Θύελλα αντιδράσεων ξεσήκωσε η πρόταση του Υπουργού Παιδείας για παροχή εθελοντικής εργασίας από αδιόριστους καθηγητές με μόνη αμοιβή την μοριοδότησή τους ενόψει μιας μελλοντικής πρόσληψής τους στο δημόσιο. Κατά τη γνώμη μου το άτοπον της πρότασης ήταν ότι διατυπώθηκε από τον Υπουργό ενώ θα έπρεπε να έχει διατυπωθεί εδώ και καιρό από τον σύλλογο των αδιόριστων εκπαιδευτικών …
Αντιπαρέβαλα τις αντιδράσεις με μερικές εικόνες από ένα πρόσφατο ταξίδι μου στη Χίο. Επισκέφτηκα το χωριό Άγιο Γάλας και ξεναγήθηκα στο ναό της Παναγιάς της Αγιογαλούσαινας. Εκεί στα ερειπωμένα κελιά των μοναχών υπήρχε μια έκθεση με φωτογραφίες που είχε τραβήξει ο τότε δάσκαλος του χωριού. Αποτύπωναν με ζωντανό τρόπο τη ζωή σε ένα μάλλον απομονωμένο και πολύ φτωχικό χωριό.
Στη βόρεια Χίο δεν ευδοκιμούν τα μαστιχόδεντρα που μαζί με τα οπορωφόρα αποτελούν την κατ’ εξοχήν πλουτοπαραγωγική πηγή του νότιου τμήματος του νησιού. Το ορεινό έδαφος υποχρεώνει τους φιλότιμους γεωργούς να σπέρνουν σε αναβαθμίδες κάτι εξαιρετικά δύσκολο με χαμηλές συνήθως αποδόσεις.
Κι όμως αυτοί οι πάμπτωχοι αγρότες βρήκαν χρόνο να κτίσουν με εθελοντική εργασία το σχολείο του χωριού. Γιατί κατάλαβαν ότι το κράτος που μόλις έβγαινε από έναν παγκόσμιο πόλεμο και έναν εμφύλιο δεν επρόκειτο να τους συνδράμει. Με δωρεά ενός εύπορου πολίτη κατασκεύασαν δυο δωμάτια το ένα από τα οποία χρησίμευε και ως κατοικία του δασκάλου. Δεν ξέρω περισσότερες λεπτομέρειες για το ρόλο του προέδρου του χωριού ή άλλων συγχωριανών. Αυτό που μέτρησε πάντως ήταν το τελικό αποτέλεσμα: τα παιδιά είχαν ένα σχολείο!
Μάλιστα σε άλλη φωτογραφία φαίνεται και η θερμάστρα του σχολείου την οποία τροφοδοτούσαν τα παιδιά μεταφέροντας καθημερινά καυσόξυλα. Οι μαθητές μετέφεραν επίσης και νερό από το κοντινό ποταμάκι για τις ανάγκες του σχολείου και – άκουσον, άκουσον – σκούπιζαν ολόκληρο το σχολείο κάθε Σάββατο! Για φαντάσου, σκέφτηκα! Οι μόνοι μαθητές που ξέρω ότι καθαρίζουν μόνοι τους το σχολείο τους φροντίζοντας επίσης και τον κήπο, χωρίς να χρειάζονται καθαρίστριες και κηπουρούς, είναι οι μαθητές του Γιαπωνέζικου σχολείου των Βρυξελλών. Το έχω διαπιστώσει καθημερινά επί οκτώ χρόνια γιατί η πρώτη μου κατοικία στην πρωτεύουσα του Βελγίου ήταν 100 μέτρα πιο κάτω στον ίδιο δρόμο.
Το σχολείο στο Άγιο Γάλας δεν είναι το μόνο παράδειγμα εθελοντικής προσφοράς για κοινωφελή έργα που γνωρίζω. Στη νότια Χίο κατέγραψα στα Θυμιανά, ένα χωριό στη μέση του εύφορου χιώτικου κάμπου, την πλάκα της εκκλησίας του Αγίου Ευστρατίου – χτίστηκε μέσα σε μια οκταετία (1890-1898) επί Τουρκοκρατίας ουσιαστικά με εθελοντική προσωπική εργασία των κατοίκων. Να λοιπόν που και στο πλούσιο τμήμα του νησιού ο εθελοντισμός ήταν μια καθημερινή πρακτική που έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια.
