Πού μας οδηγούν οι επιλογές μας;

Μερικές σκέψεις για προσωπικές και συλλογικές επιλογές που ενισχύουν τις πιθανότητες να υποστούμε ένα ατύχημα ή μια καταστροφή ….
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Δεκεμβρίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-488)

Τελευταίο άρθρο του 2023 σήμερα. Εύχομαι Καλές και Χαρούμενες Γιορτές σε όλες και όλους! Ας προσέξουμε να μην πιάσουμε ποτέ τιμόνι αν έχουμε καταναλώσει οινοπνευματώδη. Να φοράμε πάντα ζώνη και κράνος. Να οδηγούμε συνετά, χωρίς να ξεπερνούμε τα όρια ταχύτητας. Και τέλος, να προσέχουμε τα λαμπάκια στο χριστουγεννιάτικο δέντρο, τα κεριά και τις κουζίνες αφού συχνά αποτελούν αιτίες πυρκαγιάς.

Οδηγική συμπεριφορά. Σε ένα άρθρο σχετικά με τα τροχαία ατυχήματα στις ΗΠΑ διάβασα πως στους οδηγούς 65 ετών και πάνω, παρατηρείται για την περίοδο 2020-2021 αύξηση των θανατηφόρων δυστυχημάτων κατά 15% ενώ για τους νέους οδηγούς (ηλικίας 0-24 ετών) η αύξηση ήταν μόνο 10%. Αντίθετα, στην Ελλάδα και για την ίδια περίοδο η αύξηση για τους άνω των 65 ετών ήταν 8,5% ενώ για τους νεότερους (0-25 ετών) η αύξηση ήταν 12,9%.

Ευτυχώς, η ισχύουσα ενωσιακή νομοθεσία για τις άδειες οδήγησης προβλέπει για τους οδηγούς άνω των 65 ετών τακτικές ιατρικές εξετάσεις ανά τριετία ενώ για τους άνω των 80 ετών οι εξετάσεις αυτές είναι περισσότερες. Δυστυχώς, όμως, φαίνεται πως υπάρχουν αρκετοί ηλικιωμένοι αλλά και ανήλικοι που οδηγούν χωρίς δίπλωμα ιδίως εκτός αστικών κέντρων …

Εδώ να αναφέρω το παράδειγμα ενός οικογενειακού φίλου, που δε ζει πια, ο οποίος μόλις γιόρτασε τα 70 του, πήγε και παρέδωσε το επαγγελματικό δίπλωμά του και δεν ξαναοδήγησε. Ήταν από νέος επαγγελματίας οδηγός (τον είχε γνωρίσει προπολεμικά ο πατέρας μου όταν στην Αθήνα κυκλοφορούσαν πολύ λίγα αυτοκίνητα) και είχε γυρίσει όλη την Ευρώπη με τα τουριστικά λεωφορεία που αγόρασε στη συνέχεια.

Κάπου εκεί στη δεκαετία του 1980 μόλις συμπλήρωσε τα 70 (έζησε μέχρι τα 90 του με πλήρη διαύγεια), δήλωσε ότι επειδή ήξερε τους κινδύνους για την ηλικία του, προτιμούσε να μετακινείται με τα πόδια, με ταξί ή να ζητά από τους γιούς του να τον εξυπηρετήσουν ... Ίσως μια τέτοια απόφαση να μοιάζει πολύ δραστική αλλά υπάρχουν κάποια σημάδια που ίσως να πείσουν μερικούς ότι ήλθε η στιγμή να αφήσουν οριστικά το τιμόνι.

Αν ανησυχούν συνεχώς οι φίλοι, οι συγγενείς και οι γνωστοί σας, ιδίως αν δεν θέλουν να μπουν στο αυτοκίνητο όταν οδηγείτε. Αν γίνεστε αντικείμενο παραπόνων από άλλους οδηγούς, αν λαμβάνετε συχνά κλήσεις ή τέλος αν συμμετέχετε συχνά σε ατυχήματα. Αν χάνεστε ακόμη και σε γνωστούς δρόμους ή αν κινείστε συνεχώς είτε πολύ αργά είτε πολύ γρήγορα. Προσωπικά δεν έχω ακόμη εμφανίσει τέτοια συμπτώματα, αλλά επειδή σε λίγους μήνες θα συμπληρώσω κι εγώ τα 70, σκέπτομαι να εξετάσω σοβαρά το ενδεχόμενο να ακολουθήσω κι εγώ το παράδειγμα του παραπάνω οικογενειακού μου φίλου.

Διδάγματα από καταστροφές. Μια θεμελιώδης διαδικασία βελτίωσης του σχεδιασμού και της αντιμετώπισης καταστροφών είναι και η ανάλυση των διαδικασιών και των αποτελεσμάτων μετά από κάθε καταστροφή. Από την ανάλυση αυτή προκύπτουν σημαντικά «διδάγματα» τα οποία χρησιμεύουν για να βελτιωθούν οι διαδικασίες διαχείρισης των καταστροφών καθώς και η εκπαίδευση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης προκειμένου να μην επαναλάβουν τα ίδια λάθη στο μέλλον.

Μετά το μεγάλο χημικό ατύχημα στο Σεβέζο της Βόρειας Ιταλίας το 1976, και τη θέσπιση το 1982 της πρώτης οδηγίας Σεβέζο, συστάθηκε στο Κοινό Κέντρο Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το Γραφείο Κινδύνων Μεγάλων Ατυχημάτων (MAHB). Η αποστολή του είναι να αποτελεί αποθετήριο γνώσης προς υποστήριξη της πρόληψης και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση χημικών ατυχημάτων στην ΕΕ και παγκοσμίως. Στηρίζεται στο ηλεκτρονικό Σύστημα Αναφοράς Μεγάλων Ατυχημάτων (eMARS) από το οποίο παράγονται τα σχετικά Δελτία Διδαγμάτων.

Όταν υπηρετούσα στη Μονάδα Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχαμε ξεκινήσει, σε συνεργασία με το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής (στο Ispra της Ιταλίας), ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα συλλογής «διδαγμάτων» (lessons learnt) για φυσικές και περιβαλλοντικές καταστροφές, το πρόγραμμα NEDIES (Natural and Environmental Disaster Information Exchange System = Σύστημα Ανταλλαγής Πληροφοριών για Φυσικές και Περιβαλλοντικές Καταστροφές).

Δυστυχώς, στη νομοθεσία που διέπει το ελληνικό σύστημα πολιτικής προστασίας δεν έχουν προβλεφθεί παρόμοιες διαδικασίες εξαγωγής διδαγμάτων από τις μεγάλες τεχνολογικές και φυσικές καταστροφές. Τώρα, μια ομάδα επιστημόνων ξεκίνησε μια έρευνα ακόμη και για «καταστροφές που δεν έγιναν» για να καταλήξει σε συμπεράσματα τα οποία να μπορούν να χρησιμεύσουν γενικότερα.

Ένα παράδειγμα είναι το Μπαγκλαντές. Το 1970 ο κυκλώνας Βόλα σκότωσε πάνω από 500.000 ανθρώπους. Το 2020 ο κυκλώνας Αμφάν σκότωσε μόλις 26 ενώ το 2022 ο κυκλώνας Σιτρανγκ σκότωσε 35. Η δραματική αυτή μείωση των θυμάτων επιτεύχθηκε μέσω βελτιώσεων στους τομείς της πρόγνωσης, της έγκαιρης προειδοποίησης και της εκκένωσης. Ταυτόχρονα όμως έγιναν και έργα για να μειωθεί η τρωτότητα του πληθυσμού (το 1970 υπήρχαν 42 καταφύγια ενώ το 2020 λειτουργούσαν 12.000 καταφύγια). Και ενισχύθηκε η ανθεκτικότητα του πληθυσμού με τη μαζική συμμετοχή του σε προγράμματα επιμόρφωσης.

