Κάπνισμα: η κυβερνητική αποτυχία (Ι)

Ο σύμβουλος της κυβέρνησης για την αντικαπνιστική πολιτική παραδέχεται έμμεσα την αποτυχία
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Απριλίου 2024 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-493)

Στερνή μου γνώση να σ’ είχα πρώτα. «Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι πιο επικίνδυνο από το κανονικό», υποστήριξε, σε πρόσφατη συνέντευξη του στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, ο Επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας για τον έλεγχο του καπνίσματος, καθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης. Συμπλήρωσε μάλιστα ότι χρησιμοποιείται «ως μηχανισμός εξάπλωσης του καπνίσματος στα παιδιά». Γιατί η καπνοβιομηχανία «έχει δώσει την έμφαση στη διαφήμιση, στην προώθηση και στην διείσδυση αυτού του προϊόντος στα παιδιά του Δημοτικού και του Γυμνασίου … σε αθώα παιδιά των 10, των 12 και των 15 ετών».

Υπογράμμισε πως η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει την πώληση καπνικών προϊόντων σε άτομα κάτω των 18 ετών αλλά δεν εφαρμόζεται καθόλου με αποτέλεσμα οι ανήλικοι να μην προστατεύονται όπως πρέπει. Ανέφερε επίσης ότι το ηλεκτρονικό κάπνισμα έχει αποδειχτεί εδώ και 12 χρόνια ότι ερεθίζει και προκαλεί άμεση φλεγμονή, η οποία στη συνέχεια ως χρόνια φλεγμονή αλλάζει το DNA και οδηγεί στην ανάπτυξη όγκων. Προτείνει τέλος, «να μην επιτρέπεται να πουλάει κανένας περιπτερούχος τσιγάρα χωρίς επίδειξη ταυτότητας».

Όμως, πού ήταν ο κ. καθηγητής όταν ορισμένα νέα καπνικά προϊόντα χαρακτηρίστηκαν ως μειωμένης επικινδυνότητας; Πού ήταν όταν συστάθηκε η «Επιτροπή Αξιολόγησης του βαθμού βλαπτικότητας των νέων προϊόντων καπνού» που επιτρέπει στους εμπόρους νικοτίνης να προχωρήσουν σε «επικοινωνία τεκμηριωμένων επιστημονικά ισχυρισμών, σύμφωνα με τους οποίους, η χρήση νέων προϊόντων καπνού, νικοτινούχων και μη ηλεκτρονικών τσιγάρων και λοιπών νικοτινούχων προϊόντων εμφανίζει σημαντικά μειωμένο κίνδυνο για την υγεία ή μείωση στις εκπομπές τοξικών ουσιών ή μειωμένη τοξικότητα σε σχέση με το συμβατικό τσιγάρο»;

Ο ίδιος, το 2021 κατηγόρησε την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι έδιναν παραπλανητικά στοιχεία για τον αριθμό των καπνιστών στην Ελλάδα (42% αντί για το 25% που έδιναν οι στατιστικές της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής). Τον διέψευσαν όμως στελέχη της καπνοβιομηχανίας που δήλωσαν «ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση σε ποσοστό καπνιστών καθώς το 41% των ενήλικων είναι… κολλημένοι με το τσιγάρο»!

Τι κρίμα που απέτυχε στην πράξη η κυβερνητική πολιτική, η οποία στηρίζεται στις εισηγήσεις της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας, αλλά και στις διαχρονικές πιέσεις της καπνοβιομηχανίας, με την οποία η κυβέρνηση έχει – διαχρονικά και παράνομα – τις καλύτερες σχέσεις (βλ. ΧΝ 6/6/2023). Και τι κρίμα που το 2019, στην ισχύουσα Κοινή Υπουργική Απόφαση για τα πρόστιμα σχετικά με τις παραβάσεις εφαρμογής του αντικαπνιστικού νόμου, το Υπουργείο «ξέχασε» το παράρτημα του 2010 που αφορούσε τα πρόστιμα για τη διαφήμιση – την οποία ο νόμος απαγορεύει ρητά.

