Μακροζωία και ευζωία χάρις στην πρόληψη Ι

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 9 Οκτωβρίου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Μακροζωία και ευζωία χάρις στην πρόληψη Ι
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Την υγεία μας επιβουλεύονται πολυάριθμες απειλές, τις περισσότερες από τις οποίες μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε προληπτικά για να ζήσουμε περισσότερο και μάλιστα χωρίς να υποφέρουμε …

Πριν από λίγες μέρες μίλησα στο Ηράκλειο με θέμα «Ατυχήματα και καταστροφές – Πρόληψη και ελαχιστοποίηση επιπτώσεων». Η καλή φίλη Ελένη Βουγιούκαλου, που δημιούργησε το Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο (ΑΛΠ), αρχικά στα Χανιά και στη συνέχεια και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. μου έκανε την τιμή να με καλέσει ως πρώτο ομιλητή στον κύκλο μαθημάτων για την «Ψυχική και Σωματική Υγεία» στο ΑΛΠ Κρήτης στο Ηράκλειο. Η ομιλία αυτή μου έδωσε την ευκαιρία να ανακεφαλαιώσω πολλά από τα θέματα στα οποία έχω αναφερθεί κατ’ επανάληψη από αυτήν εδώ τη στήλη αλλά και να τα συμπληρώσω με νέα στοιχεία και αναλύσεις.

Ας δούμε κατ’ αρχάς από τι κινδυνεύει η ζωή και η υγεία μας. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) έχει συγκεντρώσει στατιστικές από όλες τις χώρες του κόσμου σχετικά με την ετήσια επιβάρυνση της υγείας από τις διάφορες ασθένειες. Τα στοιχεία αφορούν αριθμό θανάτων και αριθμό των λεγόμενων DALYs (από το disability adjusted life years ή έτη ζωής σταθμισμένα ως προς την αναπηρία). Τα DALYs αποτελούν ένα μέτρο των ετών ζωής που χάνονται λόγω της αναπηρίας σε σχέση με το προσδόκιμο, σε συνδυασμό με τα έτη της «υγιούς» ζωής που χάνονται λόγω κακής υγείας ή αναπηρίας. Με βάση αυτά τα στοιχεία, διαπιστώνουμε ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 (ΕΕ των 27) ο κόσμος πεθαίνει κάθε χρόνο πρωτίστως από καρδιαγγειακά νοσήματα και ακολουθούν οι νεοπλασίες (καρκίνοι), οι ασθένειες του αναπνευστικού και του πεπτικού/ουρογεννητικού, οι τραυματισμοί και οι νευροψυχιατρικές παθήσεις. Παράλληλα, η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής οφείλεται πρωτίστως στις νευροψυχιατρικές παθήσεις και ακολουθούν τα καρδιαγγειακά, οι νεοπλασίες, οι περιγεννητικές και άλλες συγγενείς ανωμαλίες καθώς τέλος οι τραυματισμοί.

Με βάση τα παραπάνω η ΠΟΥ προχώρησε σε ανάλυση των παραγόντων που επιβαρύνουν την υγεία προκαλώντας θάνατο ή υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Αυτοί περιλαμβάνουν το κάπνισμα, η υπέρταση, το υπερβολικό βάρος, η έλλειψη φυσικής άσκησης, ο σακχαρώδης διαβήτης, η ψηλή χοληστερίνη, η αστική ατμοσφαιρική ρύπανση, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, η μη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών και τα ναρκωτικά. Συνεπώς, πρόληψη σημαίνει ελαχιστοποίηση ή και εξάλειψη αυτών των παραγόντων κινδύνου. Με άλλα λόγια. Πρώτον, κόβουμε το κάπνισμα. Δεύτερον, παρακολουθούμε μέσω τακτικών ιατρικών εξετάσεων την υπέρταση, το βάρος, το ζάχαρο και την χοληστερίνη. Τρίτον, ασκούμεθα καθημερινά επί μισή ή μία τουλάχιστον ώρα – ένας περίπατος με γοργό βήμα αρκεί. Τέταρτον, προσέχουμε τη διατροφή μας, δηλαδή δεν καταναλώνουμε μεγάλες ποσότητες αλκοολούχων ποτών, τρώμε πολλά φρούτα και λαχανικά και λίγα λιπαρά. Πέμπτον, φροντίζουμε να αναπνέουμε καθαρό αέρα και να πίνουμε καθαρό νερό. Η λήψη και επιπλέον προφυλάξεων, π.χ. κατά τις σεξουαλικές επαφές και σε ορισμένους χώρους εργασίας με μολυσμένες ατμόσφαιρες είναι εξίσου χρήσιμες. Η ΠΟΥ μάλιστα εκτιμά ότι όποιος πετύχει όλα τα παραπάνω θα ζήσει εννέα χρόνια παραπάνω …