Άλλο παράδειγμα είναι μια πυρκαγιά στο Κόλντ Σπρίνγκς του Κολοράντο το 2016 που απαίτησε την εκκένωση 2.000 ατόμων και έκαψε πάνω από 2.000 στέμματα δάσους, καθώς και 8 σπίτια. Ωστόσο, άλλα 8 σπίτια μέσα στο δάσος δεν έπαθαν σχεδόν καμία ζημιά. Κι αυτό γιατί είχαν ακολουθήσει τις συμβουλές ενός τοπικού προγράμματος πρόληψης χρησιμοποιώντας υλικά ανθεκτικά στη φωτιά, καθαρίζοντας τα ξερόχορτα και αποθηκεύοντας την ξυλεία για το τζάκι μακριά από το σπίτι. Συμβουλές που περιλαμβάνονται και στις σχετικές οδηγίες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας.

Συμπέρασμα. Όσο δεν διδασκόμαστε από τα λάθη του παρελθόντος, τόσο θα τα επαναλαμβάνουμε στο μέλλον. Μήπως τελικά δεν φταίνε οι απειλές (σεισμοί, πλημμύρες, πυρκαγιές κλπ.) αλλά οι (ατομικές και συλλογικές) επιλογές μας να μην λαμβάνουμε τα κατάλληλα μέτρα μείωσης της τρωτότητάς μας και ενίσχυσης της ανθεκτικότητάς μας; Ας τα σκεφτούμε λίγο καθώς τελειώνει κι αυτή η χρονιά …

Τί μυρίζει στο Σταυρό

Στο Σταυρό Ακρωτηρίου αναπνέουμε εδώ και ένα μήνα αέρα μολυσμένο με διοξίνες χωρίς καμία ενημέρωση ούτε μέτρα προστασίας από τις αρμόδιες αρχές …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Νοεμβρίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-487)

Εδώ και ένα μήνα ο Σταυρός στο Ακρωτήρι κατακλύζεται, κυρίως τις νυχτερινές και πρώτες πρωινές ώρες, από μια αφόρητη δυσοσμία που θυμίζει καμένο πλαστικό. Πολλοί κάτοικοι αλλά και επισκέπτες διαμαρτύρονται, όπως ανέφερε και στην εφημερίδα μας ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Κουνουπιδιανών κ. Μανώλης Τσιτωνάκης (βλ. Χ.Ν. 26/10/2023). Η δυσοσμία συνεχιζόταν κάθε πρωί μέχρι και το Σάββατο 4 Νοεμβρίου, αν και εξαφανιζόταν μετά την ανατολή του ηλίου τις ημέρες που επικρατούσαν δυνατοί άνεμοι.

Η αιτία. Στις 3 Οκτωβρίου ξέσπασε πυρκαγιά σε χώρο επεξεργασίας και ταφής αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ) που διαχειρίζεται η εταιρεία διαχείρισης Επικινδύνων και μη Επικινδύνων αποβλήτων MAREPROTEC. Ο χώρος της πυρκαγιάς είναι ένα παλαιό λατομείο που βρίσκεται 1.800 μέτρα από το Δημοτικό Σχολείο Χωραφακίων και πολύ κοντά στις παιδικές κατασκηνώσεις Τσικιμπούμ και Άγιος Παύλος (απέχουν 600 και 410 μέτρα αντίστοιχα – ευτυχώς δεν λειτουργούν αυτή την εποχή).

Ο αρχικός έλεγχος της πυρκαγιάς επιτεύχθηκε τρεις μέρες αργότερα, στις 6 Οκτωβρίου, και απαίτησε αρκετές εκατοντάδες κυβικά μέτρα νερού. Ωστόσο, από την πυρκαγιά συνέχισαν να εκλύονται αναθυμιάσεις και γι’ αυτό η Πυροσβεστική συνέστησε να καλυφθεί ο χώρος με χώμα. Όταν επισκέφτηκα το χώρο το πρωί της περασμένης Τρίτης 31 Οκτωβρίου, η διαδικασία της επιχωμάτωσης ήταν σε εξέλιξη χωρίς να έχει επιτευχθεί η ολοκληρωτική αναστολή της έκλυσης των αναθυμιάσεων, οι οποίες επιτόπου ήταν ιδιαίτερα έντονες.

Την υπόθεση έχει αναλάβει το Ανακριτικό Τμήμα της Πυροσβεστικής Χανίων, το οποίο όταν την ολοκληρώσει θα τη διαβιβάσει στην Εισαγγελία Χανίων. Παράλληλα, από επικοινωνία μου με τη Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων έμαθα ότι η εγκατάσταση έχει λάβει όλες τις προβλεπόμενες από το νόμο άδειες και ότι ελέγχθηκε το περασμένο καλοκαίρι χωρίς να προκύψει κάποιο πρόβλημα.

Ωστόσο, μέχρι την περασμένη Τετάρτη 1η Νοεμβρίου η ΠΕ Χανίων δεν είχε ενημερωθεί από την Πυροσβεστική για την πυρκαγιά. Δεν είναι αστείο – η μεν ΠΕ Χανίων ισχυρίστηκε ότι υποχρέωση ενημέρωσης έχει η Πυροσβεστική, ενώ η Πυροσβεστική από τη μεριά της περιμένει έγγραφο από την ΠΕ Χανίων !!! Και φυσικά κανείς δεν ενδιαφέρθηκε να ενημερώσει υπεύθυνα τους κατοίκους για τα μέτρα προφύλαξης και για τον χρόνο επίλυσης του προβλήματος. Φαίνεται πως εδώ δεν χρειάζεται το 112 !!!

Υπάρχει κίνδυνος; Σύμφωνα με τον κ. Τσιτωνάκη, η δυσοσμία οφείλεται στο κάψιμο πλαστικών. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους της εταιρείας, η φωτιά έκαψε (και καίει) μόνο ξύλα. Σε κάθε περίπτωση, οι καπνοί από την καύση τέτοιων υλικών (ιδίως πλαστικών) περιέχουν διοξίνες. Στα Χ.Ν. της περασμένης Τετάρτης 1ης Νοεμβρίου ο Χημικός και τέως Υπεύθυνος Αγοράς Τροφίμων Αναστάσιος Τριποδιανάκης έγραψε ότι «οι διοξίνες είναι οργανικές ενώσεις ύποπτες για καρκινογενέσεις, ιδιαίτερα τοξικές για τον άνθρωπο, … (και είναι) ανθεκτικές στη βιολογική αποικοδόμηση».

