ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-125
Ασφάλεια υπεράκτιας εξόρυξης υδρογονανθράκων
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Η πρόσφατη οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια των υπεράκτιων εργασιών εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα που θα πρέπει να έχουν εφαρμοστεί από τα κράτη μέλη μέχρι τον Ιούλιο του 2016
Μια σειρά από ατυχήματα σε υπεράκτιες εγκαταστάσεις εξόρυξης φυσικού αερίου και πετρελαίου έδειξαν ότι οι εργασίες αυτές είναι εξαιρετικά επικίνδυνες. Το θεαματικότερο και πιο καταστροφικό ατύχημα ήταν εκείνο της εξέδρας Deepwater Horizon στον κόλπο του Μεξικού τον Απρίλιο του 2010 που προκάλεσε την μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα από υπεράκτια εγκατάσταση εξόρυξης πετρελαίου στην ιστορία των ΗΠΑ. Παρόμοια ατυχήματα έχουν όμως σημειωθεί και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την ανατροπή της νορβηγικής εξέδρας Alexander Kielland το 1980 σκοτώθηκαν 123 άτομα, ενώ από την έκρηξη της βρετανικής εξέδρας Piper Alpha το 1988 σκοτώθηκαν 167 άτομα. Σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία 33 χρόνια έχουν σημειωθεί τουλάχιστον άλλες επτά παρόμοιες μείζονες καταστροφές ενώ πολυάριθμα ήσσονος σημασίας ατυχήματα σε εξέδρες της Βόρειας Θάλασσας θα είχαν εξελιχθεί σε καταστροφές αν οι συνθήκες ήταν διαφορετικές.
Προκειμένου να μειωθεί στο ελάχιστο η πιθανότητα μείζονος ατυχήματος σε υπεράκτιες εγκαταστάσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τον Οκτώβριο του 2011 έναν κανονισμό για την λήψη προληπτικών μέτρων σε όλες τις εξέδρες εξόρυξης υδρογονανθράκων που λειτουργούν στα ύδατα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μετά από συζητήσεις στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ο κανονισμός μετατράπηκε σε οδηγία που εγκρίθηκε τον Ιούνιο του 2013 και άρχισε να ισχύει τον Ιούλιο. Τα κράτη μέλη υποχρεούνται να την ενσωματώσουν στο εθνικό τους δίκαιο μέχρι το 2015 και να έχουν υποχρεώσει τους ιδιοκτήτες, τους φορείς εκμετάλλευσης προγραμματισμένων εγκαταστάσεων παραγωγής και τους φορείς εκμετάλλευσης που προγραμματίζουν ή εκτελούν εργασίες γεώτρησης να εφαρμόσουν τα σχετικά μέτρα μέχρι τον Ιούλιο του 2016. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα εξής:
Αδειοδότηση. Κάθε κράτος πρέπει να ορίσει αρμόδια αρχή που θα χορηγεί άδειες εξερεύνησης και εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ύδατα της ΕΕ. Οι άδειες αυτές θα δίδονται μόνο σε φορείς εκμετάλλευσης με τις επαρκείς τεχνικές και οικονομικές ικανότητες που απαιτούνται για τον έλεγχο της ασφάλειας των υπεράκτιων δραστηριοτήτων και της προστασίας του περιβάλλοντος. Η συμμετοχή του κοινού στις σχετικές διαβουλεύσεις πριν από την χορήγηση αδειών για τις αρχικές γεωτρήσεις σε παρθένες περιοχές είναι υποχρεωτική.
Έλεγχος. Ο έλεγχος της ασφάλειας των υπεράκτιων εγκαταστάσεων εξόρυξης όσον αφορά την ασφάλεια του προσωπικού, την προστασία του περιβάλλοντος και την ετοιμότητα αντιμετώπισης επειγόντων περιστατικών θα πραγματοποιείται από ανεξάρτητες εθνικές αρχές. Σε περίπτωση παραβιάσεων τα κράτη μέλη θα επιβάλλουν κυρώσεις που μπορεί να φτάσουν μέχρι και την διακοπή των εργασιών γεώτρησης ή και παραγωγής. Παράλληλα, πριν από την έναρξη των σχετικών εργασιών εξερεύνησης ή παραγωγής οι εταιρείες πρέπει να συντάξουν έκθεση για τους κινδύνους που απειλούν την εγκατάσταση, συνοδευόμενη από πλήρη εκτίμηση του κινδύνου και σχέδιο αντιμετώπισης κάθε προβλέψιμης έκτακτης ανάγκης. Ανεξάρτητοι ελεγκτές θα αξιολογούν περιοδικά τα συστήματα ζωτικής σημασίας όσον αφορά την ασφάλεια και τα σχέδια των φρεάτων εξόρυξης, ενώ επιθεωρήσεις θα πραγματοποιούν περιοδικά και οι αρμόδιες εθνικές αρχές.
