Πάλι δυο λόγια για τις πυρκαγιές!

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 21 Αυγούστου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Πάλι δυο λόγια για τις πυρκαγιές!
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Οι δασικές πυρκαγιές στα οικοσυστήματα μεσογειακού τύπου αποτελούν περιοδικό φυσικό φαινόμενο. Στο χέρι μας είναι να σπάσουμε τον κύκλο …

Όπως γράφει σε παλαιότερο άρθρο του ο Νίκος Μάργαρης, καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, το μακρύ, ζεστό και άνυδρο καλοκαίρι συνδέεται πάντα με δασικές πυρκαγιές, όχι μόνο στις χώρες της Μεσογείου αλλά και στη Βόρεια Αμερική (Καλιφόρνια), στην Αυστραλία, στη Νότια Αφρική ακόμη και στην κεντρική Χιλή. Επιπλέον, η συσσώρευση καύσιμης ύλης, ιδίως στα πευκοδάση, αυξάνει τον κίνδυνο πυρκαγιάς.
Πράγματι, το «τρίγωνο της φωτιάς» που βλέπουμε στα εμβλήματα της πυροσβεστικής και της πολιτικής προστασίας υποδηλώνει ότι για να υπάρξει φωτιά πρέπει να συνυπάρξουν τρεις παράγοντες δηλαδή, καύσιμη ύλη, οξειδωτικό (στην περίπτωσή μας ο αέρας) και κάποια πηγή θερμότητας που θα δώσει το έναυσμα (π.χ. ένας σπινθήρας, ένας κεραυνός). Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν, ότι για τις καταστροφικές πυρκαγιές ευθύνονται εξίσου όσοι άφησαν την καύσιμη ύλη να συσσωρευτεί, οι καιρικές συνθήκες και οι εμπρηστές. Οι εμπρηστές που δεν είναι πάντα αμελείς πολίτες (π.χ. που παράγουν σπινθήρες κατά τη διάρκεια οικοδομικών εργασιών, που βάζουν ψησταριά ή που προσπαθούνε να κάψουν ξερόχορτα) μπορεί να είναι και ένα σπασμένο μπουκάλι (που με τον ήλιο μετατρέπεται σε φακό) ή ακόμη και ένας κακά συντηρημένος στύλος της ΔΕΗ. Συμπέρασμα: το ένα τρίτο της ευθύνης ανήκει σε όσους είτε πετούν ανεξέλεγκτα σκουπίδια ιδίως σε περιοχές με καύσιμη ύλη είτε δεν φρόντισαν να καθαρίζονται από τα ξερόκλαδα τα περιαστικά τουλάχιστον δάση.

Να λοιπόν γιατί ο καθηγητής Μάργαρης υποστηρίζει ότι μια ασφαλής μέθοδος προστασίας των δασών θα ήταν η ιδιωτικοποίησή τους. Και αναφέρει ότι παλαιότερα τα πευκοδάση αποτελούσαν πηγή επιβίωσης για πολλούς ανθρώπους που εκμεταλλεύονταν το ξύλο του κορμού στην ναυπηγική και την ξυλουργική, τα μικρότερα κλαδιά για καυσόξυλα αλλά και τον φλοιό για να παράγουν κατράμι. Τα πεύκα χρησίμευαν επίσης για τη συλλογή ρητίνης κι έτσι οι ρητινοσυλλέκτες φρόντιζαν να καθαρίζουν το δάσος για να εξασφαλίζουν την ίδια τους την επιβίωσή. Φυσικά δεν ήταν ιδιοκτήτες της γης στην οποία βρισκόταν το δάσος αλλά το είχαν νοικιάσει για εκμετάλλευση για μερικές δεκαετίες.

