GR-Ο διαρκής παγκόσμιος πόλεμος …

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 10 Αυγούστου 2011.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Ο διαρκής παγκόσμιος πόλεμος …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Ο πόλεμος του ανθρώπου με τα μικρόβια διαρκεί αιώνες. Το ανθρώπινο γένος όχι μόνο επιβιώνει κάθε φορά από τις επιδημίες και τις πανδημίες αλλά εξέρχεται και πιο δυνατό

Ο άνθρωπος φοβόταν ανέκαθεν τις φυσικές καταστροφές τους σεισμούς, τις πλημμύρες, τις δασικές πυρκαγιές. Η τεχνολογική πρόοδος συνδέεται με νέους φόβους για ανθρωπογενείς καταστροφές όπως τρομοκρατικά κτυπήματα, χημικά και πυρηνικά ατυχήματα ή ακόμη και τροχαία. Αλλά και ποτέ δεν έλλειψε ο φόβος των θανατηφόρων μεταδοτικών ασθενειών. Ιστορικός έχει μείνει ο τετραετής λοιμός που έπληξε την Αθήνα το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού Πολέμου και αποδεκάτισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αττικής. Το μεσαίωνα η βουβωνική πανώλη σκότωσε πάνω από 100 εκατομμύρια ευρωπαίους μέσα σε 12 χρόνια. Στις αρχές του 20ου αιώνα η ισπανική γρίπη μέσα σε δύο χρόνια σκότωσε γύρω στα 75 εκατομμύρια παγκοσμίως. Από το AIDS τα είκοσι τελευταία χρόνια έχουν πεθάνει 25 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Ας αφήσουμε τις επιδημίες χολέρας, ευλογιάς, γρίπης και δάγκειου πυρετού που περιοδικά «επισκέπτονται» διάφορες περιοχές του πλανήτη μας.

Ο ιός της γρίπης που μεταλάσσεται συχνά απαιτεί επικαιροποίηση των εμβολίων σ ετήσια βάση.

Η μάχη του ανθρώπου με τα μικρόβια είναι λοιπόν ένας διαρκής παγκόσμιος πόλεμος στον οποίο μέχρι σήμερα ο άνθρωπος έχει βγει νικητής. Το μεγαλύτερο όπλο που διαθέτει είναι η ανοσία, δηλαδή η ικανότητα που έχει ή που αποκτά ο ανθρώπινος οργανισμός να αντιστέκεται σε κάποια μικροβιακή προσβολή. Επί αιώνες αυτό γινόταν με φυσικό τρόπο – όσοι ανέπτυσσαν τα κατάλληλα αντισώματα επιβίωναν από τους λοιμούς και τις πανούκλες, οι υπόλοιποι απλώς πέθαιναν. Κι πολλοί από όσους επιζούσαν μετέφεραν αυτή την ικανότητα αντίστασης και στους απογόνους τους, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό συνδεόταν με δευτερογενή προβλήματα. Η ικανότητα αντίστασης στην ελονοσία για παράδειγμα, συνδέεται με μια γενετική μετάλλαξη, το γνωστό «στίγμα» της μεσογειακής αναιμίας, το οποίο όταν υπάρχει και στους δύο γονείς, υπάρχει 25% πιθανότητα να αποκτήσουν παιδιά με μεσογειακή αναιμία.

Η απομόνωση των ασθενών σε περίπτωση μεταδοτικής ασθένειας αποτελεί βασική μέθοδο προφύλαξης και εφαρμόστηκε στο λοιμό της αρχαίας Αθήνας από τον Ιπποκράτη

Στη συνέχεια ο άνθρωπος επινόησε τα εμβόλια, με τα οποία εισάγοντας μερικά νεκρά ή αδρανοποιημένα μικρόβια στον οργανισμό πέτυχε να δημιουργήσει τεχνητά την απαιτούμενη ανοσία. Με τα εμβόλια εξαλείψαμε την ευλογιά, μια από τις πιο μεταδοτικές και θανατηφόρες γνωστές ασθένειες. Επόμενος στόχος είναι η εξάλειψη της πολιομυελίτιδας που σήμερα έχει περιοριστεί σε τέσσερεις μόνο χώρες (Αφγανιστάν, Ινδία, Νιγηρία και Πακιστάν). Άλλες αρρώστιες όπως η ερυθρά, η ιλαρά, οι μαγουλάδες, η ανεμοβλογιά και ο τυφοειδής πυρετός που πριν από έναν αιώνα σκότωναν ή αχρήστευαν χιλιάδες έχουν τεθεί υπό έλεγχο. Και το εμβόλιο της γρίπης που κάθε χρόνο ανανεώνεται για να συνυπολογίσει και τις νέες παραλλαγές του μικροβίου, βοηθά τις ευπαθέστερες ομάδες του πληθυσμού που ενδέχεται να εμφανίσουν επιπλοκές αν προσβληθούν από γρίπη (παιδιά κάτω των 2 ετών και ηλικιωμένοι άνω των 65, έγκυες, ασθματικοί, πάσχοντες από νευρολογικές ασθένειες και πνευμονοπάθειες, καρδιοπαθείς, αναιμικοί, διαβητικοί κ.ά.).

