GR-Η γνώση εναντίον ατυχημάτων και καταστροφών

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 24 Αυγούστου 2011.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ

Η γνώση εναντίον ατυχημάτων και καταστροφών
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Ένα εμπλουτισμένο κέντρο εκπαίδευσης στην ασφάλεια. Ένας διεπιστημονικός πανεπιστημιακός πόλος με αντικείμενο την αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών. Για καλύτερη προστασία, λιγότερα θύματα, λιγότερο ανθρώπινο πόνο.

Η αντιμετώπιση των ατυχημάτων και των καταστροφών είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο θέμα που απαιτεί γνώσεις, ψυχρή λογική, σχεδιασμό και προβλεπτικότητα αλλά και συνεργασία πολλών φορέων και κλάδων. Κάθε απειλή έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Άλλα τα χαρακτηριστικά του σεισμού, διαφορετικά της δασικής πυρκαγιάς, άλλα των τροχαίων ατυχημάτων. Βέβαια, η απειλή πρέπει να συνδυαστεί με την τρωτότητα του απειλούμενου πληθυσμού για να προκαλέσει ζημίες. Ένα καλοχτισμένο σπίτι αντέχει περισσότερο στους σεισμούς, ένα καθαρισμένο δάσος κινδυνεύει λιγότερο από πυρκαγιά, ένας προσεκτικός οδηγός έχει λιγότερες πιθανότητες να εμπλακεί σε τροχαίο ατύχημα.

Όμως ο σχεδιασμός της πρόληψης εξαρτάται από πολλούς φορείς. Από τις αρχές, από μηχανικούς, γιατρούς και άλλους επιστήμονες αλλά και από τους ίδιους τους πολίτες. Για τους χώρους εργασίας ισχύουν συγκεκριμένοι κανόνες σχετικά με την ευθύνη των εργοδοτών σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας. Εκτός από τα μέτρα πρόληψης που πρέπει να λαμβάνονται, υπάρχει και υποχρέωση διάθεσης του αναγκαίου εξοπλισμού επέμβασης αλλά και εκπαίδευσης του προσωπικού στις ενέργειες που πρέπει να γίνουν σε περίπτωση ατυχήματος. Ανάλογα ισχύουν και για δημόσιους χώρους όπως αεροδρόμια, κινηματογράφους, ξενοδοχεία. Με μια διαφορά – ενώ το προσωπικό πρέπει να έχει εκπαιδευτεί σχετικά, το κοινό που βρίσκεται στους χώρους αυτούς δεν γνωρίζει τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση ατυχήματος ή καταστροφής και συνήθως πανικοβάλλεται προκαλώντας επιδείνωση της κατάστασης.

Στο κέντρο εκπαίδευσης ασφάλειας Streetwise τα παιδιά εκπαιδεύονται στην αντιμετώπιση καθημερινών κινδύνων σε αγροτικές περιοχές

Η μείωση των επιπτώσεων από τα ατυχήματα και τις καταστροφές απαιτεί συνεπώς και μια καλύτερη εκπαίδευση. Των παιδιών κατ’ αρχάς, για τα οποία έχει αποδειχτεί ότι μπορούν να καθοδηγήσουν και τους γονείς π.χ. σε περίπτωση σεισμού. Αλλά και άλλων κατηγοριών πολιτών, όπως οι γονείς, οι οδηγοί, οι επιστήμονες. Με λύπη διαβάζω ότι τα κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης κλείνουν λόγω προβλημάτων χρηματοδότησης. Σε παλαιότερη επιφυλλίδα είχα αναφερθεί στην ανάγκη δημιουργίας ενός κέντρου εκπαίδευσης στην ασφάλεια σαν το βρετανικό Streetwise.org.uk που εκπαιδεύει τα παιδιά στην αντιμετώπιση κάθε είδους κινδύνου: από τα τροχαία, μέχρι τις πυρκαγιές στο σπίτι, τις ηλεκτροπληξίες, τις επιθέσεις στους δρόμους και τους κινδύνους στην εξοχή και στις παραλίες. Οι μελέτες για την δημιουργία ενός τέτοιου κέντρου έχουν ήδη γίνει και η δημιουργία του μπορεί να εξασφαλιστεί ακόμη και με ιδιωτική χρηματοδότηση π.χ. στο πλαίσιο μιας σύμπραξης δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Όπως και στην περίπτωση του Streetwise, η λειτουργία του μπορεί να εξασφαλιστεί με χορηγίες, με τη βοήθεια εθελοντών και με ένα μικρό δικαίωμα εισόδου για τους επισκέπτες.

