Συστήματα προειδοποίησης για τους πολίτες

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 26 Σεπτεμβρίου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ 
Συστήματα προειδοποίησης για τους πολίτες 
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Η δημιουργία ενός γενικευμένου, πολύγλωσσου, απλοποιημένου, αποτελεσματικού συστήματος προειδοποίησης των μετακινούμενων ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση πολιτών παραμένει ανεκπλήρωτο όνειρο …

Σε περίπτωση επικείμενης καταστροφής (χημικό ή πυρηνικό νέφος, απειλή τρομοκρατικού κτυπήματος, επερχόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα ή τσουνάμι) οι αρχές πρέπει κατ' αρχάς να ενημερωθούν χρησιμοποιώντας ειδικά δίκτυα έγκαιρης προειδοποίησης που εξαρτώνται κάθε φορά από το είδος του κινδύνου. Στη συνέχεια, πρέπει ταχύτατα να ενημερώσουν τον πληθυσμό χρησιμοποιώντας άλλα δίκτυα (ραδιόφωνο, τηλεόραση, σειρήνες, κινητά τηλέφωνα, κλπ) για να καθοδηγήσουν τους πολίτες σε ασφαλείς τοποθεσίες μέχρι να περάσει ο κίνδυνος.

Σε πολλά χωριά η καμπάνα του χωριού ίσως να χρησιμοποιείται ακόμη ως το καλύτερο σύστημα συναγερμού και προειδοποίησης των πολιτών. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου πολλές χώρες εγκατέστησαν σειρήνες αεράμυνας για να ειδοποιήσουν τους πολίτες για μιαν υποθετική επίθεση με πυρηνικά όπλα, που ευτυχώς δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Σειρήνες εγκαταστάθηκαν επίσης σε χημικά και πυρηνικά εργοστάσια καθώς και σε άλλες επικίνδυνες εγκαταστάσεις (π.χ. φράγματα, ποταμούς) ενώ στους χώρους εργασίας (κτήρια γραφείων, εργοστάσια) είναι υποχρεωτική η εγκατάσταση συστημάτων συναγερμού που ειδοποιούν τους εργαζόμενους να εγκαταλείψουν το κτήριο σε περίπτωση πυρκαγιάς.

Το 2001, στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του γερμανικού εθνικού συστήματος σειρήνων, μία μελέτη του γερμανικού Υπουργείου Εσωτερικών, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ή ηχομόνωση στα σύγχρονα σπίτια καθιστά τις σειρήνες αναποτελεσματικές και ότι για την προειδοποίηση των πολιτών πρέπει να αξιοποιούνται πολλαπλά συστήματα και τεχνολογίες. Παράλληλα, εμφανίστηκαν πολυάριθμες νέες τεχνολογίες που δεν υπήρχαν πριν από 50 χρόνια. Το διαδίκτυο και η κινητή τηλεφωνία, το ψηφιακό ραδιόφωνο και η ψηφιακή τηλεόραση μπορούν να εξασφαλίσουν ταχύτατη πληροφόρηση σε μεγάλες αποστάσεις και καλύπτουν την συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, η ανθρωπότητα γνώρισε μεγάλες καταστροφές όπως το παλιρροϊκό κύμα στον Ινδικό Ωκεανό το 2004 η καταιγίδα Κατρίνα το 2005 και οι τρομοκρατικές επιθέσεις στη Νέα Υόρκη το 2001, στη Μαδρίτη το 2004 και στο Λονδίνο το 2007. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, αλλά και σε πολυάριθμες άλλες μικρότερες καταστροφές η έγκαιρη προειδοποίηση του πληθυσμού θα βοηθούσε στην ελαχιστοποίηση των θυμάτων.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει από καιρό γνώση των προβλημάτων που συνδέονται με την έγκαιρη προειδοποίηση των πολιτών χωρίς όμως να λάβει συγκεκριμένα μέτρα. Το θέμα απασχόλησε σειρά συναντήσεων εργασίας στις αρχές της δεκαετίας του 2000 στο πλαίσιο του κοινοτικού προγράμματος πολιτικής προστασίας. Ένα συμπέρασμα που προέκυψε από τις συζητήσεις αυτές είναι ότι τα σήματα συναγερμού δεν πρέπει να συνδέονται με τον τύπο της έκτακτης ανάγκης (φυσική, χημική, πυρηνική, κλπ.) αλλά με την συμπεριφορά που πρέπει να ακολουθήσει ο απειλούμενος πληθυσμός. Ειδικότερα, ένα σήμα πρέπει να ειδοποιήσει τον κόσμο να προστατευθεί σε κλειστό χώρο και ένα άλλο να εκκενώσει τους κλειστούς χώρους και να συγκεντρωθεί σε προκαθορισμένα σημεία συγκέντρωσης. Ένα άλλο συμπέρασμα ήταν ότι ο συναγερμός πρέπει να μεταδίδεται από πολλαπλούς φορείς χρησιμοποιώντας ηχητικά σήματα και σύγχρονα δίκτυα τηλεπικοινωνιών (κινητά τηλέφωνα, συσκευές τηλεειδοποίησης, ψηφιακά ραδιόφωνα και τηλεοράσεις κλπ.) ιδίως για την ειδοποίηση ατόμων με αναπηρία. Στη συνέχεια το κοινό μπορεί να ενημερώνεται λεπτομερέστερα από τα συνηθισμένα μέσα ενημέρωσης (ραδιόφωνο, τηλεόραση), από σύγχρονα δίκτυα (κινητά τηλέφωνα, διαδίκτυο, κλπ.) ή από τα συστήματα συναγερμού μεμονωμένων κτηρίων.

