Πώς η Ευρωπαϊκή Ένωση ξοδεύει τα χρήματα σας

Στις διαδικασίες με τις οποίες δαπανώνται τα χρήματα των ευρωπαίων φορολογούμενων έχουν ενσωματωθεί μηχανισμοί ελέγχου και έγκαιρου εντοπισμού και αντιμετώπισης των προβλημάτων
(Δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο του FortuneGreece.com στις 11 Μαΐου 2015 - Ευρωπαϊκή Ένωση και Καθημερινότητα-09)

Γράφαμε την περασμένη εβδομάδα για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από πού αντλεί χρήματα. Και ποιες πολιτικές επωφελούνται από την ενωσιακή χρηματοδότηση. Όμως με ποιές διαδικασίες ξοδεύονται τα χρήματα; Υπάρχει διαφάνεια και χρηστή διαχείριση των χρημάτων; Τι ελέγχους κάνει Ένωση, γίνονται απάτες με τα χρήματα του προϋπολογισμού και πως εντοπίζονται οι ένοχοι;

Πως ξοδεύονται τα χρήματα …
Το 76% περίπου των δαπανών από τον προϋπολογισμό της Ένωσης πραγματοποιούνται στο πλαίσιο επιμερισμένης διαχείρισης στην οποία συμμετέχουν τα κράτη μέλη και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για τις δαπάνες που αφορούν τη γεωργία, την αλιεία και την αγροτική ανάπτυξη, καθώς και την περιφερειακή πολιτική. Για κάθε μια από τις εν λόγω πολιτικές τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή εθνικά στρατηγικά σχέδια με κοστολογημένες προβλέψεις.

Στην περίπτωση των δαπανών για τη γεωργία, την αλιεία και την αγροτική ανάπτυξη η Επιτροπή πέρα από την έγκριση των προγραμμάτων δεν λαμβάνει καμία άλλη απόφαση σχετικά με το που θα δαπανηθούν τα χρήματα. Στο τέλος του οικονομικού έτους όμως, η Επιτροπή ελέγχει πως δαπανήθηκαν τα χρήματα και ζητά να επιστραφούν οι δαπάνες που δεν έγιναν σύμφωνα με τους κανόνες. Έτσι ενώ κάθε χρόνο η Ελλάδα λαμβάνει γύρω στα 3 δισ. ευρώ για γεωργικές επιδοτήσεις και για τη χρηματοδότηση έργων αγροτικής ανάπτυξης, αναγκάζεται να επιστρέψει ένα 10% αυτού του ποσού λόγω παρατυπιών που αποκαλύπτονται στους επιτόπιους και άλλους ελέγχους (ανακριβείς δηλώσεις, κακή τήρηση λογαριασμών κλπ).

Για τις δαπάνες της περιφερειακής πολιτικής ισχύει άλλο σύστημα. Αφού εγκριθεί το πρόγραμμα (λόγου χάριν το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς ή ΕΣΠΑ για την περίοδο 2007 – 2013), η Επιτροπή λαμβάνει μεμονωμένες αποφάσεις για τα μεγάλα έργα και τα θεματικά προγράμματα. Το κράτος μέλος προχωρεί στην υλοποίηση των έργων εφαρμόζοντας ανοικτές διαδικασίες ανάθεσης με βάση τις οδηγίες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις. Τέλος, η ορθή και χρηστή διαχείριση των χρημάτων διασφαλίζεται με περιοδικούς ελέγχους κατά την περίοδο υλοποίησης αλλά και με απολογιστικούς ελέγχους μετά την περάτωση των έργων.

Ένα επιπλέον ποσοστό 22% του προϋπολογισμού δαπανάται απ’ ευθείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για τις δαπάνες υλοποίησης των προγραμμάτων δράσης σε διάφορους τομείς πολιτικής όπως η έρευνα και η καινοτομία, η δημόσια υγεία, το περιβάλλον, οι ανταλλαγές φοιτητών και σπουδαστών και πολλά άλλα. Αλλά και για τις διοικητικές δαπάνες, για την αγορά π.χ. υπολογιστών και λογισμικού, για την αγορά υπηρεσιών εκτύπωσης ή σχεδιασμού ιστοσελίδων.

Οι δαπάνες για την αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών πραγματοποιούνται πάντα με δημόσιους διαγωνισμούς με βάση τις σχετικές οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις και τον αυστηρό δημοσιονομικό κανονισμό που διέπει τις δαπάνες του προϋπολογισμού. Οι δαπάνες για τη συγχρηματοδότηση δράσεων και σχεδίων στο πλαίσιο θεματικών προγραμμάτων δράσης πραγματοποιούνται με βάση προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Οι διαγωνισμοί και οι προσκλήσεις δημοσιεύονται στo TED (ted.europa.eu), και στις ιστοσελίδες των επιμέρους προγραμμάτων. Μπορούν να υποβάλλουν προσφορές ή προτάσεις οι εταιρείες και οι οργανισμοί που πληρούν κάποιες προϋποθέσεις όπως αυτές περιγράφονται στα τεύχη δημοπράτησης ή στην προκήρυξη της πρόσκλησης.