Μα και στην Πελοπόννησο, θυμάμαι τις παλιές ιστορίες για την κατασκευή ενός μεγάλου τμήματος του δρόμου Λεωνιδίου-Κοσμά από εθελοντές. Είναι ο περίφημος «δρόμος των 100 ημερών» που ονομάστηκε έτσι γιατί οι κάτοικοι τον ολοκλήρωσαν το 1951 μέσα σε 100 ημέρες για να σπάσουν την απομόνωση του χωριού τους. Αψηφώντας τις δύσκολες καιρικές συνθήκες και το κακοτράχαλο έδαφος και δουλεύοντας ουσιαστικά με κασμάδες και φτυάρια …
Όλη η Ελλάδα είναι γεμάτη από παρόμοια παραδείγματα. Απλοί πολίτες σε δύσκολες εποχές έδωσαν μέρος από τον πολύτιμο χρόνο τους για να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής των ιδίων και των συμπολιτών τους. Χτίζοντας κτίρια και εκτελώντας έργα που κανονικά ενέπιπταν στην αρμοδιότητα του κράτους. Δεν κραύγαζαν «Πού είναι το Κράτος;». Δεν φώναζαν «Το κράτος μας έχει εγκαταλείψει!». Με την καθοδήγηση φωτισμένων ηγετών βελτίωσαν τις ζωές τους με την προσωπική τους εργασία …
Υπάρχουν βέβαια και σήμερα εθελοντές. Που υποστηρίζουν μικρές και μεγάλες εκδηλώσεις όπως ο προχτεσινός Μαραθώνιος στην Αθήνα, ή το συνέδριο που οργανώσαμε πριν λίγες μέρες στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Που κινητοποιούνται σε κάθε μικρή ή μεγάλη καταστροφή – σε σεισμούς, σε πλημμύρες, σε κύματα καύσωνα. Που υποστηρίζουν αναξιοπαθούντες συμπολίτες μας οργανώνοντας συσσίτια, στελεχώνοντας ξενώνες, επισκεπτόμενοι και υποστηρίζοντας ηλικιωμένους ή αρρώστους που δεν έχουν άλλο στήριγμα. Θαυμάσιοι άνδρες! Υπέροχες γυναίκες! Αξιοθαύμαστοι! Δίνουν το πολυτιμότερο σύγχρονο αγαθό – το χρόνο τους … για να κάνουν τον κόσμο γύρω τους λίγο καλύτερο …
Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση του εθελοντισμού. Όταν η κόρη μου τελείωσε τις σπουδές της στην ψυχολογία, άρχισε να ψάχνει για δουλειά. Έστειλε εκατοντάδες βιογραφικά και αιτήσεις χωρίς αποτέλεσμα. Τη συμβούλεψα να προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες της σε νοσοκομεία ή ιδρύματα. Μέσω των καθηγητών της αλλά και με δική της πρωτοβουλία ήλθε σε επαφή και άρχισε να δουλεύει εθελοντικά. Τη συμβούλεψα να εργάζεται ευσυνείδητα κάνοντας και υπερωρίες αν χρειαζόταν. Λίγο καιρό μετά άρχισαν να της προτείνουν αμειβόμενες θέσεις. Κάποιος καθηγητής που την γνώρισε σε ένα σεμινάριο της πρότεινε να κάνει διδακτορικό με αμοιβή. Φυσικά δέχτηκε …
Αν ήμουν υποψήφιος εκπαιδευτικός θα ζητούσα από τον Υπουργό Παιδείας να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ετήσιας εθελοντικής εργασίας στα δημόσια και τα ιδιωτικά σχολεία μόνο με ασφαλιστική κάλυψη ασθένειας και ατυχήματος. Και με αξιολόγηση! Ώστε οι καλύτεροι να έχουν πρώτοι δικαίωμα πρόσληψης … Με συνεκτίμηση και της εξωσχολικής εθελοντικής τους προσφοράς στην κοινωνία. Κι όποιος με ρωτήσει μα πως θα ζούνε αυτοί οι εθελοντές θα απαντούσα πως αν υπάρχουν χρήματα για παρελάσεις και άλλες σπατάλες σίγουρα μπορούν να βρεθούν χρήματα για να καλυφθούν οι βασικές βιοτικές ανάγκες μερικών άνεργων νέων εκπαιδευτικών.
Αυτή η πατρίδα είναι η δική μας πατρίδα. Ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την κάνουμε καλύτερη, όπως έκαναν οι παππούδες και οι πατεράδες μας.
