(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 22 Δεκεμβρίου 2015 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-228)
Πριν από λίγα χρόνια έγινα συνδρομητής σε μια παλιά εφημερίδα της Κωνσταντινούπολης, την «Απογευματινή» όταν έμαθα ότι αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα και κινδύνευε να κλείσει. Μάλιστα, την υποστήριζαν με συνδρομές ακόμη και Τούρκοι. Από τότε καταφθάνει κάθε πρωί στο ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο. Ο θαλερός εκδότης της εφημερίδας, ο κ. Μιχάλης Βασιλειάδης, μέσα σε 4 σελίδες καλύπτει όλη την επικαιρότητα Τουρκίας και Ελλάδας. Παρακολουθεί επίσης εκ του σύνεγγυς την δραστηριότητα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Να λοιπόν τι διαβάζω στις 16 Δεκεμβρίου στην πρώτη σελίδα της «Απογευματινής». «Στο Μαυσωλείο του Ατατούρκ θα τοποθετήσει το μετάλλιό του ο νομπελίστας Αζίζ Σαντζάρ. Ο νομπελίστας καθηγητής Αζίζ Σαντζάρ, επισκέφτηκε χθες το πρωί το Γενικό Επιτελείο και παρέδωσε στον Γενικό Επιτελάρχη στρατηγό Χουλουσί Ακάρ το μετάλλιό του ως νομπελίστα και την περγαμηνή που το συνοδεύει, για να φυλαχτεί εκεί μέχρι τις 19 Μαΐου, όταν θα το καταθέσει ο ίδιος προσωπικά στο Μαυσωλείο του αναμορφωτού της χώρας και ιδρυτού της Τουρκικής Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. …».
Βραβείο Νομπέλ ένας Τούρκος; Πράγματι, και τα ΧΝ είχαν δημοσιεύσει την είδηση για το βραβείο Νομπέλ Χημείας στις 7 Οκτωβρίου αλλά μόνο στην διαδικτυακή τους έκδοση. «Ο Σουηδός Τόμας Λίνταλ, ο Αμερικανός Πολ Μόντριτς και ο Τουρκο-Αμερικανός Αζίζ Σαντζάρ βραβεύονται με το Νόμπελ Χημείας 2015 για τις εργασίες τους σχετικά με τον ρόλο των κυττάρων στην αποκατάσταση βλαβών του DNA και την εφαρμογή των αποτελεσμάτων των ερευνών αυτών στην ανάπτυξη θεραπειών για τον καρκίνο.
“Η εργασία τους πρόσφερε θεμελιώδη γνώση για τον τρόπο με τον οποίο ένα ζωντανό κύτταρο λειτουργεί και χρησιμοποιείται, για παράδειγμα, στην ανάπτυξη νέων θεραπειών για τον καρκίνο”, αναφέρεται στην ανακοίνωση της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών … O Αζίζ Σαντζάρ, γεννήθηκε στο Σάβουρ, μικρή πόλη της νοτιο-ανατολικής Τουρκίας, από φτωχή πολυμελή οικογένεια. Θα μπορούσε να έχει γίνει επαγγελματίας ποδοσφαιριστής, αφού η εθνική ομάδα των ελπίδων της Τουρκίας τον ήθελε για τερματοφύλακα, όμως τελικά αποφάσισε να επικεντρωθεί στις σπουδές του. Είναι απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Τέξας (Ντάλλας) και σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Chapel Hill της Βόρειας Καρολίνας ….».
Ο Σαντζάρ, ο οποίος έλαβε το μισό βραβείο (το άλλο μισό το μοιράστηκαν εξίσου οι άλλοι δύο επιστήμονες), σπούδασε γιατρός στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης πριν κάνει μεταπτυχιακές σπουδές στις ΗΠΑ. Με τη σύζυγό του, που διδάσκει επίσης στο ίδιο πανεπιστήμιο, έχουν ιδρύσει ένα κέντρο φιλοξενίας τεσσάρων τούρκων μεταπτυχιακών ερευνητών, που παρέχει επίσης βραχυπρόθεσμη φιλοξενία σε τούρκους επιστήμονες και προωθεί τις τουρκο-αμερικανικές ανταλλαγές.