Ένα μέρος των δαπανών, κυρίως για μελέτες, πραγματοποιείται επίσης από τους αποκεντρωμένους οργανισμούς που έχει ιδρύσει η Ένωση για επιμέρους θέματα όπως η ασφάλεια της αεροπορίας, το περιβάλλον, η επαγγελματική κατάρτιση και τα φάρμακα. Για να αποφύγει την σύναψη συμβάσεων με αναξιόπιστους προμηθευτές η Ένωση διαθέτει ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης με το οποίο παρακολουθεί τις επιδόσεις των προμηθευτών της. Παράλληλα, για τις δαπάνες στον τομέα της αναπτυξιακής και ανθρωπιστικής βοήθειας η Ένωση έχει δημιουργήσει μια κεντρική βάση αποκλεισμού με όσες εταιρείες, οργανισμούς ή και πρόσωπα είναι αφερέγγυα ή έχουν καταδικαστεί για απάτες και άλλες επαγγελματικές παρατυπίες.

… και πως ελέγχονται οι δαπάνες
Οι οικονομικές υπηρεσίες των Γενικών Διευθύνσεων ελέγχουν εξαντλητικά τις προκηρύξεις των διαγωνισμών και τις προσκλήσεις υποβολής προτάσεων. Όλες οι προσφορές και οι προτάσεις αξιολογούνται κατ’ αρχάς όσον αφορά την αξιοπιστία και την φερεγγυότητα του προτείνοντος και στη συνέχεια όσον αφορά την ποιότητα και τη σχέση κόστους-αποτελέσματος. Κάθε πρόγραμμα υφίσταται αξιολόγηση από εξωτερικούς αξιολογητές στο μέσον και στο τέλος της περιόδου υλοποίησής του. Υποβάλλονται περιοδικές εκθέσεις και διεξάγονται περιοδικοί δημοσιονομικοί έλεγχοι.

Η επιτροπή δημοσιονομικού ελέγχου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ελέγχει επίσης τις δαπάνες, ενώ κάθε χρόνο ενδελεχείς ελέγχους των δαπανών διεξάγει και το Ελεγκτικό Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλες οι σχετικές εκθέσεις δημοσιεύονται. Με την ολοκλήρωση των ελέγχων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψηφίζει και την απαλλαγή της Επιτροπής για την εκτέλεση του προϋπολογισμού.

Διαπιστώνονται παρατυπίες; Φυσικά! Πρόκειται κυρίως για διοικητικά λάθη και όχι για απάτες. Όχι βέβαια πως δεν υπάρχουν και τέτοιες. Όμως εκτιμάται ότι αφορούν πολύ μικρό ποσοστό του προϋπολογισμού (0,2%). Και σε αυτές τις περιπτώσεις η Επιτροπή προχωρεί στην ανάκτηση των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών. Στην περίπτωση των δαπανών επιμερισμένης διαχείρισης αυτό γίνεται με συμψηφισμό των μελλοντικών χρηματοδοτήσεων προς το κράτος μέλος. Σε περίπτωση επιχειρήσεων και ιδιωτών κινούνται οι εθνικές διαδικασίες κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων.

Επιπλέον για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των περιπτώσεων απάτης σε βάρος του προϋπολογισμού της Ένωσης έχει συσταθεί ειδική υπηρεσία για την καταπολέμηση της απάτης, η OLAF. Από τις χιλιάδες έρευνες της OLAF από τα 1999 που δημιουργήθηκε έχουν προκύψει εκατοντάδες καταδίκες και η ανάκτηση ποσού πάνω από 100 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση (συγκριτικά αναφέρεται ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός της Ένωσης ανέρχεται σε 144 δισ. ευρώ).

Μικρός, ευέλικτος και αποτελεσματικός προϋπολογισμός επενδυτικού προσανατολισμού. Αποτελεσματική, χρηστή διαχείριση με ενσωματωμένους διορθωτικούς μηχανισμούς ελέγχου και εντοπισμού των καταχρήσεων και της απάτης. Αν και οι σχετικές διαδικασίες χαρακτηρίζονται συχνά ως γραφειοκρατικές, αποβλέπουν πρωτίστως στην ορθή αξιοποίηση των χρημάτων των Ευρωπαίων φορολογούμενων προς το συμφέρον όλων …