Οι επικίνδυνοι παράδεισοι

Για να φτιάξουμε τον δικό μας παράδεισο θα πρέπει να επιλέξουμε καλύτερες, εντιμότερες και ικανότερες ηγεσίες που θα υλοποιήσουν θεσμικές μεταρρυθμίσεις για ένα καλύτερο αύριο
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 26 Ιανουαρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-233)

Όσοι εκπροσωπούν μεγάλες κοσμοθεωρίες, οι πολιτικοί και θρησκευτικοί ηγέτες υπόσχονται κι από έναν παράδεισο. Άλλοι επίγειο και άλλοι έναν παράδεισο «πέραν του κόσμου τούτου». Και για να αξιωθεί να μπει σε αυτόν τον παράδεισο, ο οπαδός, ο πιστός, ο ακόλουθος, θα πρέπει να αγωνιστεί, να πολεμήσει, ακόμη και να θυσιαστεί. Οι ταξικοί αγώνες, ο ιερός πόλεμος, οι αποστολές αυτοκτονίας έχουν ένα και μόνο βραβείο: αυτόν τον επίγειο ή τον επουράνιο παράδεισο. 


Το ερώτημα όμως είναι για ποιόν παράδεισο αξίζει να αγωνιστεί κάποιος; Οι επίγειοι παράδεισοι του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού αποδείχτηκαν προβληματικοί. Μερικές μάλιστα παραλλαγές τους δεν διαφέρουν σε τίποτα από την κόλαση – στρατιές άνεργων και άστεγων, γκέτο και στρατόπεδα εργασίας, εκτελέσεις και αποκλεισμοί αντιφρονούντων, αυστηροί περιορισμοί στον διάλογο και την διακίνηση ιδεών.

Μα και οι μεγάλες θρησκείες αποδείχτηκαν κατώτερες των περιστάσεων. Κηρύττουν την αγάπη και την φιλανθρωπία αλλά σε πολλές περιπτώσεις ευλογούν τα όπλα και ηγούνται σταυροφοριών και ιερών πολέμων με στόχο τον προσηλυτισμό, την υποδούλωση, την εξαφάνιση των απίστων. Τα ιερά βιβλία που μιλούν για υπομονή, ανεκτικότητα και ταπεινοφροσύνη, χρησιμοποιούνται για να δικαιολογήσουν ρατσιστικές, υπερφίαλες και μνησίκακες συμπεριφορές, συχνά εναντίον αθώων, αδύνατων και ταλαιπωρημένων συνανθρώπων μας.

Ως κλασσικό παράδειγμα της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας αναφέρεται η διαταγή του λεγάτου του Πάπα, μοναχού Αρνώ Αμωρί τον Ιούλιο του 1209 πριν από την πολιορκία της γαλλικής πόλης Μπεζιέ στο πλαίσιο της σταυροφορίας ενάντια στους Αλβιγηνούς. Όταν τον ρώτησαν πως θα ξεχωρίσουν τα μέλη της αίρεσης των Καθαρών, εναντίον των οποίων γινόταν η σταυροφορία, από τους πιστούς καθολικούς ο Αμωρί λέγεται ότι απάντησε «Σκοτώστε τους όλους. Ο Θεός θ’ αναγνωρίσει τους δικούς του» (Neca eos omnes. Deus suos agnoscet).

Πως μπορούμε άραγε να ξεχωρίσουμε τις ιδέες για τις οποίες αξίζει να αγωνιστούμε; Ποιος είναι ο καλύτερος παράδεισος και πως θα μπορέσουμε να τον κατακτήσουμε; Υπάρχει άραγε τόπος «ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος, οὐ λύπη, οὐ στεναγμός»; Και οι κήρυκες; Οι προφήτες; Οι πολιτικοί ηγέτες; Τι ρόλο παίζουν και πόσο επηρεάζουν τη ζωή μας; Σε ποιο κήρυγμα αξίζει να αφιερώσει κανείς τη ζωή του και την ενέργειά του;

Έχουμε γράψει πολλές φορές σε αυτήν εδώ τη στήλη για τις εξαρτήσεις. Από το αλκοόλ, τις ναρκωτικές ουσίες, το χαρτοπαίγνιο, την διαρκή ενασχόληση με το διαδίκτυο. Αλλά και για τις δογματικές εξαρτήσεις από αιρέσεις και λαοπλάνους «μεγάλους τιμονιέρηδες». Στόχος όλων αυτών είναι να βρουν πιστούς, να τους πείσουν να μπουν στο «κοπάδι» για να εξυπηρετήσουν τελικά τα δικά τους (συχνά άνομα) συμφέροντα, τις (συχνά διεστραμμένες) επιθυμίες τους και τον υπερφίαλο ναρκισσισμό τους.

