(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Αυγούστου 2018 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-340)
Την περασμένη εβδομάδα περιγράψαμε τις τρεις φάσεις (Πρόληψη, Επέμβαση και Αποκατάσταση) και τις τρεις οριζόντιες δραστηριότητες (Ανάλυση επικινδυνότητας, C4I και Εκπαίδευση) που συναποτελούν το πολύπλοκο σύστημα της πολιτικής προστασίας.
Η ορχήστρα της επέμβασης. Φανταστείτε τη φάση της επέμβασης σαν μιαν ορχήστρα κλασσικής μουσικής. Τα έγχορδα, τα πνευστά, τα κρουστά. Κάθε όργανο παίζει το δικό του μέρος με βάση την παρτιτούρα που έχει μπροστά του το αντίστοιχο μέλος της ορχήστρας. Η πυροσβεστική, η αστυνομία, τα ασθενοφόρα. Οι παρτιτούρες είναι τα σχέδια έκτακτης ανάγκης. Αν η ορχήστρα έχει κάνει πολλές δοκιμές και ο μαέστρος έχει εντοπίσει και διορθώσει τα λάθη, τότε η συναυλία θα είναι επιτυχημένη.
Όμως στην πολιτική προστασία δεν έχουμε μόνο έκτακτες ανάγκες που αντιμετωπίζονται με βάση προκαθορισμένα και δοκιμασμένα σχέδια. Έχουμε και καταστροφές, όπου τα διαθέσιμα μέσα είναι εξ ορισμού λιγότερα από τις ανάγκες. Αλλά και κρίσεις, όταν μαζί με την έκτακτη ανάγκη, ή την καταστροφή το σύστημα αντιμετωπίζει δημόσια αμφισβήτηση.
Ιδιαίτερα στις καταστροφές, οι αρμόδιοι πρέπει να πάρουν σκληρές αποφάσεις διαθέτοντας τους περιορισμένους πόρους στις πιο πιεστικές ανάγκες. Κάτι που σημαίνει πως μερικοί πολίτες θα ζήσουν και άλλοι όχι. Ευτυχώς, και γι’ αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν κάποιοι κανόνες (π.χ. στο πλαίσιο της ιατρικής καταστροφών). Στις περιπτώσεις αυτές η ορχήστρα της κλασσικής μουσικής μετατρέπεται σε ορχήστρα τζάζ. Και πρέπει να αυτοσχεδιάσει. Αλλά με τρόπο που να εξασφαλίσει αρμονικό ήχο – δηλαδή τη σωτηρία ανθρώπινης ζωής και περιουσίας. Κάτι που είναι δυνατόν μόνο αν πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.
Προϋποθέσεις επιτυχούς επέμβασης. Για να αποδώσει μια ορχήστρα θα πρέπει οι μουσικοί να έχουν συνεργαστεί με επιτυχία στις πρόβες. Να έχουν γνωριστεί και να έχουν υποτάξει τους προσωπικούς τους εγωισμούς στις οδηγίες και τον συντονισμό του διευθυντή της ορχήστρας. Ο οποίος με τη σειρά του δεν μπορεί βέβαια να υπάρξει χωρίς την ορχήστρα. Αφήστε το «εγώ» σας στην πόρτα. Μια φράση-κλειδί που πρέπει να υπάρχει στην είσοδο κάθε αίθουσας διαχείρισης καταστροφών και αποτελεί την πρώτη προϋπόθεση.
Η αρμονική συνεργασία απαιτεί επίσης και πολυάριθμες πρόβες. Το 1992, νέος ακόμη στον κόσμο της πολιτικής προστασίας παρεκάλεσα τον εθνικό εκπρόσωπο του Βελγίου στην επιτροπή των εθνικών εμπειρογνωμόνων της ΕΕ να μου εξηγήσει περί τίνος ακριβώς πρόκειται. «Έλα στην διημερίδα για την αναθεώρηση του σχεδίου αντιμετώπισης καταστροφών της περιφέρειας Βρυξελλών και θα καταλάβεις», μου είπε.
Ένας από τους ομιλητές ήταν και ο H.C. Ernst, διοικητής της πυροσβεστικής υπηρεσίας του Άμστερνταμ, ο οποίος είχε συντονίσει την επέμβαση μετά την πτώση ενός αεροσκάφους στην πόλη τον Οκτώβριο του 1992. «Τι είναι απολύτως απαραίτητο για μιαν πετυχημένη επέμβαση;», τον ρώτησαν οι πυροσβέστες των Βρυξελλών. «Τρία πράγματα» απάντησε. «Άσκηση, άσκηση, άσκηση!». Πρόκειται για την δεύτερη προϋπόθεση.