Όλα τα παραπάνω έφεραν έντονα στη μνήμη μου ένα περιστατικό που με είχε σημαδέψει στα γυμνασιακά μου χρόνια. Έχω αποφοιτήσει από το ελληνογαλλικό Λεόντειο Λύκειο της Νέας Σμύρνης. Το σχολείο είχε ιδρυθεί από ένα τάγμα καθολικών καλόγερων, τους Μαριανούς, που έχουν ως αποστολή την εκπαίδευση των παιδιών.
Την περίοδο που πήγαινα εγώ στο γυμνάσιο (1966-1972) υπήρχε ελληνογαλλική διακρατική συμφωνία και μερικά μαθήματα τα κάναμε στα γαλλικά με γάλλους καθηγητές. Στην 4η και 5η γυμνασίου (σημερινές 1η και 2α λυκείου) διδασκόμασταν Φυσική, Χημεία και Μαθηματικά στα γαλλικά. Στα μαθήματα αυτά, είχαμε επίσης και κάποιες ώρες την εβδομάδα μάθημα με έλληνες καθηγητές για να μαθαίνουμε την αντίστοιχη ορολογία.
Στην αρχή της χρονιάς, ο έλληνας φυσικός μας δήλωσε ότι θα έκανε κανονικά την ύλη στα ελληνικά «αφού εσείς θα δώσετε εξετάσεις για να μπείτε σε ελληνικά πανεπιστήμια». Ωστόσο με έκπληξη διαπιστώσαμε στην αρχή του Β’ εξαμήνου ότι το πρόγραμμα είχε αλλάξει. Τα μαθήματα στα ελληνικά περιορίστηκαν μόνο σε μιαν ώρα την εβδομάδα για ορολογία …
«Έμαθα ότι ο έλληνας συνάδελφος έκανε Φυσική με το ελληνικό σύστημα» μας δήλωσε στο πρώτο μάθημα ο γάλλος φυσικός. «Ζήτησα την πιστή εφαρμογή της διακρατικής συμφωνίας, Να ακολουθήσουμε την γαλλική μέθοδο. Στο κάτω-κάτω πόσα Νομπέλ Φυσικής έχει πάρει η Ελλάδα;». Όλη η τάξη έμεινε κόκκαλο. Πράγματι. Ο γάλλος έκανε όλα τα μαθήματα στο εργαστήριο δείχνοντας τα σχετικά πειράματα και προτρέποντας μας να κρατούμε σημειώσεις. Μας έβαλε μάλιστα να κάνουμε και οι ίδιοι πειράματα … Και μας δίδαξε να σκεφτόμαστε με έναν ορισμένο πρακτικό τρόπο …
Στις εισαγωγικές εξετάσεις στο ελληνικό πανεπιστήμιο το κύριο θέμα της Φυσικής ήταν κάπως περίεργο. Απαιτούσε γνώσεις πειραματικής Φυσικής και όσοι είχαμε παρακολουθήσει τα μαθήματα στα γαλλικά το βρήκαμε εύκολο. Πολλοί από τους άλλους υποψήφιους δυσκολεύτηκαν γιατί λίγα σχολεία και ακόμη λιγότερα φροντιστήρια δίδασκαν τον πρακτικό τρόπο σκέψης που μας είχε διδάξει ο γάλλος καθηγητής …
Τι μας διδάσκει η κίνηση του καθηγητή Σαντζάρ; Τι θέλει να πει με την τουρά των Οθωμανών σουλτάνων στη γραβάτα, με την προτομή του Ατατούρκ και την τουρκική σημαία στο πέτο; Τι σημαίνει για την τουρκική επιστημονική κοινότητα αυτή η (κατακριτέα για ορισμένους) επίδειξη εθνικιστικής υπερηφάνειας; Να θυμίσουμε ότι στην Τουρκία λειτουργούν 104 κρατικά και 62 ιδιωτικά πανεπιστήμια – μερικά από τα οποία διακρίνονται και διεθνώς. Χωρίς αποχές, καταλήψεις και κομματισμούς.
Η πρόοδος αλλά και η επιβίωση μιας χώρας εξαρτώνται πρωτίστως από την παιδεία της. Αρκούν τα δύο ελληνικά Νομπέλ λογοτεχνίας να αντιπαραβληθούν με το τουρκικό Νομπέλ στις θετικές επιστήμες; Όταν μάλιστα ο ένας από τους έλληνες νομπελίστες, ο Γιώργος Σεφέρης είχε με πίκρα ομολογήσει πως «Σ' αυτόν τον τόπο, όπου είμαστε όλοι, τόσο τραγικά αυτοδίδακτοι,..»;
