Σεισμός; Μην σε πιάνει πανικός …

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Αυγούστου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ-120
Σεισμός; Μην σε πιάνει πανικός …
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Οι σεισμοί είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην Ελλάδα και μπορούμε να προστατευθούμε από αυτούς αν γνωρίζουμε μερικά απλά πράγματα

Η πρώτη φορά που έγραψα για τους σεισμούς ήταν το Μάρτιο του 1981. Τότε, την παραμονή του γάμου μου, μια Παρασκευή, λίγες μέρες μετά τον μεγάλο σεισμό της Αθήνας τον Φεβρουάριο, ο διευθυντής των ΕΠΙΚΑΙΡΩΝ με κάλεσε και μου ζήτησε να του παραδώσω ένα μεγάλο επεξηγηματικό άρθρο για τους σεισμούς την επόμενη Τρίτη (η Δευτέρα ήταν Καθαρά Δευτέρα!). «Ξέρετε, αύριο παντρεύομαι!», απάντησα. «Και να φροντίσεις για καλή εικονογράφηση, θα είναι το θέμα του εξωφύλλου», ήταν η απάντηση. Ευτυχώς, είχα φροντίσει να μαζέψω βιβλιογραφία, κι έτσι το ιστορικό αυτό άρθρο που γράφτηκε τελικά μέσα στη φούρια του γάμου είναι ακόμη και σήμερα επίκαιρο.

Όμως, εκείνο που τελικά ενδιαφέρει τον πολίτη δεν είναι ένα μάθημα σεισμολογίας ή προχωρημένης γεωλογίας. Δεν τον ενδιαφέρουν τα ρίχτερ, τα επίκεντρα και οι σεισμικές ακολουθίες ούτε οι διαμάχες των επιστημόνων για τις σωστές ή τις λανθασμένες προβλέψεις. Αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει είναι πως θα βγούμε αλώβητοι από τον σεισμό χωρίς να δούμε την περιουσία μας να καταστρέφεται ή να αχρηστεύεται. Και το μυστικό είναι βέβαια η ΠΡΟΛΗΨΗ!

Όταν τρέμει η γη, το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε είναι να βγούμε έξω. Αν όμως μένουμε στην πόλη αυτό μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνο γιατί μπορεί να μας χτυπήσει κάποιο κομμάτι από μπαλκόνι, κάποια πλάκα που θα ξεκολλήσει από κάποιον τοίχο ή ακόμη και κάποιο κομμάτι από καμινάδα. Γι' αυτό, αν πρέπει να μετακινηθούμε θα πρέπει να το κάνουμε μακριά από κτήρια με στόχο να καταφύγουμε σε κάποιον ανοικτό χώρο, μια πλατεία, ένα δάσος ή ένα άκτιστο οικόπεδο. Χώρο που θα μας έχουν υποδείξει οι αρχές εκ των προτέρων και για τον οποίο θα πρέπει να έχουμε φροντίσει να ενημερωθούμε εκ των προτέρων.

Αλλά και μέσα στο σπίτι κινδυνεύουμε! Αν δεν έχουμε φροντίσει να στερεώσουμε τις ντουλάπες, τις βιβλιοθήκες και τα φωτιστικά για να μην πέσουν και μας πλακώσουν. Μπορεί επίσης να πέσουν και οι σοβάδες από το ταβάνι και γι' αυτό οι κλασσικές οδηγίες προστασίας από τους σεισμούς προβλέπουν ότι πρέπει να καλυφθούμε κάτω από ένα τραπέζι, ένα θρανίο ή ακόμη και μέσα σε ένα ντουλάπι.