Η κάθετη πτώση των περιπτώσεων ιλαράς στις ΗΠΑ μετά την κυκλοφορία του σχετικού εμβολίου (πηγή - CDCP, ΗΠΑ)

Βέβαια, υπάρχουν πάντα και αυτοί που αμφισβητούν την αξία των εμβολιασμών προβάλλοντας όχι μόνο ηθικά και θρησκευτικά επιχειρήματα αλλά και ζητήματα αποτελεσματικότητας ή και ασφάλειας των εμβολιασμών. Βέβαια τα εμβόλια, όπως και κάθε άλλο φάρμακο, ενδέχεται σε ορισμένους να προκαλέσουν παρενέργειες. Γι’ αυτό και πριν διατεθούν στην αγορά δοκιμάζονται ενδελεχώς. Όμως τα θετικά αποτελέσματα των εμβολιασμών υπερτερούν κατά πολύ των ενδεχόμενων περιορισμένων παρενεργειών. Και σε όσες περιπτώσεις κάποιες κοινωνίες διέκοψαν τους εμβολιασμούς, παρατηρήθηκε άμεση αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων. Συνέβη με μια επιδημία ευλογιάς στη Στοκχόλμη το 1873. Με αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς στα μέλη μιας θρησκευτικής κοινότητας στην Ολλανδία το 1999 που δεν είχε εμβολιαστεί, αλλά και στην Βρετανία και την Ιρλανδία όπου το ποσοστό εμβολιασμού είχε μειωθεί λόγω μιας επιστημονικής διαμάχης. Τέλος, με επανεμφάνιση της πολιομυελίτιδας σε περιοχές της Νιγηρίας όπου για θρησκευτικούς λόγους διεκόπη ο εμβολιασμός στις αρχές της περασμένης δεκαετίας.

Η χρήση προφυλακτικού είναι το κυριότερο μέσο προστασίας από το AIDS

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παίζει ενεργό ρόλο στην οργάνωση της άμυνας στον παγκόσμιο πόλεμο ενάντια στις μεταδοτικές ασθένειες που λέγονται και λοιμώδη νοσήματα. Ένα δίκτυο επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών ασχολείται με την παρακολούθηση των μεταδοτικών νοσημάτων και την έγκαιρη προειδοποίηση και το συντονισμό της αντίδρασης. Με βάση τις αναφορές των γιατρών και των νοσοκομείων οι υγειονομικές υπηρεσίες όλων των χωρών ενημερώνονται άμεσα για την εμφάνιση κάποιου λοιμώδους νοσήματος. Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου των Νόσων στη Στοκχόλμη βοηθά εντοπίζοντας και αξιολογώντας τους οφειλόμενους σε λοιμώδη νοσήματα υφιστάμενους ή υποβόσκοντες κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία.

Ο Ιπποκράτης καταπολέμησε τον λοιμό στην Αθήνα με καύση των νεκρών, απομόνωση των ασθενών, βράσιμο του νερού, πλύσιμο των χεριών και φωτιές για την απολύμανση του αέρα

Τα εμβόλια και η έγκαιρη προειδοποίηση είναι δύο ισχυρά όπλα. Η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και διαβίωσης στην Ευρώπη αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα αναστολής της διάδοσης των μεταδοτικών ασθενειών. Μια πανδημία γρίπης λόγου χάρη θα αντιμετωπιστεί ταχύτατα και ο πληθυσμός θα έχει μεγαλύτερες αντιστάσεις λόγω καλής διατροφής, καθαριότητας και εμβολιασμών σε σχέση ας πούμε με την ισπανική γρίπη του 1908. Αλλά σήμερα διαθέτουμε και φάρμακα με τα οποία μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα μικρόβια καλύτερα (αντιικά, αντιβιοτικά κ.ά).

Ο πόλεμος με τα μικρόβια δεν προβλέπεται να τελειώσει σύντομα. Είναι ένας πόλεμος στον οποίο είμαστε όλοι στρατιώτες. Η καλύτερη άμυνά μας είναι ο σωστός εμβολιασμός, ιδίως των παιδιών, η σωστή διατροφή και η τήρηση σωστών συνθηκών υγιεινής. Για να συνεχίσει η ανθρωπότητα να έχει το πάνω χέρι.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com