Η προστασία στα σχολεία IIΙ

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 23 Ιανουαρίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Η προστασία στα σχολεία IIΙ
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Το σχολείο πρέπει να είναι ένας ασφαλής χώρος για μαθητές και διδάσκοντες όχι μόνο από πλευράς υποδομών και εξοπλισμού αλλά και όσον αφορά την ασφάλεια από ατυχήματα και καταστροφές

«Η ασφάλεια των παιδιών μας στο χώρο όπου μαθαίνουν γράμματα αποτελεί προτεραιότητα, αλλά η επίτευξη του στόχου αυτού δεν είναι προφανής». Αυτό ήταν το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν εμπειρογνώμονες από τις χώρες μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) που έγινε στο Παρίσι πριν από 10 χρόνια. Συμπέρασμα που δυστυχώς συνεχίζει να ισχύει σήμερα, παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει στον τομέα αυτό και στην χώρα μας.

Πράγματι, η ασφάλεια των σχολείων πρέπει να καλύπτει πολλές και διαφορετικές απειλές. Κατ’ αρχάς τις φυσικές απειλές όπως σεισμούς, πυρκαγιές, πλημμύρες, καταιγίδες, κεραυνούς. Την δεκαετία του 2000 ο Οργανισμός Σχολικών Κτηρίων ξόδεψε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε προγράμματα προσεισμικής ενίσχυσης σχολικών κτηρίων. Οι χώροι στους οποίους κτίζονται τα σχολικά κτήρια πρέπει να επιλέγονται έτσι ώστε να αποφεύγονται περιοχές οι οποίες κινδυνεύουν από πλημμύρες. Και τα υλικά κατασκευής είναι σε όλες τις περιπτώσεις ανθεκτικά στη φωτιά αφού πρέπει να τηρούνται τα σχετικά πρότυπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ευρωκώδικες). Όμως η ασφάλεια περιλαμβάνει και την εφαρμογή συγκεκριμένων κανόνων όσον αφορά τις προσβάσεις, τα κλιμακοστάσια και υαλοστάσια, την πυροπροστασία και την πυρασφάλεια γενικότερα, την θερμομόνωση και τη διασφάλιση προσπέλασης ατόμων με κινητικές δυσκολίες. Αφορά επίσης την χρήση όλων των δομικών υλικών στα κτίρια και στους εξοπλισμούς έτσι ώστε να διασφαλίζεται η υγεία σε επίπεδο μικροπεριβάλλοντος, μέσω ελέγχων των χρησιμοποιούμενων χρωστικών ουσιών και χρωμάτων προκειμένου να αποφεύγονται οι εκπομπές βλαβερών χημικών ουσιών και να εξασφαλίζεται η αβλαβής βιολογική συμπεριφορά σύνθετων υλικών (π.χ. φορμάικες και λοιπά υλικά επενδύσεων, είδη εξοπλισμού, πλαστικά δάπεδα κλπ.). Τέλος, η ασφάλεια του σχολικού περιβάλλοντος πρέπει να περιλαμβάνει έλεγχο της ποιότητας του μικροκλίματος στις σχολικές αίθουσες, υποδομές φυσικού αερισμού και περιορισμό των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, οξειδίων του αζώτου και άλλων βλαβερών αερίων του θερμοκηπίου. Κανείς δεν θέλει τα παιδιά και οι διδάσκοντες να αναπνέουν βλαβερές ουσίες που θα επιβαρύνουν μακροπρόθεσμα την υγεία τους.

Και αφού ολοκληρωθεί η κατασκευή των σχολικών εγκαταστάσεων κάποιος πρέπει να ασχοληθεί με την ασφάλεια όσον αφορά την υγιεινή αυτών των εγκαταστάσεων στο σύνολό τους αλλά κυρίως των ηλεκτρικών και υδραυλικών εγκαταστάσεων και ιδιαίτερα των χώρων υγιεινής. Τα παιδιά και οι διδάσκοντες δικαιούνται να χρησιμοποιούν σχολικές εγκαταστάσεις στις οποίες η συντήρηση πραγματοποιείται με συγκεκριμένη μεθοδολογία και πρόγραμμα. Αλλά και τα παιδιά και οι διδάσκοντες πρέπει να καταλάβουν ότι οι σχολικές εγκαταστάσεις έχουν κατασκευαστεί με χρήματα της πολιτείας, δηλαδή όλων μας, και θα πρέπει να τις χρησιμοποιούν με σεβασμό χωρίς να τις καταστρέφουν. Παράλληλα, αν θέλουμε τα παιδιά να μην αντιμετωπίσουν μυοσκελετικά προβλήματα θα πρέπει να προβλέψουμε να κάθονται σε καρέκλες και να χρησιμοποιούν θρανία που να ακολουθούν συγκεκριμένες εργονομικές σταθερές όσον αφορά τις διαστάσεις, το μέγεθος, το σχήμα και την άνεση, σταθερές που να έχουν προκύψει από ανθρωπομετρικές μελέτες παιδιών και εφήβων.

