Αντιμετώπιση ναυτικών καταστροφών

Επικαιροποιημένη έκδοση παλαιότερου άρθρου σχετικά με άσκηση αντιμετώπισης ναυτικού ατυχήματος σε κρουαζιερόπλοιο που καταδεικνύει την πολυπλοκότητα της διαδικασίας
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 30 Δεκεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-182)

Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές βρίσκεται σε εξέλιξη η επιχείρηση διάσωσης των επιβατών του Norman Atlantic στα παγωμένα νερά της Νότιας Αδριατικής. Ελπίζω ότι όταν θα τις διαβάζετε, όλοι οι επιβάτες θα έχουν διασωθεί. Και δεν θα έχουμε θρηνήσει παρά μόνο έναν νεκρό.

Στις αρχές του 2012, με αφορμή το ναυάγιο του κρουαζιερόπλοιου Costa Concordia στην Ιταλία είχα δημοσιεύσει στη στήλη αυτή ένα άρθρο με τίτλο «Κρουαζιερόπλοια και ασφάλεια». Αναφερόμουν στις αναμνήσεις μου από μιαν άσκηση διάσωσης στη θάλασσα και ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης ναυτικών καταστροφών που είχε χρηματοδοτήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν από 14 χρόνια. Νομίζω ότι η επικαιρότητα δικαιολογεί την αναδημοσίευση μιας επικαιροποιημένης έκδοσης του εν λόγω άρθρου, μιας και προσωπικά δεν έχω το ψυχικό σθένος να αναπτύξω άλλο θέμα όταν σκέπτομαι τις ζωές που κινδυνεύουν.

Η άσκηση, είχε διεξαχθεί στη νότια Γαλλία και αφορούσε τη συνεργασία των υπηρεσιών διάσωσης στη θάλασσα (Ακτοφυλακή, Πολεμικό Ναυτικό) με τις υπηρεσίες υποδοχής στην ξηρά (πυροσβέστες, ασθενοφόρα και νοσοκομεία, εθελοντικές οργανώσεις, νομαρχίες). Είχαν κινητοποιηθεί 800 περίπου άτομα και το σενάριο προέβλεπε την εμπλοκή όσο το δυνατόν περισσότερων υπηρεσιών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδότησε τα έξοδα συμμετοχής παρατηρητών από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μάλιστα, οι γαλλικές αρχές όχι μόνο δέχτηκαν την παρουσία τους αλλά και στο τέλος της άσκησης τους έδωσαν την ευκαιρία να διατυπώσουν τις παρατηρήσεις τους και τις κριτικές τους. Οι οποίες ελήφθησαν σοβαρά υπόψη κατά την διατύπωση των συμπερασμάτων με στόχο την προσαρμογή των σχεδίων αντιμετώπισης παρόμοιων καταστροφών στο μέλλον. Προσωπικά, θυμάμαι πάντα την τραγική στιγμή κατά τη διάρκεια της όταν πληροφορηθήκαμε το ναυάγιο του Εξπρές Σάμινα στην Πάρο. Ήταν 26 Σεπτεμβρίου του 2000!

Την ίδια χρονιά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε επίσης συγχρηματοδοτήσει σειρά δραστηριοτήτων για την ενίσχυση της συνεργασίας των κρατών μελών και της εκπαίδευσης των υπηρεσιών αντιμετώπισης ναυτικών καταστροφών. Τις εργασίες συντόνισε η Βρετανία και το κυριότερο προϊόν ήταν ένα εκπαιδευτικό βίντεο και μια σειρά συστάσεων. Να υπενθυμίσουμε εδώ ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει αποκλειστική ή συντρέχουσα αρμοδιότητα στον τομέα της πολιτικής προστασίας που υπάγεται στην αποκλειστική ευθύνη των κρατών μελών. Αυτό σημαίνει ότι η Ένωση μπορεί μόνο να υποστηρίζει, να συντονίζει ή να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών. Γι’ αυτό και οι όποιες συστάσεις δεν εφαρμόζονται υποχρεωτικά σε εθνικό επίπεδο, εκτός και αν κάτι τέτοιο συμφωνηθεί ομόφωνα από όλα τα κράτη μέλη.