Μια νέα γενιά εξαρτημένη από τη νικοτίνη. Μέλη του Συλλόγου «Ακαπνίστας» είχαν την ευκαιρία να διαπιστώσουν από πρώτο χέρι την τραγική κατάσταση σε ένα σχολείο της Κρήτης όπου πρόσφατα προκλήθηκαν να κάνουν μια παρουσίαση με τίτλο «Μαθαίνω να μην καπνίζω». Κι αυτό γιατί από το 2019 ο Σύλλογος, μετά από έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, οργανώνει παρουσιάσεις σε Δημοτικά (5η και 6η τάξη) και Γυμνάσια (1η και 2α τάξη) στην Κρήτη με βάση μεθοδολογία της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας και με στόχο τη μείωση του καπνίσματος στη χώρα μας.

Πρόκειται για την πρωτοβουλία SmokeFreeGreece, επικεφαλής της οποίας είναι ο παραπάνω αναφερόμενος καθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης. Από τη συζήτηση μετά την παρουσίαση με τα παιδιά και τους δασκάλους προέκυψε ότι πίσω από το σχολείο, και στο προαύλιο της παρακείμενης εκκλησίας, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία να μυηθούν στο κάπνισμα ηλεκτρονικών και συμβατικών τσιγάρων χωρίς κανένα έλεγχο. Πολλά παιδιά ανέφεραν μάλιστα και τον «Θανάση», παλαιό μαθητή του σχολείου, ο οποίος συχνά τους προτρέπει να ξεκινήσουν το κάπνισμα.

Δυστυχώς, οι διευθυντές των σχολείων σπάνια προσκαλούν τους εθελοντές των «Ακαπνίστας» να κάνουν τις παρουσιάσεις στους μαθητές τους. Όπως μας εκμυστηρεύτηκε κάποια δασκάλα, αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί από τους ίδιους καπνίζουν και δεν επιθυμούν να μπουν στο στόχαστρο της κριτικής των παιδιών. Ίσως, όμως και οι γονείς που είναι καπνιστές να μην επιθυμούν τα παιδιά τους να μάθουν τις βλαβερές επιπτώσεις για να μην αντιμετωπίσουν παρόμοια κριτική.

Ωστόσο, τα παιδιά πρέπει να μάθουν τις βλαβερές συνέπειες της συγκατοίκησης με καπνιστές, ιδίως όσους και όσες δεν κατανοούν τις βλαβερές συνέπειες του παθητικού καπνίσματος αλλά και – τις ακόμη χειρότερες επιπτώσεις – του τριτογενούς καπνίσματος. Δηλαδή του καπνού που κολλάει στους τοίχους, στα πατώματα, στις κουρτίνες και στα έπιπλα και είναι εξαιρετικά επιβλαβής, ιδίως για μωρά και βρέφη αλλά και για μικρά κατοικίδια (π.χ. σκυλάκια, γατάκια). Έχει μάλιστα αποδειχτεί από έρευνες ότι τα κατοικίδια που συγκατοικούν με καπνιστές εμφανίζουν αυξημένο ποσοστό θανάτων από καρκίνους μέχρι και 50%.

Όταν τα εξηγούσαμε όλα αυτά στους μαθητές διαπιστώσαμε ότι δύο τουλάχιστον μαθήτριες άρχισαν να κλαίνε και ζήτησαν να βγουν προσωρινά από την τάξη. Είχα αναρωτηθεί και στο παρελθόν από αυτή τη στήλη, μήπως οι γονείς που καπνίζουν μέσα στο σπίτι ή δίπλα στα παιδιά τους θα πρέπει να διώκονται πρωτίστως για κακοποίηση ανηλίκου (βλ. ΧΝ 18/2/2020). Αν το πρόστιμο για γονέα που καπνίζει στο αυτοκίνητο παρουσία ανηλίκων είναι 1.500 €, ποια πρέπει να είναι η ποινή για τους γονείς που καπνίζουν αρειμανίως μέσα στο σπίτι;

Στις καφετέριες που συχνάζουν παιδιά και έφηβοι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και οι ναργιλέδες δίνουν και παίρνουν. Οι έλεγχοι πρακτικά ανύπαρκτοι. Στα περισσότερα μαγαζιά η απαγόρευση του καπνίσματος που ισχύει στους κλειστούς χώρους, καταργείται σιωπηλά μετά τις 12 τα μεσάνυχτα. Αλλά και σε καφετέριες με παράξενους ημίκλειστους – κατ’ ευφημισμό αποκαλούμενους – «ανοικτούς χώρους» οι περισσότεροι θαμώνες καπνίζουν ανενόχλητοι …

Τον επόμενο μήνα το δεύτερο μέρος με αναφορά στα αποτσίγαρα και κάποιες προτάσεις αντιμετώπισης.