(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 25 Νοεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-177)
Ετοιμάζω μιαν ομιλία για τον εθελοντισμό και την προστασία από ατυχήματα και καταστροφές στο πλαίσιο εκδήλωσης που οργανώνει η Ένωση Παλαιών Προσκόπων του 1ου Συστήματος Ναυτοπροσκόπων Καλαμακίου με την υποστήριξη του Δήμου Αλίμου. Παρόμοια ομιλία είχα κάνει και πριν λίγα χρόνια στο Ηράκλειο καλεσμένος του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου Κρήτης, του επιτυχημένου θεσμού που δημιούργησε η Χανιώτισσα φίλη Ελένη Βουγιούκαλου.
Το βασικό ερώτημα όταν κάποιος θέλει να προσφέρει εθελοντικά για την αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών είναι σε ποιόν τομέα υπάρχουν μεγαλύτερες ανάγκες. Βλέπουμε συχνά εθελοντές με κόκκινες στολές να υποστηρίζουν αθλητικά γεγονότα, να συμμετέχουν σε ασκήσεις πολιτικής προστασίας ή να τρέχουν μαζί με τους πυροσβέστες να σβήσουν τις πυρκαγιές του καλοκαιριού. Πολλές εθελοντικές οργανώσεις έχουν μάλιστα προμηθευτεί και πυροσβεστικά οχήματα ή και ασθενοφόρα.
Δεν είναι όμως όλοι οι υποψήφιοι εθελοντές ικανοί να τρέχουν σε βουνά και λαγκάδια για να σβήνουν φωτιές ή για να ασκηθούν στην αντιμετώπιση μεγάλων καταστροφών όπως σεισμών και πλημμυρών. Και από αυτά που ακούω από φίλους εθελοντές, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας λόγω έλλειψης πόρων έχει αφήσει πολλές, επίσημα αναγνωρισμένες, εθελοντικές οργανώσεις χωρίς υποστήριξη και πλαισίωση …
Συνεπώς, η σωστή επιλογή όχι μόνο του ιδιώτη αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης (βλ. ΧΝ 30/9/2014) που θέλει να προσφέρει στον τομέα αυτό πρέπει να στηριχτεί σε μια σωστή ανάλυση της κατάστασης. Μια πρώτη βάση αποτελούν τα στατιστικά στοιχεία για τις «Αιτίες θανάτων έτους 2012» που δημοσίευσε το Μάρτιο η Ελληνική Στατιστική Αρχή. Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, προκύπτει πως οι Έλληνες πεθαίνουν κατά 43% από νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος (καρδιακά και εγκεφαλικά), κατά 23% από νεοπλάσματα (καρκίνους), κατά 10% από ασθένειες του αναπνευστικού και κατά 3% από βίαιο θάνατο (τροχαία, λοιπά ατυχήματα, αυτοκτονίες, ανθρωποκτονίες).
Επιπλέον, σε σχέση με το έτος 2000 παρατηρείται μείωση των θανάτων από νοσήματα του κυκλοφοριακού (-4%) και των βίαιων θανάτων (-23%, λόγω κυρίως της μείωσης των τροχαίων αλλά με αύξηση των αυτοκτονιών κατά 33%) ενώ έχουμε μεγάλες αυξήσεις των θανάτων από νεοπλάσματα (19%), νοσήματα του αναπνευστικού (42%), νευροψυχιατρικές παθήσεις (45%), ενδοκρινολογικά και μεταβολικά νοσήματα (33% κυρίως διαβήτη) και τέλος τεράστια αύξηση των θανάτων από λοιμώδη και παρασιτικά νοσήματα (122%).
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει αναλύσει διεξοδικά τις απειλές που συνδέονται με τις συγκεκριμένες αιτίες θανάτου. Πρώτη και κύρια απειλή, το τσιγάρο! Αποτελεί την κύρια αιτία των νοσημάτων του αναπνευστικού! Και το τσιγάρο, μαζί με την παχυσαρκία λόγω έλλειψης φυσικής άσκησης και κακής διατροφής αλλά και σε συνδυασμό με την υπέρταση, τον ζαχαρώδη διαβήτη και τη χοληστερίνη αποτελούν τις αιτίες των νοσημάτων του κυκλοφοριακού.