Άραγε επικάθησαν διοξίνες από τον καπνό της πυρκαγιάς και τις διαρκείς, επί ένα μήνα, αναθυμιάσεις στα κηπευτικά που καλλιεργούνται στην περιοχή του Ακρωτηρίου; Στα χόρτα που καταναλώνουν τα αιγοπρόβατα και τα πουλερικά που βόσκουν στα λιβάδια και τους λόφους του Ακρωτηρίου; Πόσο μολυσμένο αέρα ανάπνευσαν οι κάτοικοι και τί επιπλοκές παρουσιάστηκαν στην υγεία των πιο ευάλωτων όπως βρέφη, παιδιά, ασθματικοί κλπ.;

Κι αυτό γιατί, όπως γράφει ο κ. Τριποδιανάκης «οι διοξίνες είναι λιποδιαλυτές ουσίες, που … αποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό των ζώων, όπως των θηλαστικών, των πουλερικών, αλλά και των ψαριών, οστρακοειδών. Ο άνθρωπος λαμβάνει τη μεγαλύτερη ποσότητα διοξινών από την τροφή του, … καταναλώνοντας ζωικά προϊόντα (γάλα, κρέας, τυροκομικά) που προέρχονται από ζώα που έχουν τραφεί µε ζωοτροφές που περιέχουν διοξίνες». Και φυσικά με την «εισπνοή προϊόντων καύσης».

Ερωτήματα. Τα ερωτήματα που καλείται να απαντήσει η εισαγγελική έρευνα είναι πολλά. Κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να διερευνηθεί διεξοδικά το είδος των υλικών που κάηκαν (και καίγονται). Κατά πόσο έχουν επηρεαστεί οι καλλιέργειες τουλάχιστον στον Σταυρό; Θα πρέπει να ζητηθεί η συνδρομή της Διεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης & Κτηνιατρικής. Πόσα περιστατικά επιβάρυνσης της υγείας λόγω εισπνοής των αναθυμιάσεων διαπιστώθηκαν τον τελευταίο μήνα; Θα πρέπει να συνδράμει και η Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας.

Και φυσικά, τίθεται και ένα ακόμη ερώτημα, επειδή ακούγεται ότι σχεδιάζονται μεγάλες τουριστικές επενδύσεις σε μικρή απόσταση από την υπόψη εγκατάσταση διαχείρισης Επικινδύνων και μη Επικινδύνων αποβλήτων. Τί θα συμβεί αν ένα παρόμοιο περιστατικό σημειωθεί εν μέσω τουριστικής περιόδου, όταν τα ξενοδοχεία και τα υπόλοιπα καταλύματα στην περιοχή είναι πλήρη; Γι’ αυτό δεν θα πρέπει να μείνει αδιάφορη και η Διεύθυνση Τουρισμού.

Στις συζητήσεις που είχα με πολλούς από τους αρμόδιους επανήλθε αρκετές φορές και το επιχείρημα ότι αν είχε βρέξει, η φωτιά θα είχε σβήσει αφού το νερό θα είχε διαποτίσει την καιόμενη μάζα και θα είχε φτάσει σε όλες τις υπόγειες εστίες … Μου θύμισε το παλιό ποδοσφαιρικό σύνθημα «Μια βροχή μας/σας σώζει».

Συμπερασματικά, νομίζω ότι εκτός από τις αρμόδιες υπηρεσίες θα πρέπει να κινητοποιηθούν και οι ευαισθητοποιημένοι κάτοικοι του Σταυρού και – γιατί όχι – και του υπόλοιπου Ακρωτηρίου. Μια καταγγελία και στην Εισαγγελία δεν φαίνεται καθόλου περιττή …

Περί αδιαφορίας

Η αδιαφορία των διοικούντων μεταφέρεται στους πολίτες και ενισχύει τις αντικοινωνικές συμπεριφορές
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Οκτωβρίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-486)

«Κάθε κράτος έχει την κυβέρνηση που του αξίζει» είχε πει ο φιλόσοφος και διπλωμάτης Ζοζέφ ντε Μεστρέ, από την Σαβοΐα. Το ίδιο μπορούμε να πούμε και για κάθε επίπεδο διοίκησης. Από το εθνικό μέχρι το επίπεδο της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Αυτό ισχύει αφού οι ίδιοι οι πολίτες επιλέγουν με την ψήφο τους αυτούς που θα τους κυβερνήσουν.

Στις δημοκρατίες, υπάρχουν πάντα δύο ή περισσότεροι υποψήφιοι, οι οποίοι προσπαθούν με διάφορους τρόπους να πείσουν τους πολίτες να τους ψηφίσουν. Μετά τις εκλογές αυτός που συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους αναλαμβάνει με τους συνεργάτες του τη διακυβέρνηση, ενώ οι υπόλοιποι τον αντιπολιτεύονται. Ωστόσο, συχνά, λίγο καιρό μετά τις εκλογές, μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων αρχίζει να παραπονιέται και να διαδηλώνει επειδή ο εκλεγμένος κυβερνήτης φροντίζει μόνο τους δικούς του ψηφοφόρους ή και χρηματοδότες και αδιαφορεί γι’ αυτό που οι περισσότεροι πολίτες θεωρούν ως το κοινό καλό.

Συχνά μάλιστα, στις δίκαιες διαμαρτυρίες των πολιτών ο κυβερνήτης απαντά με ψεύδη ή ακόμη χειρότερα δεν απαντά καθόλου! Αυτή η στάση απομακρύνει πολλούς πολίτες από την πολιτική. Κι όταν υποτιμάς με αυτό τον τρόπο τον κόσμο, τον κάνεις να μην ενδιαφέρεται για τα κοινά αλλά μόνο για το δικό του ατομικό συμφέρον. Κάτι που εξηγεί – μαζί με την υποβάθμιση σε άλλους τομείς όπως η εκπαίδευση – και τα αυξανόμενα φαινόμενα αντικοινωνικής συμπεριφοράς που παρατηρούμε γύρω μας.

Πρόβλημα δημόσιας υγείας. Τον περασμένο μήνα γράφαμε (βλ. ΧΝ 5/9/2023) για τη διαχρονική και διακομματική παρανομία που χαρακτηρίζει την ανάπτυξη του συστήματος αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων στο Δήμο Χανίων. Με φαινομενικά «νομότυπες» διαδικασίες οι αρμόδιοι παράκαμψαν την υποχρέωση που επιβάλλει η ευρωπαϊκή νομοθεσία για σύνταξη και δημοσιοποίηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) καθώς και για διενέργεια δημόσιας διαβούλευσης με τους αρμόδιους φορείς ΚΑΙ τους κατοίκους.

Είδατε κάποια αντίδραση από τον Δήμο ή την Περιφέρεια; Δυστυχώς, καμία! Παρόλο που ο κ. Δήμαρχος ανέφερε κατ’ επανάληψη στο Δημοτικό Συμβούλιο ότι τέτοια ΜΠΕ υπάρχει και θα δοθεί στους κατοίκους, τέτοιο έγγραφο δεν χορηγήθηκε ποτέ στους πολίτες που το ζητούν … γιατί απλώς δεν υπάρχει! Τα αποτελέσματα τα βλέπουν συχνά οι Χανιώτες όταν διαρρέουν λύματα στη θάλασσα ή όταν μυρίζουν τις αναθυμιάσεις κοντά στα αντλιοστάσια ακαθάρτων.

Εικόνα εγκατάλειψης. Ένα από τα αξιοθέατα που επισκέπτονται πολλοί τουρίστες και απολαμβάνουν κατά τους καλοκαιρινούς μήνες πολλοί Χανιώτες είναι η παραλία του Ζορμπά στο Σταυρό Ακρωτηρίου. Εκεί, κάποια προηγούμενη δημοτική αρχή έφτιαξε, στη μέση μιας πλατείας απέναντι από τη θάλασσα, μια υπερυψωμένη εξέδρα (για εκδηλώσεις) με ένα δωμάτιο (για αναψυκτήριο) και τουαλέτες (κλειδωμένες).