Αν μένουμε σε πολυκατοικία, ιδίως αν το διαμέρισμά μας είναι σε υψηλό όροφο ας μην εκπλαγούμε από το γεγονός ότι θα κουνηθούμε περισσότερο παρά αν μένουμε στο ισόγειο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα υψηλά κτήρια κατασκευάζονται έτσι ώστε να έχουν ελαστικότητα και να ταλαντώνονται χωρίς να καταρρέουν, αντέχοντας έτσι ακόμη και σε ισχυρούς σεισμούς. Όμως, τα κτήρια θα πρέπει να έχουν κατασκευαστεί ακολουθώντας ΠΙΣΤΑ τα σχέδια και τις οδηγίες των μηχανικών. Αν δεν έχουν μπει όλα τα σίδερα, αν το μπετόν δεν ήταν των σωστών προδιαγραφών, αν ο εργολάβος ή ο ιδιοκτήτης άφησαν κάποια ανοίγματα ή τροποποίησαν τα σχέδια χωρίς να ενημερώσουν τον μηχανικό, είναι πολύ πιθανόν το κτήριο να μην συμπεριφερθεί σωστά και να υπάρχουν σημαντικές ζημιές ή και καταρρεύσεις.

Γι' αυτό στα κτήρια που έχουν κατασκευαστεί πριν από το 1985 όταν αναθεωρήθηκε ο αντισεισμικός κανονισμός καλόν θα ήταν να ελεγχθούν προσεισμικά από έμπειρο μηχανικό προκειμένου να ενισχυθούν αναλόγως. Όσο παλαιότερο το κτήριο τόσο αναγκαιότερος ο προσεισμικός αυτός έλεγχος! Για παράδειγμα, οι ειδικοί συστήνουν πως οι πυλωτές των πολυκατοικιών θα πρέπει να χτιστούν προκειμένου να ενισχυθούν αντισεισμικά τα κτήρια. Σε παλαιότερα κτήρια οι τοίχοι μπορούν να ενισχυθούν με ειδικά υλικά σε συνδυασμό με πλέγματα που ενισχύουν τις τοιχοποιίες ώστε τα κτήρια να αντέχουν ακόμη και σε ισχυρούς σεισμούς. Στο πλαίσιο των προσεισμικών ελέγχων μπορούν να ελεγχθούν και οι εσωτερικοί σοβάδες, που όπως είπαμε είναι πολύ πιθανόν να ξεκολλήσουν σε περίπτωση ακόμη και μέτριου σεισμού.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη συμπεριφορά του κτηρίου κατά την διάρκεια του σεισμού είναι η σύσταση του εδάφους πάνω στο οποίο έχει κτιστεί. Ο Παρθενώνας στέκεται αλώβητος από τους σεισμούς για περισσότερα από 2.000 χρόνια γιατί είναι κατασκευασμένος πάνω σε ένα τμήμα του αθηναϊκού σχιστόλιθου που προσδίδει στο κέντρο της Αθήνας μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στους σεισμούς. Αντίθετα, τα κτήρια που είναι κατασκευασμένα πάνω σε χαλαρά εδάφη (π.χ. προσχώσεις από ποτάμια, μπάζα κλπ.) κινδυνεύουν περισσότερο γιατί τα εδάφη αυτά έχουν την τάση να «ρευστοποιούνται» όταν υφίστανται τις επιδράσεις των σεισμικών δονήσεων.

Συχνά στο σεισμό κινδυνεύουμε περισσότερο από τον πανικό παρά από τον ίδιο το σεισμό και τις επιπτώσεις του. Οι άσκοπες μετακινήσεις π.χ. η απόφαση να φύγουμε για το χωριό, ή να επισκεφθούμε τα παιδιά ή τους γονείς μας δημιουργούν συμφόρηση στους δρόμους. Υπάρχει έτσι μεγαλύτερος κίνδυνος τροχαίων ενώ παρεμποδίζουμε και τις μετακινήσεις των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Η προσπάθεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με συγγενείς, φίλους και γνωστούς επιβαρύνει επίσης τα δίκτυα επικοινωνιών που είναι απαραίτητα για τις πραγματικές επικοινωνίες έκτακτης ανάγκης.

Μακάρι να μην ζήσουμε ποτέ έναν μεγάλο σεισμό. Αλλά καλόν είναι να έχουμε λάβει τα μέτρα μας για κάθε ενδεχόμενο. Σχετικές οδηγίες υπάρχουν στις ιστοσελίδες της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (www.civilprotection.gr) και του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (www.oasp.gr). Η πρόληψη σώζει ζωές …

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com