Στη χρηματοδότηση του Streetwise σημαντικό ρόλο παίζει ο ιδιωτικός τομέας (εδώ επίδειξη του προσωπικού της τράπεζας Barclays για τη συλλογή χρημάτων)

Η εκπαίδευση των επιστημόνων μπορεί επίσης να εξασφαλιστεί με την δημιουργία ενός διεπιστημονικού-διακλαδικού πανεπιστημιακού πόλου που να καλύπτει όλα τα ανώτατα και ανώτερα εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα της Κρήτης. Το Πανεπιστήμιο, το Πολυτεχνείο, το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (ΤΕΙ) και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) μπορούν να συνεργαστούν για τη δημιουργία και τη διάδοση γνώσης όσον αφορά την αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών. Σκέφτομαι για παράδειγμα ένα προπτυχιακό μάθημα που να απευθύνεται σε όλα τα τμήματα και να περιλαμβάνει τεχνικές ανάλυσης επικινδυνότητας (risk assessment), τεχνικές πρώτων βοηθειών, διαχείριση ασφάλειας και αντιμετώπισης καταστροφών, επικοινωνίες έκτακτης ανάγκης, ανάλυση ατυχημάτων και καταστροφών από οικονομικής και κοινωνικής πλευράς, νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται στην επέμβαση, σύνδεση πρόληψης και ασφαλιστικών εισφορών, επιπτώσεις στα ατυχήματα και τις καταστροφές από τις κλιματικές αλλαγές, σχετική νομοθεσία σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, μέτρα ψυχολογικής στήριξης των θυμάτων κ.ο.κ.

Στόχος ενός τέτοιου μαθήματος θα είναι η ανάπτυξη ενός νέου τρόπου συστημικής αντιμετώπισης της προστασίας των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές. Με βάση ένα μοντέλο που περιλαμβάνει τρεις σημαντικές φάσεις (πρόληψη, ετοιμότητα/επέμβαση και αποκατάσταση) και τρεις οριζόντιες δραστηριότητες (ανάλυση επικινδυνότητας, διοίκηση/έλεγχος/επικοινωνίες και πληροφόρηση/εκπαίδευση). Στη συνέχεια τα επιμέρους πανεπιστημιακά τμήματα μπορούν να αναπτύξουν συστηματικότερα τις ερευνητικές τους δραστηριότητες και τις εφαρμογές σε συνεργασία με επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων αλλά και με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές και τα αρμόδια για την προστασία σώματα ασφαλείας (Αστυνομία, Πυροσβεστική, Λιμενικό, κλπ.).

Στην άσκηση «Ποσειδών» για την αντιμετώπιση παλιροϊκού κύματος (τσουνάμι) συνεργάζονται με την Περιφέρεια Κρήτης το Πολυτεχνείο και το ΙΤΕ

Μηχανικοί ασφαλείας, γιατροί επειγόντων, ψυχολόγοι μετα-τραυματικής διαταραχής, οικονομολόγοι ασφαλειών, μετεωρολόγοι, γεωλόγοι, επικοινωνιολόγοι, καταστροφολόγοι, εκπαιδευτικοί, στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης και του ιδιωτικού τομέα, περιβαλλοντολόγοι, υδρολόγοι, σεισμολόγοι, μηχανικοί τηλεπικοινωνιών, πυροσβέστες, τραυματιοφορείς, αστυνομικοί, εθελοντές, μπορούν να συνεργαστούν στο πλαίσιο του παραπάνω μοντέλου για να εξασφαλίσουν για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Κρήτης υψηλότατο επίπεδο προστασίας από τα επιμέρους ατυχήματα και καταστροφές. Στο μέλλον, θα είναι επίσης δυνατός ο καινοτόμος επανασχεδιασμός των διαδικασιών προστασίας των πολιτών σε επίπεδο Περιφέρειας και Δήμων με βάση το παραπάνω απλό αλλά ταυτόχρονα πολυσύνθετο μοντέλο αλλά και την κρίσιμη μάζα των επιστημόνων και μηχανικών που θα έχει συσταθεί, έτσι ώστε να εξασφαλιστούν βέλτιστα αποτελέσματα για τους πολίτες στην καθημερινότητά τους.

Scientia vincere tenebras. Η επιστήμη νικά το σκότος. Είναι το έμβλημα του Ελεύθερου Πανεπιστημίου των Βρυξελλών. Η επιστημονική γνώση μπορεί να αποτελέσει τη βάση για την καλύτερη αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών, τη σωτηρία ανθρώπινης ζωής και τον περιορισμό του πόνου.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com