Για όλα τα παραπάνω υπάρχουν μεθοδολογίες με βάση τις οποίες οι διευθυντές των σχολείων μπορούν να εκτιμήσουν το επίπεδο ασφαλείας των σχολικών κτηρίων που χρησιμοποιούν και να εντοπίσουν τις σχετικές ελλείψεις. Ταυτόχρονα θα πρέπει να καταστρώσουν σχέδια ασφαλείας για την σχολική μονάδα, με την ενεργό συμμετοχή όλης της σχολικής κοινότητας (διδάσκοντες, μαθητές, βοηθητικό προσωπικό, γονείς) αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης. Το πρώτο βήμα για την σύνταξη ενός τέτοιου σχεδίου είναι ο προσδιορισμός των απειλών, της ευπάθειας (ή τρωτότητας) και του προκύπτοντος επιπέδου επικινδυνότητας. Με βάση αυτή την εκτίμηση της επικινδυνότητας μπορούν να προσδιοριστούν οι προληπτικές δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για να μετριαστούν οι επιπτώσεις από ένα πιθανό περιστατικό που θα πλήξει την σχολική μονάδα. Παράλληλα, θα πρέπει να προετοιμαστούν οι ενέργειες προετοιμασίας και αντιμετώπισης αυτών των πιθανών περιστατικών. Αυτές περιλαμβάνουν την προειδοποίηση των μελών της σχολικής κοινότητας μέσω ενός συστήματος συναγερμού, τις ζώνες συγκέντρωσης των μαθητών και των δασκάλων σε περίπτωση εκκένωσης του κτηρίου, και ενδεχομένως, τη συγκέντρωση εφοδίων σε περίπτωση που υπάρχει πιθανότητα οι μαθητές να αποκλειστούν στη σχολική μονάδα.

Η ενεργός συμμετοχή των μαθητών σε όλες τις φάσεις του σχεδιασμού εξασφαλίζει την ευαισθητοποίηση τους σε θέματα πρόληψης ατυχημάτων και καταστροφών. Απαραίτητη για την αποτελεσματική εφαρμογή των σχεδίων σε περίπτωση πραγματικού περιστατικού είναι η περιοδική εξάσκηση σε όλες τις φάσεις προετοιμασίας και αντιμετώπισης των κινδύνων που αντιμετωπίζει η σχολική μονάδα μαζί με την τακτική επικαιροποίηση των σχεδίων ασφαλείας. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται επίσης ότι οι μαθητές θα μεταφέρουν με τη σειρά τους στο σπίτι τους τις εμπειρίες και τις γνώσεις που θα αποκτήσουν και το τελικό αποτέλεσμα θα είναι να επηρεαστεί θετικά σε θέματα πρόληψης, προετοιμασίας και αντιμετώπισης η ευρύτερη τοπική κοινωνία. Με τη σωστή καθοδήγηση και πλαισίωση οι μαθητές θα μάθουν πως να αυτό-προστατεύονται από ατυχήματα και καταστροφές κάτι που θα τους χρησιμεύσει σε όλη τους τη ζωή, ιδίως όταν μεγαλώσουν και αποκτήσουν κι αυτοί οικογένειες.

Βέβαια, η ασφάλεια στο σχολείο δεν περιλαμβάνει μόνο την προστασία από ατυχήματα και καταστροφές. Γι' αυτό θα επανέλθουμε.

(Με στοιχεία από σχετικές δημοσιεύσεις του πολιτικού μηχανικού Μανώλη Μπαλτά, πρώην διευθύνοντος συμβούλου του Οργανισμού Σχολικών Κτηρίων και από δημοσιεύματα του ΟΟΣΑ και της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας).

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com