Το Νοέμβριο του 2022 (βλ. ΧΝ 22/11/2022) η Δημοτική Αρχή οργάνωσε την ονοματοδοσία της εν λόγω πλατείας, βαφτίζοντάς την με το όνομα του αείμνηστου γιατρού Κώστα Νικηφοράκη. Το αναψυκτήριο λειτούργησε για την εκδήλωση στην οποία συμμετείχαν αρκετοί επιφανείς Χανιώτες. Σήμερα, η εικόνα που παρουσιάζουν η πλατεία και οι εγκαταστάσεις είναι πανάθλια. Από το αναψυκτήριο έχουν αφαιρεθεί οι πόρτες και ο εσωτερικός εξοπλισμός.

Ένας χώρος που χαρακτηρίζεται «παιδική χαρά» είναι γεμάτος πέτρες χωρίς φυσικά να υπάρχει ούτε ίχνος σχετικού εξοπλισμού. Το ξύλινο δάπεδο της εξέδρας έχει προφανώς υποφέρει από τις καιρικές συνθήκες, και παρόλο που σε ορισμένα σημεία φαίνεται να έχει επισκευαστεί, σε άλλα είναι έτοιμο να υποχωρήσει αν πάνω του πατήσει κάποιος εύσωμος πολίτης. Οι επανειλημμένες αναφορές στην κατάσταση από τον συνεργάτη της εφημερίδας Αντώνη Πλυμάκη και οι εκκλήσεις από τον Σύλλογο Προστασίας Περιβάλλοντος Σταυρού έχουν μείνει χωρίς απάντηση από τη Δημοτική Αρχή.

Αδιαφορία και από τις υπηρεσίες. Στις αρχές Αυγούστου σταμάτησα να βάλω βενζίνη στο αυτοκίνητο. Καθώς έβγαζα να πληρώσω, έπεσε πάνω μου ένα μηχανάκι που είχε σταματήσει πίσω μου χωρίς να σβήσει τη μηχανή. Με τραυμάτισε ελαφρά στο πόδι και έκανε κάποιες γρατζουνιές στον προφυλακτήρα. Εκνευρισμένος ζήτησα από το νεαρό ντελιβερά ταυτότητα – δεν είχε. Δεν φορούσε ούτε κράνος.

Τηλεφώνησα στο 100 που με ενημέρωσε ότι η Τροχαία βρισκόταν σε άλλο περιστατικό και θα αργούσε. Περιμένοντας, εμφανίστηκε ο υπεύθυνος παρακείμενης πιτσαρίας, ο οποίος αφού είδε το βίντεο του συμβάντος στο βενζινάδικο, κατάλαβε ότι ο ντελιβεράς είχε προσπαθήσει να μετακινήσει το μηχανάκι χωρίς να σβήσει τη μηχανή και χωρίς να βγάλει την ταχύτητα.

Από τη συζήτηση προέκυψε ότι ο νεαρός ντελιβεράς δεν είχε ούτε άδεια οδήγησης αφού είχε μόλις καταθέσει τα χαρτιά του για να την πάρει. Επιπλέον, ο υπεύθυνος έτρεξε να βάλει στο μηχανάκι και κάποιες φωτοτυπίες αφού στο δίκυκλο δεν υπήρχε κανένα χαρτί. Επέμενα να περιμένω την Τροχαία, αλλά όταν τηλεφώνησα ξανά στο 100 ο νέος τηλεφωνητής δεν είχε ιδέα για το συμβάν …

Εξήγησα στον ντελιβερά ότι αν συνέχιζε να εργάζεται με αυτό τον τρόπο, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το καλύτερο, ούτε γι’ αυτόν που θα κατέληγε νεκρός ή ανάπηρος, ούτε για την οικογένειά του που θα περνούσε μεγάλη δοκιμασία. Τελικά, μετά από δύο περίπου ώρες και αφού δεν είχε εμφανιστεί η Τροχαία, ξανατηλεφώνησα στο 100 και με βαριά καρδιά ακύρωσα το αίτημα.

Αυτό που κατάλαβα πάντως από τη συζήτηση είναι ότι πολλοί ασυνείδητοι επιχειρηματίες, ιδίως στις παρυφές της πόλης, χρησιμοποιούν ως ντελιβεράδες, άτομα ανεκπαίδευτα, ίσως και χωρίς άδεια κυκλοφορίας, ίσως και ανασφάλιστα, με αποτέλεσμα να κυκλοφορούν στο δρόμο πολύ επικίνδυνοι οδηγοί για ένα μεροκάματο πείνας. Δεν ξέρω αν η Τροχαία έχει τους πόρους να πραγματοποιήσει ελέγχους σε επιχειρήσεις που κάνουν παράδοση στο σπίτι. Πάντως, ο αριθμός κυκλοφορίας της μηχανής και το όνομα της επιχείρησης είναι στη διάθεσή της υπηρεσίας …

Συμπέρασμα. Όταν οι διοικούντες ψεύδονται και αδιαφορούν για τα αιτήματα των πολιτών, οι πολίτες παύουν να ενδιαφέρονται για τα κοινά και προωθούν με κάθε τρόπο μόνο το δικό τους ατομικό συμφέρον. Δεν πάνε να ψηφίσουν, με αποτέλεσμα να κυβερνούν τα οργανωμένα συμφέροντα, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται και οι αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Εις μνήμη ...

Αντίο Μαμά!

Αντίο;;;

Αυτό το άψυχο σώμα που αποχαιρετούμε δεν είναι πια η μαμά μας.

Η μαμά μας είναι πλέον οι αναμνήσεις και οι εικόνες που κρατούμε στο μυαλό και την καρδιά μας.

Η μητέρα που άκουγε ελληνικά τραγούδια στο Δεύτερο πρόγραμμα και μας έβαζε να ακούμε την εκπομπή Καλημέρα παιδάκια με τη Θεία Λένα.

Που με έστελνε στην εκκλησία στην αρχή ως παπαδάκι και μετά ως βοηθό του ψάλτη.

Μια έγνοια είχε, να μην πάρουν τα παιδιά τον κακό δρόμο, σε μια κοινωνία, την οποία την έβλεπε να ξεφεύγει από το δρόμο του Θεού.

Και η έγνοια έγινε άγχος, στο οποίο σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες οφείλεται κατά μεγάλη πιθανότητα και το Αλζχάιμερ … «Τα παιδιά πού είναι τα παιδιά;;;» μας ρώταγε μέχρι τα τελευταία της.

Αναμνήσεις που αποτελούνται από σημαντικές, καλές ή κακές, στιγμές, προσωπικά παραδείγματα, τυχαίες φράσεις. Που τα έχουμε ενσωματώσει στην καθημερινή μας συμπεριφορά και που θα μας συνοδεύουν «μέχρι τρίτης και τετάρτης γενεάς».

Βέβαια, ο καθένας και η καθεμιά μας έχει τις δικές του και τις δικές της μνήμες από τη μαμά μου. Άλλες ολοζώντανες κι άλλες που τις θυμόμαστε σε συγκεκριμένες περιστάσεις.

Γι’ αυτό εγώ δεν λέω «Αντίο μαμά».

Λέω «Μαμά θα σε έχουμε στη μνήμη μας, όσο αυτή δεν μας προδίδει».

Αιωνία η μνήμη σου … 

Αυτά τα λίγα λόγια είπα στην κηδεία της μητέρας μου Οδέττης-Δέσποινας Αλεβαντή το γένος Λεμπεσσοπούλου που απεβίωσε στην Αθήνα την Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου το βράδυ, σε ηλικία 93 ετών και 4 μηνών. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη, παντρεύτηκε το 1953 στην Αθήνα και απέκτησε 3 παιδιά, 5 εγγόνια και 2 δισέγγονα.

