Σχολικά μαθήματα για καλύτερη προστασία

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Μαρτίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Σχολικά μαθήματα για καλύτερη προστασία
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Όσοι έχουν τελειώσει Γυμνάσιο και Λύκειο έχουν διδαχτεί βασικές γνώσεις Φυσικής, Χημείας και Μαθηματικών που θα τους χρησιμεύσουν σε όλη τους τη ζωή για να προστατευθούν από ατυχήματα και καταστροφές

«Εγώ θα γίνω φιλόλογος. Τι μου χρειάζεται η Φυσική;». «Κι εγώ ως οικονομολόγος δεν πρόκειται να ξαναμπλέξω με τη Χημεία …». «Αμάν πια με αυτά τα Μαθηματικά. Λες και θα τα χρειαστούμε μεθαύριο όταν θα δικηγορούμε …». Αυτές και άλλες παρόμοιες ατάκες, ακούγονται συχνά στα διαλλείματα όλων των Γυμνασίων και Λυκείων της χώρας. Ευτυχώς, υπάρχουν πολλοί φωτισμένοι δάσκαλοι που θα εξηγήσουν στα παιδιά τη σημασία που θα έχουν για ολόκληρη τη ζωή τους οι βασικές γνώσεις Φυσικής, Χημείας και Μαθηματικών που αποκτούν στο σχολείο. Ας κάνουμε λοιπόν ένα σύντομο μάθημα για να κατανοήσουμε γιατί αυτές οι βασικές γνώσεις είναι σημαντικές για την καθημερινότητά μας …

Φυσική. Η διδασκαλία της Φυσικής αρχίζει σχεδόν πάντα με θέματα κίνησης και ενέργειας. Κίνηση με σταθερή ταχύτητα, επιταχυνόμενη κίνηση, κινητική ενέργεια. Στην καθημερινότητά μας οι σχετικές γνώσεις μας βοηθούν να καταλάβουμε γιατί κινδυνεύουμε άσκοπα από την υπερβολική ταχύτητα. Ας πάρουμε για παράδειγμα μια διαδρομή 20 χιλιομέτρων με όριο ταχύτητας 70 χιλιόμετρα την ώρα. Αν την διαδρομή αυτή τη διανύσουμε με 90 χιλιόμετρα την ώρα θα κερδίσουμε απλώς 4 λεπτά. Όμως, αν, ο μη γένοιτο, έχουμε κάποιο ατύχημα, ενώ η ταχύτητα μας ήταν 30% περίπου μεγαλύτερη από την επιτρεπόμενη, η ενέργεια που θα απελευθερωθεί από την σύγκρουση και συνεπώς η σοβαρότητα των τραυμάτων και των ζημιών θα είναι 65% μεγαλύτερη! Κι αυτό γιατί η ενέργεια είναι ανάλογη με το τετράγωνο της ταχύτητας. Περισσότερη απελευθερωμένη ενέργεια σε μια σύγκρουση μπορεί να σημαίνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου …

Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της Φυσικής είναι ο ηλεκτρισμός. Εκεί μαθαίνουμε τους κινδύνους της ηλεκτροπληξίας, γιατί δεν πρέπει να πιάνουμε τα ηλεκτροφόρα καλώδια με βρεγμένα χέρια αλλά και σε τι χρησιμεύουν τα αλεξικέραυνα σε περιοχές που πλήττονται από κεραυνούς. Στην οπτική μαθαίνουμε για τις διορθώσεις της όρασης με τους φακούς, γιατί πρέπει να φορούμε τα γυαλιά μας όταν οδηγούμε αλλά και τη σημασία των σωστών γυαλιών ηλίου που φιλτράρουν τις επικίνδυνες ακτινοβολίες του ηλιακού φωτός. Τέλος γιατί κινδυνεύουμε να τυφλωθούμε αν κοιτάζουμε για λίγα λεπτά τον ήλιο.

