ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-127
Ευρωπαϊκή Ένωση και προστασία του πολίτη – οι διαδικασίες
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*
Πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση και γιατί η συμμετοχή στις επόμενες ευρωεκλογές έχει σημασία για τους πολίτες
Σε λίγους μήνες θα κληθούμε να ψηφίσουμε στις ευρωπαϊκές εκλογές για την ανάδειξη των βουλευτών που θα εκπροσωπήσουν την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Πολλοί πολίτες λόγω κακής πληροφόρησης ίσως αποφύγουν να ψηφίσουν θεωρώντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ευθύνεται κυρίως για τις δυσμενείς επιπτώσεις της κρίσης. Στην πραγματικότητα όμως, οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο Ένωσης έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα του πολίτη. Κακή ή ελλιπής εκπροσώπηση στα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ισοδυναμεί με παραίτηση από το θεμελιώδες δημοκρατικό δικαίωμα της συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων που μας αφορούν άμεσα.
Είναι γεγονός ότι η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύπλοκη και συχνά χρονοβόρα. Κεντρικό ρόλο παίζει αρχικά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να υποβάλλει νομοθετικές προτάσεις στο Συμβούλιο Υπουργών και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα δύο θεσμικά όργανα που ενεργούν στις περισσότερες περιπτώσεις ως από κοινού νομοθέτες. Φυσικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργεί με βάση τις προτεραιότητες που καθορίζει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων. Με βάση τις υποδείξεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όπως αυτές προκύπτουν από ψηφίσματα και κοινοβουλευτικές ερωτήσεις. Με βάση τις συζητήσεις που γίνονται στις πολυάριθμες επιτροπές και ομάδες εργασίας στις οποίες συμμετέχουν εκπρόσωποι των κρατών μελών και πολλές φορές εκπρόσωποι οργανωμένων ομάδων ενδιαφερόμενων όπως οι ενώσεις βιομηχάνων, οι οικολογικές οργανώσεις και οι οργανώσεις προστασίας των καταναλωτών – ομάδες που συχνά τις χαρακτηρίζουμε συλλογικά ως «συμφεροντούχους». Αλλά και με βάση δημοσκοπήσεις και έρευνες της κοινής γνώμης, συνέδρια και συναντήσεις εμπειρογνωμόνων και τέλος ανοικτές δημόσιες διαβουλεύσεις στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν όλοι οι πολίτες.
Λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία από όλες τις παραπάνω πηγές, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπονεί ένα Πράσινο Βιβλίο με διάφορες εναλλακτικές προτάσεις και ερωτήσεις προς τα κράτη μέλη, τους συμφεροντούχους και την κοινωνία των πολιτών. Το Πράσινο Βιβλίο τίθεται σε ανοικτή διαβούλευση και όλοι, συμφεροντούχοι και απλοί πολίτες έχουν δικαίωμα να εκφράσουν τις απόψεις τους στην γλώσσα τους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκεντρώνει όλες τις απόψεις, εκδίδει μια ανακοίνωση με τα αποτελέσματα της διαβούλευσης και προχωρεί στην εκπόνηση συγκεκριμένης νομοθετικής πρότασης ή ακόμη και ενός Λευκού Βιβλίου με ολόκληρο πρόγραμμα νομοθετικών προτάσεων που θα εκπονηθούν στη συνέχεια εντός συγκεκριμένου χρονικού ορίζοντα.
Οι νομοθετικές προτάσεις υποβάλλονται στο Συμβούλιο Υπουργών και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και συζητιούνται εκτενώς στις αντίστοιχες ομάδες εργασίας και τις αρμόδιες κοινοβουλευτικές επιτροπές. Ζητείται επίσης η γνώμη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (στην οποία συμμετέχουν εκπρόσωποι εργοδοτών και εργαζομένων καθώς και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών) και στην Επιτροπή των Περιφερειών (που συγκροτείται από εκπροσώπους της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης). Οι πολίτες και οι συμφεροντούχοι μπορούν να επέμβουν και σε αυτό το στάδιο με προτάσεις και υποδείξεις προς τους ευρωβουλευτές, τα μέλη των επιτροπών ή και τους τεχνοκράτες των υπουργείων που συμμετέχουν στις ομάδες εργασίας. Οι τεκμηριωμένες προτάσεις συχνά εντάσσονται στα επίσημα κείμενα των οδηγιών, των κανονισμών και των αποφάσεων που εκδίδονται από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και πρέπει να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη σε εθνικό ή τοπικό επίπεδο.
Όμως ο ρόλος των θεσμικών οργάνων και των πολιτών δεν τελειώνει εδώ. Αν οι πολίτες διαπιστώσουν ότι οι νομοθετικές πράξεις δεν εφαρμόζονται σωστά μπορούν να το καταγγείλουν στον Θεματοφύλακα των Συνθηκών, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτή οφείλει να διερευνήσει το ζήτημα και να λάβει μέτρα κατά του κράτους μέλους-παραβάτη ενδεχομένως και να προσφύγει εναντίον του ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εδρεύει στου Λουξεμβούργο (και το οποίο δεν πρέπει να συγχέεται με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης που εδρεύει στο Στρασβούργο). Η συχνά χρονοβόρα διαδικασία μπορεί να καταλήξει στην καταδίκη του κράτους μέλους, το οποίο αν δεν εφαρμόσει την απόφαση μπορεί να κληθεί να καταβάλει υψηλά πρόστιμα … Οι Χανιώτες γνωρίζουν αυτή τη διαδικασία από την υπόθεση της χωματερής του Κουρουπητού …
Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αγνοήσει τις καταγγελίες, οι πολίτες μπορούν να προσφύγουν στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή ή και να υποβάλλουν αναφορά στην Επιτροπή Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αν αποδειχτεί «κακοδιοίκηση», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενεργεί ανάλογα για να διορθώσει τις σχετικές παραλήψεις λαμβάνοντας κατάλληλα μέτρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι πολίτες ή οι θιγόμενοι οργανισμοί και εταιρείες μπορούν επίσης να προσφύγουν στο Πρωτοδικείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που εδρεύει και αυτό στο Λουξεμβούργο.
Από τα παραπάνω, ελπίζω να έγινε κατανοητή η σημασία της σωστής εκπροσώπησης των ελλήνων πολιτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η μαζική συμμετοχή των ψηφοφόρων στις ευρωεκλογές εξασφαλίζει στους έλληνες ευρωβουλευτές τη νομιμοποίηση που απαιτείται για να υποστηρίξουν θέσεις που θα είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας. Η αποχή από τις εκλογές αυτές αποδυναμώνει τις ελληνικές διεκδικήσεις αφού αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως αδιαφορία για τις λαμβανόμενες αποφάσεις και για την Ένωση γενικότερα.
Μάλιστα, στις επερχόμενες ευρωεκλογές, οι μεγάλοι συνασπισμοί κομμάτων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν αποφασίσει να υποδείξουν από έναν υποψήφιο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σε αντικατάσταση του κ. Μπαρόζο). Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθεί η νομιμοποίηση των αποφάσεων που λαμβάνει το σημαντικό αυτό θεσμικό όργανο έτσι ώστε να μειωθεί το «δημοκρατικό έλλειμμα», ένα από τα σοβαρότερα μειονεκτήματα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στα επόμενα θα αναλύσουμε τους τομείς πολιτικής που αφορούν την προστασία των πολιτών και αποφασίζονται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