Μήπως σας «μυρίζει» κάτι;

Μια σύντομη ανασκόπηση της εξέλιξης της αποχέτευσης στα Χανιά και ορισμένων προβλημάτων που όλοι κατά καιρούς μυρίζουμε …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Σεπτεμβρίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-485)

Μια μέρα, στα 1805, σε μιάν από κείνες τις σπάνιες εμφανίσεις που έκανε ο αυτοκράτορας (Ναπολέων) στο Παρίσι, ο υπουργός των Εσωτερικών, ένας Ντεκρέ ή Κρετέ, ήρθε να ιδεί τον αφέντη την ώρα που ξυπνούσε.
- Μεγαλειότατε, είπε ο υπουργός, είδα χτες τον πιο ατρόμητο άνθρωπο της αυτοκρατορίας σας.
- Τί είναι αυτός ο άνθρωπος; ρώτησε απότομα ο αυτοκράτορας, και τί έκανε;
- Θέλει να επιχειρήσει κάτι, μεγαλειότατε.
- Τί κάτι;
- Να επισκεφθεί τους υπονόμους του Παρισιού.

Αυτό το απόσπασμα από το έργο Οι Άθλιοι, του Βίκτωρα Ουγκώ σε μετάφραση Μανώλη Σκουλούδη, ήταν στο μυαλό μου όταν σκέφτηκα να γράψω για την ιστορία της αποχέτευσης στην πόλη των Χανίων. Πράγματι, θα πρέπει να είναι κανείς πολύ γενναίος για να καταπιαστεί με ένα τόσο πολύπλοκο αλλά και «βρωμερό» θέμα.

Με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία, όλα τα έργα συλλογής, επεξεργασίας και απόρριψης αστικών λυμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να πληρούν την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, η οποία έχει στόχο να προστατευθεί το περιβάλλον από τις αρνητικές επιπτώσεις της απόρριψης αυτών των λυμάτων.

Ταυτόχρονα, όλα τα σχετικά έργα πρέπει να εφαρμόζουν την Οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Βασικές συνιστώσες της διαδικασίας αποτελούν η εκπόνηση μελέτης εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και η διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη και το κοινό, έτσι ώστε τα αποτελέσματα να λαμβάνονται υπόψη στις τελικές αποφάσεις για τα έργα.

Τα λύματα περιέχουν μικροοργανισμούς που τα αποικοδομούν καταναλώνοντας οξυγόνο. Ένας σημαντικός δείκτης για κάθε έργο επεξεργασίας αστικών λυμάτων είναι το αποικοδομήσιμο οργανικό φορτίο των λυμάτων, το οποίο μετριέται με βάση το «βιοχημικά απαιτούμενο οξυγόνο (BOD)» για την πλήρη βιοχημική οξείδωση των περιεχόμενων οργανικών υλών.

Όμως, παρόλο που η μέση απαιτούμενη ποσότητα BOD κατ’ άτομο και ημέρα θεωρείται ότι είναι 65 gr, στο σύστημα αποχέτευσης καταλήγουν λύματα από διάφορες αστικές και βιομηχανικές δραστηριότητες (π.χ. σπίτια πολυτελείας, εργατικές κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, εργοστάσια, κλπ.). Γι’ αυτό και για κάθε έργο αστικών λυμάτων υπολογίζεται η ισοδυναμία αυτής της ρύπανσης µε µία παρόμοια αστική ρύπανση μεσοαστικού πληθυσμού κι έτσι προκύπτει η «μονάδα ισοδύναμου πληθυσμού».

Η εξέλιξη του έργου της αποχέτευσης των Χανίων προκύπτει από τα στοιχεία που παρατίθενται στον ιστότοπο της ΔΕΥΑΧ αλλά και στην Εθνική Βάση των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Το έργο λειτούργησε το 1995 με βάση μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του Αυγούστου 1993 που προέβλεπε για το 1995 δυναμικότητα 80.000 ισοδύναμων κατοίκων με δυνατότητα επέκτασης στους 150.000 ι.κ. το 2030.

Επισημαίνεται ήδη μία σημαντική παράλειψη, η απουσία μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για το δίκτυο αποχέτευσης και τα αντλιοστάσια λυμάτων. Τα τελευταία είναι απαραίτητα λόγω της μορφολογίας του εδάφους προκειμένου τα λύματα να προωθούνται προς τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας στο Κουμπελή.

Το 2001, εγκρίθηκε η πρώτη επέκταση του συστήματος για να συμπεριληφθούν όλοι οι Δήμοι της περιοχής, που αργότερα (2010) θα ενσωματώνονταν στο νέο Καλλικρατικό Δήμο Χανίων, καθώς και τα βοθρολύματα όλου του Νομού Χανίων. Για το 2015, η προβλεπόμενη δυναμικότητα υπολογίστηκε σε 117.750 ι.κ. αλλά δεν γίνεται αναφορά στη δυναμικότητα στο 2030. Στη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων για την εγκατάσταση, αναφέρεται πως έγινε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), για την οποία γνωμοδότησαν όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες χωρίς να γίνει δημόσια διαβούλευση. Τέτοια διαβούλευση δεν ήταν υποχρεωτική με βάση την τότε ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Οι αποφάσεις τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων το 2005 και το 2009 αναφέρουν πως έγινε νέα ΜΠΕ και περιγράφουν το δίκτυο των αγωγών και τα αντλιοστάσια. Ωστόσο, η δυναμικότητα για το 2015 παρέμεινε η ίδια στους 117.765 ι.κ. Όμως, έχει ήδη αρχίσει να ισχύει η Οδηγία 2011/92/ΕΕ για τις ΜΠΕ που απαιτούνται για έργα επεξεργασίας αστικών λυμάτων δυναμικότητας 150.000 ι.κ.

Διαχρονική παρανομία. Το 2011 στην επόμενη απόφαση τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων η δυναμικότητα για το έτος 2030 διογκώνεται στους 170.000 ι.κ. και αναφέρεται μια συμπληρωματική ΜΠΕ η οποία, κατά παράβαση της νομοθεσίας, δεν κοινοποιήθηκε δημόσια ενώ και διαβούλευση έγινε μόνο με τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά όχι με τους πολίτες.

Τα ίδια ίσχυσαν και για τις επόμενες αποφάσεις του 2014 και του 2016. Προκειμένου να αξιοποιηθούν οι ευνοϊκότερες διατάξεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ώστε να παρακαμφθεί η υποχρέωση σύνταξης πλήρους ΜΠΕ και η διενέργεια δημόσιας διαβούλευσης, χρησιμοποιείται καταχρηστικά το επιχείρημα πως πρόκειται για «επικαιροποίηση» του σχεδιασμού του έργου και πως από τις κατασκευές «δεν επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον σε σχέση με το αρχικά εγκριθέν έργο». Μάλιστα, η ΔΕΥΑΧ υπερηφανεύεται ότι ολοκλήρωσε ήδη από το 2017 τα έργα αναβάθμισης της δυναμικότητας στους 170.000 ι.κ. !!!