Χημεία. Στη Χημεία μαθαίνουμε για τα διάφορα στοιχεία, για τις χημικές ενώσεις που αυτά σχηματίζουν και για τις ιδιότητές τους. Τη σημασία του οξυγόνου για τη διατήρηση της ζωής. Το οξυγόνο που μεταφέρεται στα κύτταρα του σώματος μέσω της αιμοσφαιρίνης που υπάρχει στο αίμα. Τους κινδύνους από το μονοξείδιο του άνθρακα που βγαίνει από την κακή καύση ξύλων ή κάρβουνου σε κλειστούς χώρους. Δυο-τρεις εισπνοές μονοξειδίου του άνθρακα αρκούν για να επιφέρουν το θάνατο αφού το άοσμο αυτό αέριο ενώνεται σταθερά με την αιμοσφαιρίνη και την εμποδίζει να μεταφέρει οξυγόνο στα κύτταρα. Μαθαίνουμε για τα αέρια του θερμοκηπίου και πως αυτά συμβάλλουν στην υπερθέρμανση του πλανήτη που έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή του κλίματος, δηλαδή περισσότερες πλημμύρες, ξηρασίες και έντονα καιρικά φαινόμενα.

Αλλά στη Χημεία μαθαίνουμε και για τα οξέα και τις βάσεις και ότι η ανάμιξη τους παράγει άλατα. Στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιούμε ακουαφόρτε που είναι διάλυμα νιτρικού οξέος αλλά και καυστική ποτάσα που είναι μια ισχυρή βάση. Όμως η ανάμιξή τους ακόμη και σε μικρές ποσότητες, χωρίς να ληφθούν οι απαραίτητες προφυλάξεις, μπορεί να αποβεί καταστροφική. Μια γνωστή μου που προσπάθησε να το κάνει καθαρίζοντας, είναι σήμερα τυφλή και από τα δύο μάτια. Γιατί ένα από τα πράγματα που μαθαίνουμε στη Χημεία είναι ότι πρέπει πάντα να διαβάζουμε τις οδηγίες χρήσης που υπάρχουν πάνω στα μπουκάλια με τα χημικά και να εφαρμόζουμε τις σχετικές οδηγίες ασφαλείας. Είτε πρόκειται για ακουαφόρτε, για καυστική ποτάσα, για εντομοκτόνο, φυτοφάρμακο ή λίπασμα …

Μαθηματικά. Είναι ένα μάθημα που δεν συμπαθούν πολλοί μαθητές, το οποίο όμως είναι απαραίτητο σε όλη μας τη ζωή. Ακόμη και περισπούδαστοι οικονομολόγοι δεν καταλαβαίνουν την απλή πρόσθεση από την οποία προκύπτει ότι ο χαμηλοσυνταξιούχος δεν είναι δυνατόν να επιβιώσει όταν πρέπει να πληρώσει ενοίκιο, ηλεκτρικό, νερό, εφορία, τρόφιμα, φάρμακα και εισιτήρια. Ή μαντεύουν λανθασμένα τις συνθήκες που θα επικρατούν στο άμεσο μέλλον με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζουν με λάθος συντελεστές και να προβλέπουν οικονομική ανάπτυξη ενώ επέρχεται ύφεση. Τα μαθηματικά που αγνοεί ακόμη και ο απλός πολίτης που δανείζεται από την τράπεζα χωρίς να καταλαβαίνει τι σημαίνει επιτόκιο, τόκος, τοκοχρεολύσιο. Το αποτέλεσμα είναι να βρίσκεται υπερχρεωμένος και να χάνει ακόμη και αυτά που είχε πριν δανειστεί. Πόσο μάλλον που αυτά τα απλά μαθηματικά τα αγνοούν συχνά και οι κυβερνώντες με αποτέλεσμα να οδηγούν ολόκληρες χώρες στην οικονομική καταστροφή.

Δεν ξέρω αν κατόρθωσα μέσα από τις λίγες αυτές γραμμές να σας πείσω για την χρησιμότητα αυτών των μαθημάτων για την καθημερινότητά του πολίτη αλλά και για την προστασία του από διάφορα ατυχήματα και καταστροφές. Η σχολική χρονιά διαρκεί αρκετούς μήνες και η διδακτέα ύλη καλύπτει πολύ περισσότερα θέματα από αυτά που θίξαμε παραπάνω. Όποιος θέλει να γίνει ενημερωμένος πολίτης και να έχει τη δυνατότητα να αυτοπροστατεύεται, ας δώσει προσοχή και σε όσα μαθήματα θεωρεί άχρηστα. Και να θυμάται ότι η κοπάνα για τσιγαράκι στο διπλανό πάρκο τον βλάπτει διπλά: το κάπνισμα ΚΑΙ η άγνοια σκοτώνουν …

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com