλη με τακτικό καθάρισμα ξερόκλαδων, αγριόχορτων, εύφλεκτων σκουπιδιών, γύρω από τα σπίτια μας αλλά και στους κοινόχρηστους χώρους, ιδίως στα περιαστικά δάση. Δεν καίμε ξερόχορτα, δεν κάνουμε ψησταριές στο ύπαιθρο και φροντίζουμε για τον καθαρισμό των μονωτήρων της ΔΕΗ που μπορεί να δημιουργήσουν σπινθήρες και να προκαλέσουν πυρκαγιά. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται τις ημέρες με ισχυρούς ανέμους - το οξειδωτικό που λέγαμε και το οποίο δυστυχώς δεν το ελέγχουμε.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα αποτελούν μια διαρκώς διογκούμενη φυσική απειλή που συνδέεται και με την αλλαγή του κλίματος. Πρόκειται για τις πολύ έντονες καταιγίδες με ισχυρούς ανέμους και μεγάλες βροχοπτώσεις αλλά και για τα κύματα ξηρασίας που μπορούν να πλήξουν τις περιοχές μας. Η ενίσχυση των κτηρίων για να καταστούν ανθεκτικότερα στα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι μια πρώτη ενέργεια που μπορεί να συνδυαστεί με τις ενισχύσεις για την αντιμετώπιση σεισμού. Στην αντιμετώπιση των πλημμυρών αναφερθήκαμε παραπάνω. Η αντιμετώπιση της επερχόμενης ξηρασίας περιλαμβάνει την προσεκτική αξιοποίηση όλων των υδατικών πόρων. Επί αιώνες τα νησιά μας υδρεύονταν από τις στέρνες στις οποίες συγκεντρωνόταν το νερό της βροχής, παράδειγμα που μπορούμε άνετα να ακολουθήσουμε με την κατασκευή (ή την επισκευή υφιστάμενων) δεξαμενών νερού σε κάθε σπίτι. Παράλληλα με κάποια μεγάλα έργα κατασκευής φραγμάτων και λιμνοδεξαμενών συγκέντρωσης νερού από την πολιτεία, σε ατομικό επίπεδο μπορούμε να περιορίσουμε την σπατάλη του νερού ρυθμίζοντας κατάλληλα τις αρδεύσεις αλλά και μειώνοντας την κατανάλωση του νερού οικιακής χρήσης.

Τελευταία φυσική απειλή στην οποία θα αναφερθούμε είναι τα παλιρροϊκά κύματα (τσουνάμι). Στο παρελθόν η Κρήτη είχε πληγεί από τέτοια φαινόμενα που οφείλονταν σε εκρήξεις γειτονικών ηφαιστείων (π.χ. της Σαντορίνης) ή σε σεισμούς. Η πρόληψη συνίσταται στην σωστή επιλογή της τοποθεσίας των οικοδομών μακριά από θεωρητικώς απειλούμενες παράκτιες ζώνες. Βέβαια, η σχετική σπουδαιότητα της απειλής σε σχέση με άλλες φυσικές απειλές όπως οι σεισμοί είναι πολύ μικρότερη και οι απειλούμενες παράκτιες ζώνες, κυρίως στο βόρειο τμήμα της Κρήτης έχουν μικρό σχετικά πλάτος, όπως έχουν δείξει πρόσφατες επιστημονικές προσομοιώσεις.

Αξίζει όμως να αναφερθούμε και στα μέτρα που έχει λάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της πρόληψης ατυχημάτων και καταστροφών, κάτι που θα κάνουμε στο επόμενο άρθρο.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com