Έχουμε επίσης γράψει και για τους επικίνδυνους πολιτικούς. Το Μάιο του 2012, σε προεκλογική μάλιστα περίοδο αναρωτιόμουνα «Κινδυνεύουμε από μερικούς πολιτικούς;» (βλ. Χ.Ν. 23/5/2012). Και έγραφα για τους πολιτικούς που είναι επικίνδυνοι «… όχι μόνο γιατί δεν γνωρίζουν τους βασικούς νόμους που αποτελούν το πλαίσιο της συντεταγμένης πολιτείας την οποία φιλοδοξούν να κυβερνήσουν, αλλά και επειδή όταν τεθούν ενώπιον της άγνοιας ή της ημιμάθειάς τους από κάποιους που έχουν εντρυφήσει επιμελώς στα σχετικά κείμενα, ισχυρίζονται, είτε ότι δεν τα αναγνωρίζουν, είτε ότι θα τα αλλάξουν, είτε ότι θα τα επαναδιαπραγματευθούν …

… Μάλιστα, μερικοί πολιτικοί εξακολουθούν να είναι επικίνδυνοι ακόμη κι αν γνωρίζουν και αποδέχονται τους βασικούς νόμους. Ιδίως όταν δεν έχουν μελετήσει τις επιπτώσεις των υποσχέσεων τους σε βάθος χρόνου. Υπόσχονται πράγματα που είναι πρακτικώς ανεφάρμοστα, και στη συνέχεια μόλις αναλάβουν την εξουσία και αντιληφθούν ότι είναι αδύνατον να εφαρμόσουν αυτά που υποσχέθηκαν κάνουν στροφή 180 μοιρών. Γιατί τα υποσχεθέντα αντιβαίνουν στο Σύνταγμα. Γιατί δεν συνάδουν με τις Συνθήκες για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί έχουν δυσμενέστατες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις. Ή τέλος γιατί ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο την εθνική συνοχή και ασφάλεια.

Τέλος, μερικοί μέλλοντες ηγέτες είναι επικίνδυνοι γιατί δεν έχουν τις ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να κυβερνήσουν αποτελεσματικά. Γιατί δεν μπορούν να αντιληφθούν και να διαχειριστούν την πολυπλοκότητα της διακυβέρνησης ώστε να ενεργούν με ορίζοντα δεκαετιών. Γιατί μεταχειρίζονται την συναισθηματική τους νοημοσύνη για πρόσκαιρη δημαγωγία και όχι για να στρέψουν τους διοικούμενους προς παραγωγικές δραστηριότητες. Ή γιατί χάνουν τον αυτοέλεγχο όταν αντιληφθούν ότι διαθέτουν απεριόριστη εξουσία ...».

Ευτυχώς, οι σύγχρονες δημοκρατίες έχουν βρει τρόπους να ελαχιστοποιούν τις συνέπειες όλων των παραπάνω κινδύνων. Με τον διαχωρισμό των εξουσιών σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Με την αποφυγή της εκχώρησης απόλυτης εξουσίας σε ένα άτομο ή σε μια ομάδα. Με την εφαρμογή νόμων που δεν εξαρτώνται από κάποια θεία βούληση αλλά από την βούληση των πολιτών. Και κυρίως με τις εκλογές, που δίνουν την ευκαιρία στους πολίτες να διορθώσουν τα λάθη του παρελθόντος επιλέγοντας καλύτερους, εντιμότερους και ικανότερους ηγέτες.

Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, οι επικίνδυνοι πολιτικοί, με νομοθετικές και συνταγματικές παρεμβάσεις, σε συνεργασία με συγκεκριμένες ομάδες συμφερόντων, έχουν κατορθώσει να αδρανοποιήσουν σε μεγάλο μέρος τις διαδικασίες αντιμετώπισης του προβλήματος. Κι αν θέλουμε να αλλάξουν τα πράγματα θα πρέπει ως πολίτες να κάνουμε την επανάστασή μας.

Όχι επανάσταση με όπλα και αίματα. Αλλά επανάσταση όπως την όρισε ένας μεγάλος Έλληνας στοχαστής, ο Κορνήλιος Καστοριάδης, δηλαδή «ρητή και διαυγασμένη αλλαγή των θεσμών μιας κοινωνίας, όσων θεσμών εξαρτώνται από ρητή θέσμιση, με τη συλλογική δράση αυτής της κοινωνίας ή του μεγαλύτερου μέρους της» (βλ. Οι ομιλίες στην Ελλάδα). Με άλλα λόγια «μεταρρύθμιση» – συντάγματος, δικαιοσύνης, διαδικασιών, δημόσιας διοίκησης, παιδείας, επιχειρηματικότητας, …

Είμαστε έτοιμοι ως λαός για μιαν τέτοια εκ βάθρων μεταρρύθμιση; Ή μήπως «δειλοί, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, προσμένουμε, ίσως, κάποιο θάμα!»;