Ας επιμείνουμε λίγο παραπάνω στην καρδιακή ανακοπή. Σύμφωνα με στοιχεία του Δρα Νικόλαου Δαλιάνη, Αναπληρωτή Διευθυντή της Καρδιολογικής Κλινικής του Λαϊκού Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών, η καρδιακή ανακοπή αποτελεί συχνότατο ιατρικό πρόβλημα και την δεύτερη εξω-νοσοκομειακή αιτία θανάτου (περίπου 700.000 αιφνίδιοι θάνατοι λόγω καρδιακού επεισοδίου ετησίως στην ΕΕ). Μάλιστα υπολογίζεται ότι η καρδιακή ανακοπή θα μας τύχει μέχρι 6 φορές στον καθένα (από τον γενικό πληθυσμό) και θα αφορά κατά 80% είτε συγγενείς στο σπίτι είτε συνεργάτες στο εργασιακό μας περιβάλλον. Γι’ αυτό, χρήσιμο είναι να φροντίσουμε να εκπαιδευτούμε στην καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ), δηλαδή στην αντιμετώπιση της καρδιακής ανακοπής μέχρι να φθάσει το ασθενοφόρο με μαλάξεις καρδιάς ή και με τη χρήση απινιδωτή. Σχετικά μαθήματα οργανώνει ο Ερυθρός Σταυρός.

Σοβαρότατη αιτία θανάτου αλλά και μόνιμης αναπηρίας αποτελούν και οι τραυματισμοί. Όπως προκύπτει από σχετική μελέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε ετήσια βάση στην ΕΕ των 27, οι τραυματισμοί προκαλούν 252.000 θανάτους, 7.000.000 νοσοκομειακές εισαγωγές, 34.200.000 περιθάλψεις σε εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείων και 18.300.000 απλούστερες ιατρικές επεμβάσεις (π.χ. στον οικογενειακό γιατρό). Κάθε χρόνο για την περίθαλψη των θυμάτων λόγω τραυματισμών, απαιτούνται 50 εκατομμύρια ημέρες νοσηλείας αριθμός ο οποίος αντιστοιχεί σε ποσοστό 9% του συνόλου, κάτι που είναι δυσανάλογο σε σχέση με το ετήσιο βάρος των τραυματισμών σε σχέση με τις άλλες ασθένειες. Επιπλέον οι τραυματισμοί προκαλούν 3 εκατομμύρια μόνιμες αναπηρίες το χρόνο και αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου παιδιών, εφήβων και νέων.

Η ανάλυση των θανατηφόρων τραυματισμών ανά ηλικία παρουσιάζει ενδιαφέρον. Στα νήπια (ηλικίες 1 έως 4 έτη) πρωτοστατούν τα τροχαία (ένας στους τέσσερεις θανατηφόρους τραυματισμούς), οι πνιγμοί (ένας στους πέντε) και οι πυρκαγιές (ένας στους δέκα θανατηφόρους τραυματισμούς). Στους νέους (ηλικίες 15-24) πρωτοστατούν πάλι τα τροχαία (σε αυτά οφείλεται ένας στους δύο θανατηφόρους τραυματισμούς) και ακολουθούν οι αυτοκτονίες (ένας στους πέντε). Συγκριτικά, αιτίες θανατηφόρων τραυματισμών στους ηλικιωμένους (ηλικίες άνω των 65 ετών) είναι οι πτώσεις (ένας στους τρεις θανατηφόρους τραυματισμού), οι αυτοκτονίες (15 στους 100) και τα τροχαία (ένας στους 10). Στους τραυματισμούς η Ελλάδα κατέχει δυο αρνητικές και μια θετική πρωτιά. Έχουμε το υψηλότερο ποσοστό θανάτων λόγω τραυματισμών από τροχαία και πνιγμούς γενικά και το μικρότερο ποσοστό θανάτων από τραυματισμούς στους ηλικιωμένους. Πράγματι, οι στατιστικές επαληθεύουν αυτό που αναφέρεται συχνά ότι δηλαδή «σχεδόν κάθε οικογένεια στην Ελλάδα έχει – δυστυχώς – ένα τουλάχιστον θύμα από τροχαίο ατύχημα».

Από την ανάλυση των τραυματισμών ανά τομέα προκύπτει επίσης ότι τα περισσότερα ατυχήματα συμβαίνουν στο σπίτι, στο σχολείο και κατά τη διάρκεια της ψυχαγωγίας. Ακολουθούν τα ατυχήματα στις μεταφορές (κυρίως τα τροχαία), η διαπροσωπική βία, και τα ατυχήματα στο χώρο εργασίας. Παράλληλα, από πλευράς απαιτούμενων ημερών νοσηλείας για την περίθαλψη των θυμάτων την πρωτιά κατέχουν πάλι τα ατυχήματα στο σπίτι, στο σχολείο και κατά τη διάρκεια της ψυχαγωγίας και ακολουθούν οι απόπειρες αυτοκτονίας και τα ατυχήματα στις μεταφορές.

Όμως περισσότερες λεπτομέρειες για τους τραυματισμούς και συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης στο επόμενο άρθρο …

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com