Προβλήματα. Τις επιπτώσεις όλων των παραπάνω παραλείψεων και «νομότυπα συγκαλυμμένων» παρανομιών τις υφίστανται οι κάτοικοι και το φυσικό περιβάλλον των Χανίων. Τις δυσοσμίες από την κεντρική εγκατάσταση και από τα κατεσπαρμένα αντλιοστάσια ακαθάρτων. Τις υπερχειλίσεις και διαρροές λυμάτων σε διάφορα σημεία του δικτύου. Και φυσικά ορισμένες διορθώσεις στη χωροταξία των αντλιοστασίων μετά από συλλογικές αντιδράσεις των κατοίκων (όπως π.χ. στον Καλαθά).

Οι ΜΠΕ φαίνεται πως έχουν εξαφανιστεί από τα αρχεία κι αυτό παρά τη ρητή απαίτηση των αποφάσεων οι σχετικοί φάκελοι να διατίθενται στον χώρο της εγκατάστασης του βιολογικού καθαρισμού. Ο Δήμαρχος δηλώνει επίσημα στα Δημοτικά Συμβούλια πως οι ΜΠΕ θα δοθούν στους διαμαρτυρόμενους κατοίκους του Σταυρού αλλά παρά τα συνεχή αιτήματα τους για συνάντηση με τον ίδιο αυτό δεν έχει συμβεί. Προς το παρόν προβληματική παραμένει η προβλεπόμενη εγκατάσταση των αντλιοστασίων 1) στην Παχιά Άμμο στο Σταυρό για την οποία έχουν γίνει προσφυγές στο Συμβούλιο Επικρατείας και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η κατασκευή έχει ξεκινήσει ήδη από τον περασμένο χειμώνα και αναμένεται να συνεχιστεί το Νοέμβριο) καθώς και 2) ενδεχομένως, στον Τερσανά, όπου φαίνεται ότι αυτή γίνεται δίπλα σε υδροβιότοπο στάσης μεταναστευτικών πουλιών.

Μπορεί να γίνει κάτι; Κατά την προσωπική μου γνώμη θα πρέπει να διεξαχθεί μια πλήρης περιβαλλοντική αξιολόγηση ολόκληρου του έργου από ανεξάρτητο οργανισμό προκειμένου να εντοπιστούν όλα τα σχεδιαστικά και κατασκευαστικά προβλήματα της κεντρικής εγκατάστασης, του δικτύου ακαθάρτων και των αντλιοστασίων.

Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει το ιστορικό όλων των προβλημάτων (διαρροές, οσμές, κλπ.), επιστημονικές μετρήσεις και συνεντεύξεις με κατοίκους αλλά και εκπροσώπους οικολογικών οργανώσεων, ώστε να αναδειχτούν όλα τα προβλήματα. Προβλήματα, τα οποία σχετίζονται όχι μόνο με την υπάρχουσα κατάσταση αλλά και με τις ενδεχόμενες μελλοντικές επεκτάσεις του συστήματος πάνω από τους 170.000 ι.κ.

Με βάση την εν λόγω αξιολόγηση θα πρέπει να καταρτιστεί μελέτη για όλα τα διορθωτικά έργα τα οποία θα απαιτηθούν για την αποκατάσταση των προβλημάτων που θα έχουν εντοπιστεί. Βέβαια, και μια αυτεπάγγελτη εισαγγελική έρευνα για τις διαχρονικές ευθύνες τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης ίσως να μην ήταν εντελώς περιττή …

Ο παρεξηγημένος τζίτζικας

Καθώς ξεκινά ο Αύγουστος, σκέφτηκα να σας ευχηθώ καλό μήνα με ένα παλιό αντι-προπαγανδιστικό κείμενό μου
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Αυγούστου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-484)

Το καλοκαίρι του 2006 ο φίλος Νίκος Δήμου προσκάλεσε τους αναγνώστες του ιστολογίου του (http://doncat.blogspot.com) να συμμετέχουν στο ιστολόγιο ανεβάζοντας δικά τους άρθρα. Στις 9 Αυγούστου ανέβασε το ακόλουθο δικό μου κείμενο με τίτλο «Τζίτζικα έπαινος».

Με κούφαναν τα τζιτζίκια φέτος. Για πρώτη φορά έστησα αυτί και τα αφουγκράστηκα. Στιγμές, στιγμές έμοιαζαν να τσιρίζουν όλο και πιο δυνατά. Άλλες στιγμές λες και κουράζονταν κι έπαιρναν να ξαποσταίνουν. Ακούγονταν τότε μερικά μόνο με κουρασμένες φωνές αλλά σε λίγο η χορωδία ξανάρχιζε.

Τραγουδήστε και χαρείτε, σκέφτηκα. Αυτό μόνο ξέρετε να κάνετε. Κάθε καλοκαίρι μας παίρνετε τ’ αυτιά αλλά το χειμώνα, θα τρέχετε να ζητάτε κανένα σπόρο από τα μυρμήγκια, που συνεχίζουν να εργάζονται υπομονετικά κι αθόρυβα όλο το καλοκαίρι.

Όμως το βράδυ που πήγα για ύπνο, η παραπάνω εικόνα μου φάνηκε κάπως απλοϊκή. Είναι δυνατόν, αναρωτήθηκα, τα τζιτζίκια να ζουν μόνο ένα καλοκαίρι κάθε φορά; Και μόνο για το τραγούδι; Έτσι όταν γύρισα στη βάση μου έκανα μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο. Κι έπεσα από τα σύννεφα. Αν κάποιος αξίζει το θαυμασμό μας φίλοι μου αυτός είναι ο τζίτζικας κι όχι ο μέρμηγκας. Ο Αίσωπος (κι ο Lafontaine που τον αντέγραψε) απλώς έκαναν προπαγάνδα.

Σύμφωνα με τους ειδικούς λοιπόν, ο τζίτζικας που ακούμε να τραγουδά το καλοκαίρι, προήλθε από τη μεταμόρφωση μιας προνύμφης ηλικίας ενός ως έξη ετών. Βέβαια, οι αμερικάνοι τζίτζικες μπορεί να ζήσουν μέχρι και 17 χρόνια, αλλά οι Αμερικάνοι πάντα υπερέβαλαν σε όλα. Η ένταση του τραγουδιού του μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 160 db, όσο περίπου είναι ο θόρυβος δίπλα σε ένα κινητήρα αεροπλάνου σε λειτουργία! Κάθε είδος τζιτζικιού διαθέτει τρεις τουλάχιστον μελωδίες, αλλά η κυριότερη είναι το ερωτικό κάλεσμα του αρσενικού προς το θηλυκό. Ενός αρσενικού, που είναι στην πραγματικότητα κουφό και διαθέτει ένα σύστημα «τύμπανων» (τα οποία πάλλονται 300 ως 900 φορές το λεπτό) καθώς και ευρείς θαλάμους (αντηχεία). Το σύστημα επηρεάζεται από την υγρασία του αέρα – εξ ου και οι παράξενες διακοπές το πρωί και το βράδυ.

Αντίθετα, το θηλυκό δεν διαθέτει τέτοιο σύστημα παραγωγής ήχων κι έτσι παραμένει σιωπηλό. Αφουγκράζεται όμως, σμίγει με το αρσενικό που τραγουδά καλύτερα και, τελικά, εναποθέτει τα αυγά της σε κάποιο ξερό κλαδί το οποίο τρυπά ειδικά για την περίσταση. Τον Οκτώβριο θα βγουν οι νύμφες και θ’ αρχίσουν να σκάβουν το έδαφος για να βρουν ρίζες να ρουφήξουν. Μέχρι να βγουν στην επιφάνεια ύστερα από μερικά χρόνια και να μεταμορφωθούν σε τζίτζικες και να ξαναρχίσουν τον κύκλο.