Ευτυχώς, το καμένο πευκοδάσος θα αναγεννηθεί από μόνο του αν φυσικά δεν επέμβει ο άνθρωπος. Είτε για να το καταπατήσει, είτε για να καταστρέψει με βόσκηση τα νέα βλαστάρια που θα βγουν το φθινόπωρο με τα πρωτοβρόχια. Το καμένο δάσος αν αφεθεί μόνο του θα αναγεννηθεί με φυσικό τρόπο. Βέβαια, το καμένο πευκοδάσος θα ξαναγίνει πευκοδάσος και σε 80 περίπου χρόνια θα είναι έτοιμο να καεί πάλι, αφού τόση είναι η μέση ηλικία ενός τέτοιου δάσους. Όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Μάργαρης δεν ταιριάζουν όλα τα δένδρα σε όλους τους τόπους. Και σίγουρα το χειρότερο που μπορεί να κάνει κάποιος σε ένα οικοσύστημα είναι αφού ξεριζώσει αυτοφυή φυτά όπως τους αειθαλείς σκληρόφυλλους θάμνους (π.χ. κουμαριά, αριά, πουρνάρι, δάφνη και μυρτιά) που συνυπάρχουν με άλλα είδη (π.χ. πλάτανος, κουτσουπιά, σπάρτο και ρείκια) και με χαμηλούς θάμνους (π.χ. λαδανιά, ρίγανη, μέντα, ασφάκα και άλλα ετήσια φυτά), να φυτέψει πεύκα (κάτι που έγινε π.χ. παλαιότερα στο Πήλιο το οποίο λίγα χρόνια αργότερα άρχισε να υποφέρει από δασικές πυρκαγιές).

Τι θα μπορούσε να γίνει για να αποφύγουμε τις καλοκαιρινές καταστροφές από πυρκαγιές, που τα τελευταία χρόνια εκτός από τα δάση καταστρέφουν και περιουσίες, ακόμη και ανθρώπινες ζωές; Η απάντηση είναι απλή αλλά και δύσκολη στην εφαρμογή της ταυτόχρονα. Με βάση μιαν ανάλυση των κινδύνων από πυρκαγιές, κάθε δήμος θα πρέπει να καταρτίσει ένα σχέδιο διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων που ανήκουν στη δικαιοδοσία του. Το σχέδιο αυτό πρέπει να περιλαμβάνει μια μελέτη των οικοσυστημάτων και πως έχουν ενδεχομένως διαταραχτεί αλλά και τα μέτρα πρόληψης που θα πρέπει να λαμβάνονται ΠΡΙΝ την καλοκαιρινή περίοδο - κυρίως καθαρισμό από τα ξερόκλαδα και τα σκουπίδια, δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, αλλά και συντήρηση των μονωτήρων στους στύλους της ΔΕΗ, οι οποίοι όταν δεν έχουν καθαριστεί από τα άλατα μπορούν να προκαλέσουν σπινθήρες …

Η ενημέρωση του πληθυσμού, με επίκεντρο τα παιδιά, τους νέους και τους εθελοντές πρέπει να είναι διαρκής. Οι περισσότερες δασικές πυρκαγιές προκαλούνται από αμέλεια, όταν κάποιοι βάζουν φωτιά να κάψουν ξερόχορτα ή όταν πραγματοποιούν οικοδομικές εργασίες χρησιμοποιώντας εργαλεία που παράγουν σπινθήρες (π.χ. ηλεκτροσυγκολλήσεις, κοψίματα με τροχούς κλπ.). Οι ψησταριές σε χώρους με ξερά κλαδιά και χόρτα μπορούν επίσης να αποβούν καταστρεπτικές.

Το κεφάλαιο του έγκαιρου εντοπισμού της πυρκαγιάς που θα οδηγήσει στην έγκαιρη επέμβαση των δυνάμεων πυρόσβεσης με τη συμμετοχή και των κατά τόπους εθελοντών είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Σημαντικό επίσης είναι και το κεφάλαιο της προστασίας των οικισμών και των μεμονωμένων σπιτιών που βρίσκονται μέσα σε δάση, στο οποίο είχαμε αναφερθεί παλαιότερα.

Με καλό μακροχρόνιο σχεδιασμό, η Ελλάδα, κατόρθωσε να θωρακιστεί όσο γίνεται καλύτερα από τους σεισμούς. Γιατί δεν μπορεί να επιτευχθεί κάτι παρόμοιο και στον τομέα των πυρκαγιών; Η λύση είναι και εδώ απλή αλλά απαιτεί αποφασιστικότητα. Να καταρτιστεί και να εφαρμοστεί μια υπερκομματική πολυετής πολιτική συναίνεσης στον τομέα της αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών με έναν υπερκομματικό υπεύθυνο εγνωσμένων προσόντων και διοικητικών ικανοτήτων. Η προστασία από τις δασικές πυρκαγιές απαιτεί τη δική της μεταρρύθμιση!

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com