Να λοιπόν πεδίο δόξης λαμπρό για τον εθελοντή. Πρώτον να μάθει καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) για να βοηθήσει άμεσα τον συνάνθρωπο σε περίπτωση καρδιακής ανακοπής. Μπορεί επίσης να συμβάλλει στην εφαρμογή της νομοθεσίας για το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους. Νομοθεσία που θεσπίστηκε για να μειωθούν οι δαπάνες περίθαλψης των ασθενειών που προκαλούνται από το κάπνισμα και όχι για να προστατευθούν οι μη καπνιστές.
Ο σωστός εθελοντής μπορεί επίσης να συμβάλλει υποστηρίζοντας όσες δράσεις Αγωγής Υγείας στα σχολεία διαπραγματεύονται τη σωστή διατροφή και την φυσική άσκηση. Μπορεί επίσης να υποστηρίξει ηλικιωμένους να υποβληθούν στις απαραίτητες περιοδικές ιατρικές εξετάσεις προκειμένου να ελεγχθεί η υπέρταση, το ζάχαρο και η χοληστερίνη.
Όσον αφορά τους τραυματισμούς, δυστυχώς τα διαθέσιμα στοιχεία για τη χώρα μας είναι δυσεύρετα! Φαίνεται πως η Ελλάδα δεν έχει τροφοδοτήσει με στοιχεία τη βάση δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους τραυματισμούς από το 2001! Έτσι, η πιο πρόσφατη σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πρόληψη των Τραυματισμών και την Προώθηση της Ασφάλειας (EUROSAFE), που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2014, δεν περιλαμβάνει στοιχεία για την χώρα μας …
Με βάση τα λίγα διαθέσιμα στοιχεία αλλά και τις τάσεις που επικρατούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο η προσπάθεια των εθελοντών θα πρέπει να επικεντρωθεί π.χ. στην υποστήριξη των δράσεων Αγωγής Υγείας στα σχολεία που σχετίζονται με κυκλοφοριακή αγωγή για τη μείωση των τροχαίων. Αλλά και στην υποστήριξη των μαθημάτων κολύμβησης για τη μείωση των πνιγμών, στους οποίους η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην ΕΕ. Για να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των αυτοκτονιών των νέων ο εθελοντής μπορεί επίσης να βοηθήσει ομάδες υποστήριξης και διαλόγου με νέους. Η γενικότερη ενημέρωση του κοινού για θέματα οδικής ασφάλειας με την υποστήριξη των σχετικών δράσεων του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας Παύλος Μυλωνάς και η ψυχοκοινωνική υποστήριξη θυμάτων τραυματισμών και των μελών των οικογενειών τους αποτελούν επίσης χρήσιμο πεδίο δράσης για τους εθελοντές …
Οι εθελοντές που ασχολούνται με την ψυχοκοινωνική υποστήριξη θυμάτων μπορούν επίσης να είναι πολύ χρήσιμοι και σε περιπτώσεις μεγάλων καταστροφών (σεισμοί, πλημμύρες, πυρκαγιές). Στις σχετικές ομάδες μπορούν να συμμετέχουν και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε επεμβάσεις διάσωσης ή πυρόσβεσης όπως οι νεώτεροι εθελοντές διασώστες.
Γενικότερα τέλος, οι εθελοντές μπορούν να συμβάλλουν σε δράσεις ετοιμότητας όπως η εκπαίδευση των κατοίκων μιας πολυκατοικίας ή μιας γειτονιάς στις απαραίτητες ενέργειες σε περίπτωση σεισμού ή πλημμύρας. Καθώς και στην υποστήριξη δράσεων καθαρισμού ρεμάτων και φρεατίων - για την πρόληψη πλημμυρών - ή και περιαστικών δασών - για την πρόληψη της διάδοσης πυρκαγιών.
Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας στηρίζεται ιδιαίτερα στους εθελοντές. Εθελοντές εκπαιδευμένους και χρήσιμους, έτοιμους να αναλάβουν πρωτοβουλίες για να βοηθήσουν το συνάνθρωπο. Όχι απαραίτητα με εντυπωσιακές στολές - αλλά με γνώση, αγάπη και σύνεση …