Ο τζίτζικας τρέφεται βυθίζοντας μια κεραία στο κλαδί πάνω στο οποίο κάθεται και από εκεί απομυζά το χυμό. Γύρω του συγκεντρώνονται διάφορα έντομα κυρίως πεινασμένα μυρμήγκια (για φαντάσου!), που προσπαθούν να υποκλέψουν καμιά γουλιά χυμό. Όταν αυτό γίνει πολύ ενοχλητικό, ο τζίτζικάς μας, αλλάζει θέση πετώντας, αφού κατουρήσει στην κυριολεξία τους ενοχλητικούς!

Η ιεραρχικά οργανωμένη κοινωνία των μυρμηγκιών είναι καλύτερα γνωστή. Όλοι γνωρίζουν για τις δαιδαλώδεις, οργανωμένες φωλιές με τη γόνιμη βασίλισσα, τις στείρες εργάτριες και πολεμίστριες και τους αρσενικούς κηφήνες. Η εξειδίκευση της εργασίας, η εκμετάλλευση μελιτοφόρων ειδών, οι πόλεμοι με τις γειτονικές φωλιές είναι θέματα που συγκινούν τους θεωρητικούς όλων των «αριστοκρατικών» καθεστώτων. Χιλιάδες εξειδικευμένα και εκλαϊκευμένα βιβλία και ιστοσελίδες είναι αφιερωμένα στη Μυρμηγκολογία. Δεν θα επεκταθώ λοιπόν – παρά μόνο προτείνοντας την ανάγνωση των υπέροχων βιβλίων του Bernard Werber (http://www.bernardwerber.com/) του οποίου «H επανάσταση των μυρμηγκιών» κυκλοφορεί και στα ελληνικά (ΣΣ αλλά έχει εξαντληθεί).

Μονάχος του λοιπόν ο τζίτζικας. Σκάβει για χρόνια τη γη για να τραφεί χωρίς την κοινωνική προστασία μιας οργανωμένης φωλιάς να τον υποστηρίζει. Κι όταν βγει στη σύνταξη, ή αν θέλετε, όταν πάει διακοπές, ύστερα από χρόνια σκληρής δουλειάς στα έγκατα της γης, αρχίζει να τραγουδά με όλη του τη δύναμη για τέσσερις-πέντε εβδομάδες. Μέχρι που να ζευγαρώσει – αλήθεια πόση ώρα κρατά η ηδονή του; – και μετά να πέσει στο έδαφος όπου πεθαίνει εξαντλημένος.

Και ενώ τραγουδά, υποφέρει κι από την εκμετάλλευση των άλλων χωρίς πάλι να έχει οργανωμένο στρατό ούτε και θανατηφόρο κεντρί για να προστατευθεί. Απλώς θ’ αλλάξει θέση κατουρώντας τους ενοχλητικούς εκμεταλλευτές του. Και θα συνεχίσει να τραγουδά, καλώντας την όμορφη τζιτζικίνα και σημαδεύοντας ηχητικά τα καλοκαίρια μας, αυτός ο μοναχικός, αναρχικός και επίμονος τροβαδούρος του καλοκαιριού, αυτός ο παρεξηγημένος ήρωας. Σ’ αυτόν λοιπόν είναι αφιερωμένες οι λίγες παρακάτω επαινετικές λέξεις.

Τζίτζικα έπαινος

Αναρχικέ μου τζίτζικα, Τραγούδα όλη μέρα
Ελεύθερος κι αγέρωχος, Τ’ αξίζεις πέρα ως πέρα.

Μόνος για χρόνια έζησες, Με θάρρος και με πείσμα
Χωρίς καμιά βασίλισσα, Ή μπάτσους, ή κηφήνες.

Αλλά και που μεγάλωσες, Και βγήκες στο κουρμπέτι
Μόνος και πάλι φωνακλάς, Ωραίος κι ερωτιάρης.

Τον Αίσωπο παράτησε, Ξέχνα τον Λαφοντένο
Το σύστημά τους ύμνησαν, Τους δούλους, τους παρίες,
Ενώ εσύ τους φώναζες: «Ήρθε το καλοκαίρι!»

Τι κι αν μυρμήγκια έρχονται, Το νέκταρ να σου κλέψουν
Κατούρα τους λεβέντη μου, Είναι εργάτες, δούλοι.

Δεν θα σε καταλάβουνε, Όσο κι αν τους φωνάξεις:
«Ήρθε το καλοκαίρι! Ήρθε η ώρα της χαράς!»

Ξεφώνισε, τραγούδησε, Με όλη την καρδιά σου
Ψάλλε τον ύμνο στη ζωή, Την όμορφη, τη δύσκολη, Και άτυχη, και λίγη.

Μην κουραστείς να μας το λες:
«Ήρθε το καλοκαίρι! Ήρθε η ώρα της χαράς! Η ώρα της αγάπης!»

Η ανάρτηση συγκέντρωσε 110 πολύ ενδιαφέροντα σχόλια και αποτέλεσε αντικείμενο ενός συμπληρώματος και ενός φωτογραφικού σχολίου από τον οικοδεσπότη Νίκο Δήμου.

Δεξιότητες για την πραγματική ζωή

Δεξιότητες αντί για πτυχία μαζί με κριτική σκέψη, δεξιότητες επιβίωσης και ανθεκτικότητας καθώς και αγωγή του πολίτη
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 4 Ιουλίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-483)

Έχουμε γράψει αρκετά για τις δεξιότητες. Πέρσι τέτοιο καιρό σε ένα άρθρο μου στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Άλληλον» ανέφερα τις τέσσερις βασικές ή εγκάρσιες δεξιότητες των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας απόφοιτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Κατανόηση και σύνταξη κειμένου και αριθμητική. Ψηφιακές δεξιότητες (αξιοποίηση της πληροφορικής και του διαδικτύου). Γλωσσικές δεξιότητες (γνώση της μητρικής γλώσσας, γνώση μιας ξένης γλώσσας ως «ανεξάρτητοι χρήστες» επιπέδου Β2 και έναρξη εκμάθησης και μιας δεύτερης ξένης γλώσσας). Και τέλος Επιχειρηματικές δεξιότητες (ικανότητα ατομικής και ομαδικής εργασίας, αποτελεσματική επικοινωνία επιχειρηματικών ιδεών στους άλλους καθώς και δημιουργική και καινοτόμο σκέψη).

Τα παραπάνω αναφέρονται και σε συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της ανεργίας. Επιπλέον, πολλές επιχειρήσεις, ιδίως του εξωτερικού, εφαρμόζουν πλέον πολιτικές προσλήψεων με βάση την αρχή «Δεξιότητες όχι πτυχία». Κι αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον για όλα τα παιδιά που έδωσαν Πανελλήνιες εξετάσεις και περιμένουν να επιλέξουν τη σχολή στην οποία θα φοιτήσουν. Πιο σημαντικό κι από το πτυχίο τους θα είναι και τι έχουν μάθει να κάνουν στην «πιάτσα» όταν π.χ. θα δουλέψουν τα καλοκαίρια ή όταν κάνουν μια πρακτική εξάσκηση.

Κριτική σκέψη. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για την σπουδαιότερη δεξιότητα. Μας προφυλάσσει από πολλές παγίδες της καθημερινότητας (π.χ. απάτες) και μας βοηθάει να κάνουμε τις καλύτερες επιλογές ως άτομα αλλά και ως πολίτες. Όταν η κόρη μου με ευχαρίστησε στην εισαγωγή του διδακτορικού της για το γεγονός ότι «την ώθησα στο μονοπάτι της κριτικής σκέψης, πάντα σε ετοιμότητα αλλά με μετριοφροσύνη» την ρώτησα έκπληκτος πότε είχα κάνει κάτι τέτοιο.