Έκτακτες ανάγκες. Οι εταιρείες υποχρεούνται να συντάξουν σχέδια αντιμετώπισης έκτακτης ανάγκης με βάση τις σχετικές εκτιμήσεις κινδύνου, και πρέπει να διατηρούν σε ετοιμότητα εκπαιδευμένες ομάδες ώστε να μπορούν να τις ενεργοποιήσουν για την αντιμετώπιση των πιθανών ατυχημάτων όταν είναι αναγκαίο. Παράλληλα, τα κράτη μέλη λαμβάνουν πλήρως υπόψη τα εν λόγω σχέδια όταν καταρτίζουν τα σχετικά εθνικά σχέδια έκτακτης ανάγκης. Τα σχέδια θα δοκιμάζονται σε τακτά διαστήματα με ασκήσεις στις οποίες θα συμμετέχει ο κλάδος και οι εθνικές αρχές.
Διαφάνεια. Στους πολίτες θα διατίθενται συγκρίσιμες πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις του κλάδου και τις δραστηριότητες των εθνικών αρμόδιων αρχών. Αυτές θα δημοσιεύονται στις αντίστοιχες ιστοσελίδες. Προστατεύονται όσοι υπάλληλοι αποκαλύψουν μη τήρηση των κανόνων ασφαλείας από τις εταιρείες τους. Παράλληλα, οι φορείς εκμετάλλευσης οφείλουν να υποβάλλουν έκθεση για κάθε μείζον περιστατικό στο οποίο εμπλέκονται, προκειμένου να εξαχθούν σημαντικά διδάγματα όσον αφορά την ασφάλεια.
Αστική ευθύνη. Οι εταιρείες πετρελαίου και αερίου θα είναι πλήρως υπεύθυνες για τυχόν περιβαλλοντικές βλάβες προκαλούμενες στα προστατευόμενα θαλάσσια είδη και στα φυσικά οικοσυστήματα. Για βλάβες στα ύδατα, η γεωγραφική ζώνη θα επεκταθεί ώστε να καλύπτει όλα τα θαλάσσια ύδατα της ΕΕ συμπεριλαμβανομένης της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (μέχρι περίπου 370 χλμ. από την ακτή) και της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, όπου το παράκτιο κράτος μέλος ασκεί δικαιοδοσία. Για βλάβη στα ύδατα, το ισχύον στην ΕΕ νομικό πλαίσιο για την περιβαλλοντική ευθύνη περιορίζεται στα χωρικά ύδατα (περίπου 22 χλμ. στα ανοικτά).
Ενωσιακή και διεθνής συνεργασία. Οι επιθεωρητές από τις αρμόδιες εθνικές αρχές για τις υπεράκτιες εγκαταστάσεις θα συνεργάζονται για να διασφαλίσουν την αποτελεσματική αξιοποίηση των βέλτιστων πρακτικών και να συμβάλουν στην ανάπτυξη και βελτίωση των προτύπων ασφάλειας. Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεργαστεί με τους διεθνείς εταίρους της Ευρώπης για την προώθηση της εφαρμογής υψηλών προτύπων ασφαλείας και την πρόληψη των ατυχημάτων παγκοσμίως.
Το έχουμε ξαναγράψει από αυτήν εδώ τη στήλη: η εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου στα ελληνικά ύδατα θα πρέπει να αρχίσει με την δημιουργία επίσημων δομών με αρμοδιότητες και τεχνογνωσία που θα επιβάλλουν την ασφαλή λειτουργία των υπεράκτιων εγκαταστάσεων. Το πετρέλαιο πρέπει να αξιοποιηθεί αλλά χωρίς να θρηνήσουμε ανθρώπινα θύματα ούτε υποβάθμιση του περιβάλλοντος …
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