Τα δημόσια συστήματα συναγερμού με εξαίρεση τις σειρήνες και τις ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές δεν έχουν αναπτυχθεί ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο αλλά μέχρι σήμερα δεν υφίσταται ένα πανευρωπαϊκό, πολύγλωσσο, απλοποιημένο, αποτελεσματικό σύστημα προειδοποίησης που να χρησιμοποιεί όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες με συντονισμένο τρόπο για να καλύψει διασυνοριακές καταστροφές ή τους τουρίστες εντός ή ακόμη και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης . Οι πιθανοί κίνδυνοι περιλαμβάνουν ατυχήματα σε χημικές βιομηχανίες ή κατά τη μεταφορά επικίνδυνων εμπορευμάτων (οδικώς, σιδηροδρομικώς, με πλοία ή σωληναγωγούς), ρήξεις φραγμάτων, χιονοστιβάδες, πλημμύρες, ακραία καιρικά φαινόμενα, εκρήξεις ηφαιστείων αλλά και ατυχήματα σε ξενοδοχεία και άλλους δημόσιους χώρους (πυρκαγιές, τρομοκρατικές επιθέσεις κλπ.).

Η νομική βάση για τη δημιουργία ενός τέτοιου συστήματος υπάρχει σε σειρά ενωσιακών οδηγιών όπως η οδηγία για την αδειοδότηση των δικτύων και οι οδηγίες για τα χημικά και τα πυρηνικά ατυχήματα, τις πλημμύρες και την προστασία των εγκαταστάσεων ζωτικής σημασίας. Παράλληλα, σε σειρά από προγράμματα που έχουν συγχρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση όπως τα CHORIST, REACH112, ERMA και άλλα, έχει αποδειχτεί η δυνατότητα υλοποίησης τέτοιων δικτύων και έχουν δοκιμαστεί στην πράξη οι σχετικές τεχνολογίες. Σχετικό αίτημα έχει υποβάλλει το 2011 και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε σχετική έκθεση πρωτοβουλίας για την καθολική υπηρεσία και το 112 της ελληνίδας ευρωβουλευτού Συλβάνας Ράπτη.

Ας ελπίσουμε ότι τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα λάβουν τις σχετικές πολιτικές αποφάσεις σχετικά με τις τεχνικές προδιαγραφές και το μοντέλο υλοποίησης και χρηματοδότησης ενός τέτοιου σημαντικού σχεδίου που αφορά την προστασία όλων των ευρωπαίων πολιτών.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com