Μου θύμισε πως κάποτε που είχαμε πέσει σε μποτιλιάρισμα, την είχα προτρέψει να παρατηρήσει γύρω της και να μου πει τι συμπεράσματα έβγαζε. Έβλεπε αυτοκίνητα, μηχανάκια, μαγαζιά. Της έδειξα το μπροστινό μας αυτοκίνητο και της επεσήμανα ένα αυτοκόλλητο σύμβολο ψαριού.

Στο απορημένο της βλέμμα απάντησα εξηγώντας το ακρωνύμιο ΙΧΘΥΣ (Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ) που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι χριστιανοί ως κώδικα αναγνώρισης. Σήμερα, το ίδιο στυλιζαρισμένο σύμβολο χρησιμοποιούν κυρίως τα μέλη ορισμένων προτεσταντικών οργανώσεων. Άρα ο οδηγός του μπροστινού μας αυτοκινήτου ήταν Χριστιανός, θρησκευόμενος και μάλλον διαμαρτυρόμενος.

Η παρατήρηση του κόσμου που μας περιβάλλει, η ανάλυση των ενδείξεων και η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων ήταν μια δεξιότητα που έμαθα κατ’ αρχάς στους προσκόπους. Αλλά ευγνωμονώ παράλληλα και πολλούς από τους καθηγητές μου, οι οποίοι με έμαθαν να σκέπτομαι για τον εαυτό μου και να μην παπαγαλίζω.

Επιβίωση, πρώτες βοήθειες και ανθεκτικότητα. Πρόκειται για δεξιότητες που δεν διδάσκονται ούτε στο σπίτι ούτε στο σχολείο. Τις διδάσκουν στους προσκόπους και βοηθούν όσους τις κατέχουν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής όταν βρεθούν μόνοι τους (π.χ. ως σπουδαστές σε άλλη πόλη) αλλά και σε περίπτωση που χρειαστεί να βοηθήσουν κάποιον που κινδυνεύει. Πρόσφατα, διάβασα την εμπειρία κάποιου, ο οποίος κλήθηκε να βοηθήσει έναν ηλικιωμένο που είχε χάσει τις αισθήσεις του αλλά δεν ήξερε ΚΑΡΠΑ (Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση).

Ευτυχώς, στην πόλη μας ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός σε συνεργασία με το Δήμο Χανίων οργανώνει περιοδικά μαθήματα πρώτων βοηθειών για όλους. Τι καλό θα ήταν όλοι οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να είχαν εκπαιδευτεί στις Πρώτες Βοήθειες! Μια εκπαίδευση που μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πρώτοι εμείς τους κινδύνους που απειλούν τη ζωή, την υγεία και την περιουσία μας έτσι ώστε να εντείνουμε την πρόληψη ατυχημάτων και καταστροφών.

Όσο για την ανθεκτικότητα, έχουμε γράψει αρκετά στο παρελθόν αλλά αξίζει να υπενθυμίσουμε τα τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά της όπως τα έμαθα από τη γιαγιά μου. Διαβητική από τα 30 της, είχε καταστραφεί αρκετές φορές από πυρκαγιά και είχε γνωρίσει το ξεριζωμό από την Πόλη το 1963, μαζί με όλη την οικογένεια της μητέρας μου.

Αντιμετώπιζε την πραγματικότητα με αισιοδοξία και με θέληση για επιβίωση. Η ζωή της είχε νόημα. Πιστή ορθόδοξη αλλά μακριά από το ιερατείο. Αντί να συχνάζει στις εκκλησίες προσέφερε δουλειά σε κορίτσια που είχαν ανάγκη, βοηθώντας τες να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες ως μοδίστρες. Και μας προέτρεπε να φροντίσουμε να τρώνε κι άλλοι ψωμί από εμάς, δίνοντας τους δουλειές, μεταφέροντάς τους δεξιότητες, βοηθώντας τους να ξεπεράσουν τις δυσκολίες της ζωής. Τέλος, η γιαγιά είχε το τρίτο χαρακτηριστικό της ανθεκτικότητας. Εφευρετικότητα. Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο στην κουζίνα. Τα παλιά ρούχα με ένα-δυο μικρές μεταποιήσεις γίνονταν σαν καινούργια. Οι δύσκολες πελάτισσες έφευγαν πάντα ευχαριστημένες γιατί η γιαγιά εύρισκε λύσεις για όλα τα προβλήματα.

Μην υποτιμήσετε τη γιαγιά μου! Τα τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά της ανθεκτικότητας όπως μας τα δίδαξε με το παράδειγμα της, αποτελούν αντικείμενο άρθρων σε αμερικανικά περιοδικά διοίκησης επιχειρήσεων. Και συστήνονται ως απαραίτητη τροφή για σκέψη σε αυτήν την εποχή της κρίσης …

Οικονομικά και αγωγή του πολίτη. Πιστωτικές κάρτες, λογαριασμοί, φόροι, δάνεια, ασφάλειες. Πόσοι συμπολίτες μας κινδυνεύουν να χάσουν τις περιουσίες τους γιατί δεν γνώριζαν τα βασικά οικονομικά δεδομένα που διέπουν την κοινωνία μας; Οι περισσότεροι βέβαια προστρέχουν, συχνά κατόπιν εορτής, σε οικονομικούς συμβούλους, τραπεζίτες, φοροτεχνικούς. Αλλά μια ουσιαστική πρακτική γνώση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα μπορούσε να γλυτώσει πολλούς από αγωνίες, χρεοκοπίες και οικογενειακές τραγωδίες. «Κατά το πάπλωμα και το ξάπλωμα» λέει μια παροιμία, υπονοώντας ότι δεν πρέπει να ξεπερνά κανείς τις οικονομικές του δυνατότητες.

Όσον αφορά την Αγωγή του Πολίτη υπάρχουν σχετικά μαθήματα στη 5η και 6η Δημοτικού και στη 3η Γυμνασίου αλλά φαίνεται πως μάλλον διδάσκονται πλημμελώς με αποτέλεσμα την πραγματική εκπαίδευση να αναλαμβάνουν οι διάφορες κομματικές νεολαίες. Κι έτσι οι πολίτες, η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει μάθει να σκέπτεται κριτικά, ψηφίζει χωρίς στην πραγματικότητα να γνωρίζει τις θέσεις και τα προγράμματα αυτών που ζητούν την ψήφο του. Με αποτέλεσμα να ψηφίζουν είτε με βάση (κάποιο ιδεατό) οικονομικό τους συμφέρον, είτε επειδή συγκινούνται από την προσωπικότητα κάποιου ηγέτη-ποιμένα, είτε γιατί έτσι τους προτρέπει κάποιος ιδεολογικός (συνήθως κομματικός ή θρησκευτικός) συμβουλάτορας.

Άλλες απαραίτητες δεξιότητες, περιλαμβάνουν το διάλογο και την επίτευξη συμβιβασμών μέσω διαπραγμάτευσης, τη διαχείριση του χρόνου, τα μαστορέματα στο σπίτι, κοινωνικές δεξιότητες όπως ευγένεια και καλοί τρόποι, την επικοινωνία με τους άλλους και τέλος τη δυνατότητα επιλογής και μακροχρόνιας σχέσης με καλούς φίλους.