Η τρίτη προϋπόθεση αφορά τις επικοινωνίες. Για να υπάρξει όμως επικοινωνία μεταξύ των δυνάμεων που επεμβαίνουν επιτόπου και των συντονιστών στην αίθουσα επιχειρήσεων θα πρέπει όλοι να μιλούν την ίδια γλώσσα. Αλλά και να χρησιμοποιούν όλοι ένα κοινό σύστημα τηλεπικοινωνιών το οποίο να επιτρέπει τη διαβίβαση φωνής, (στατικής και κινούμενης) εικόνας από τους επεμβαίνοντες και από εξωτερικές πηγές (δορυφόροι, δρόνοι κλπ.) και τον συνδυασμό όλων πάνω σε χάρτες που επικαιροποιούνται σε πραγματικό χρόνο.
Απαραίτητη επίσης προϋπόθεση επιτυχούς επέμβασης είναι η επιχείρηση να διευθύνεται από έμπειρο και ικανό ανώτατο στέλεχος σε άμεση επαφή με όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και με τον αρμόδιο πολιτικό προϊστάμενο. Με ηγετικό προφίλ και με ικανότητα διαχείρισης της πολυπλοκότητας και άμεσης λήψης αποφάσεων. Και με ικανότητα υποβολής εναλλακτικών προτάσεων στον αρμόδιο πολιτικό προϊστάμενο, ο οποίος στις περισσότερες χώρες με αναπτυγμένη πολιτική προστασία είναι ο εκλεγμένος δήμαρχος, περιφερειάρχης ή (πρωθ)υπουργός – ανάλογα με τη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή ευθύνης του.
Σημαντικά είναι τέλος και τα σχέδια που διέπουν τη διαδικασία αναβάθμισης της επέμβασης. Είπαμε πως η καταστροφή είναι μια κατάσταση στην οποία οι ανάγκες ξεπερνούν τους διαθέσιμους πόρους. Οπόταν ο διευθύνων θα πρέπει να γνωρίζει κάθε στιγμή τις ακριβείς ανάγκες και τις δυνάμεις που διαθέτει ο ίδιος αλλά και οι γείτονές του. Έτσι ώστε να μπορεί να ζητήσει ενισχύσεις από τον γειτονικό δήμο, την γειτονική περιφέρεια, τις κεντρικές κρατικές υπηρεσίες ή την Ευρωπαϊκή Ένωση – μέσω των κατάλληλων επιχειρησιακά δοκιμασμένων μηχανισμών.
Αντί επιλόγου. Αντί για κάποια εύκολη κριτική των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας σχετικά με την διαχείριση πρόσφατων ή και προγενέστερων καταστροφών, ας αναφέρουμε ένα ανέκδοτο. «Ο διευθύνων σύμβουλος μεγάλης εταιρείας μην μπορώντας να παρακολουθήσει την Ημιτελή Συμφωνία του Σούμπερτ, έδωσε τα εισιτήρια σε έναν από τους αντιπροέδρους, ζητώντας να του μεταφέρει τις εντυπώσεις του από τη συναυλία. Ο τυπικότατος αντιπρόεδρος υπέβαλλε το ακόλουθο υπόμνημα:
ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΜΙΤΕΛΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΜΠΕΡΤ
1) Για πολύ χρόνο, τα όμποε δεν έκαναν τίποτε. Ο αριθμός τους θα πρέπει να μειωθεί και η δουλειά τους να κατανεμηθεί στα υπόλοιπα μέλη της ορχήστρας, με σκοπό την αποφυγή περιόδων αδράνειας.
2) Δώδεκα βιολιά έπαιζαν ταυτόχρονα τις ίδιες νότες. Πρόκειται για περιττή επικάλυψη και το προσωπικό σε αυτό το τμήμα θα πρέπει να μειωθεί δραστικά. Αν απαιτείται όγκος ήχου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ενισχυτής.
3) Το γεγονός ότι ακούγονται μόνο νότες αξίας 3/4 και 3/8 σημαίνει ότι μπορούν να προσληφθούν ερασιτέχνες μουσικοί (φθηνότερο κόστος παραγωγής).
4) Η επανάληψη του περάσματος των εγχόρδων από τα πνευστά, δεν φαίνεται να εξυπηρετεί κάποιον συγκεκριμένο σκοπό. Αν όλες αυτές οι επαναλήψεις περικοπούν, το κονσέρτο θα διαρκεί πολύ λιγότερο χρόνο από τα εικοσιπέντε λεπτά που διαρκεί τώρα.
5) Η συμφωνία είχε δύο κινήσεις. Αν ο Σούμπερτ δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τους σκοπούς του στο τέλος της πρώτης κίνησης, θα έπρεπε να σταματήσει εκεί. Η δεύτερη κίνηση είναι περιττή και θα πρέπει να περικοπεί.
Έχοντας υπ' όψη τα παραπάνω, μπορούμε να συμπεράνουμε πως, αν ο Σούμπερτ έδινε προσοχή σ' αυτά τα λεπτά ζητήματα, πιθανώς, θα είχε το χρόνο να ολοκληρώσει τη συμφωνία του. Επισυνάπτω την παρτιτούρα με όλες τις προτεινόμενες αλλαγές.».
Την επόμενη εβδομάδα το τρίτο μέρος σχετικά με τις επικοινωνίες έκτακτης ανάγκης.