Σε περίπτωση ατυχήματος, ιδίως σε πλοία που μεταφέρουν πολλούς επιβάτες πρωταρχική σημασία έχει η διάσωση και περίθαλψη των ναυαγών. Στη γαλλική άσκηση που προανέφερα οι υπηρεσίες έρευνας και διάσωσης στη θάλασσα ανακάλυψαν την έκταση των επιχειρήσεων που αναλαμβάνουν οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης στην ξηρά και αντίστροφα. Χωρίς να θίξουν καν το ζήτημα της συνεργασίας στρατιωτικών και πολιτικών αρχών, έθεσαν ξεκάθαρα το ζήτημα του ποιος είναι αρμόδιος για κάθε ενέργεια. Η συμμετοχή αρχών από πολλές περιφερειακές διοικήσεις δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο τα πράγματα. Να σημειωθεί ότι, όπως και σε άλλες ασκήσεις, τέθηκε το αιώνιο πρόβλημα της επικοινωνίας μεταξύ των φορέων και των υπηρεσιών αλλά και το ζήτημα της ενημέρωσης των πολιτικών αρχών σε ανώτατο επίπεδο. Όπως σε πολλές πραγματικές καταστροφές, τα υπουργεία ενημερώνονται συχνά ελλιπώς και με μεγάλη καθυστέρηση.

Ακόμη και σε ζητήματα που σε άλλες περιπτώσεις είναι σχετικά απλά, ιδίως για υπηρεσίες που έχουν σαφή σχέδια αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών και καταστροφών, το ναυτικό ατύχημα σε πλοίο που μεταφέρει επιβάτες προσθέτει πολύπλοκες διαστάσεις. Η ταυτοποίηση των διασωθέντων και η αναγνώριση των θυμάτων που προέρχονται από πολλές χώρες διευκολύνεται με την τήρηση ηλεκτρονικών αρχείων για τους επιβάτες αλλά δεν παύει να αποτελεί πρόβλημα τουλάχιστον λόγω της πολυγλωσσίας. Η πολυγλωσσία αποτελεί επίσης πρόβλημα για την παροχή της αναγκαίας ψυχολογικής στήριξης των θυμάτων αλλά και των οικογενειών τους. Η ύπαρξη σε λογική απόσταση από το χώρο αποβίβασης νοσοκομειακών υποδομών αλλά και χώρων φιλοξενίας, έτοιμων να δεχτούν και να περιθάλψουν χιλιάδες άτομα δεν είναι πάντα προφανής. Απαιτεί εκ των προτέρων σχεδιασμό και εκπαίδευση.

Κατά τη διάρκεια της άσκησης οι υπηρεσίες ανακάλυψαν ότι υπό πραγματικές συνθήκες τα προβλήματα που εμφανίζονται είναι πολύ διαφορετικά από εκείνα που είχαν διαπιστωθεί σε προηγούμενες ασκήσεις επί χάρτου. Οι συμμετέχοντες διαπίστωσαν επίσης ότι η ασφάλεια των κρουαζιερόπλοιων που διαπλέουν τη Μεσόγειο θα έπρεπε (μιλάμε για δεκατέσσερα χρόνια πριν) να αποτελέσει κύριο ζήτημα προβληματισμού για τις αρχές αλλά και για τις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις, δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος τομέας αποτελεί σημαντικό κλάδο της οικονομίας για πολλές περιοχές.

Γενικά, η ασφάλεια των πλοίων διέπεται από τη Διεθνή Σύμβαση για την ασφάλεια της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα (SOLAS). Ορισμένα θέματα καλύπτονται και από τη Διεθνή Σύμβαση για πρότυπα εκπαίδευσης, έκδοσης πιστοποιητικών και τήρησης φυλακών των ναυτικών (STCW) αλλά και από την Διεθνή Σύμβαση για τη ναυτική έρευνα και διάσωση (SAR). Οι συμβάσεις αυτές στο πλαίσιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) συμπληρώνονται και από νομοθετικές πράξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια των επιβατών και των πλοίων, ιδίως την ενωσιακή νομοθεσία σχετικά με τον έλεγχο των πλοίων από το κράτος λιμένα που ενσωματώνει πολλές διατάξεις του σχετικού Μνημονίου συνεννόησης των Παρισίων.

Στον ιστότοπο του εν λόγω Μνημονίου (www.parismou.org) περιλαμβάνονται οι επιθεωρήσεις των πλοίων από τις αρχές των χωρών που συμμετέχουν στο Μνημόνιο. Εκεί βλέπουμε ότι το Norman Atlantic (αριθμός ΙΜΟ 5293699) είχε επιθεωρηθεί στις 19/12/2014 στην Πάτρα όπου είχαν διαπιστωθεί: δυσλειτουργία των θυρών πυρασφαλείας, μη εγκεκριμένο πιστοποιητικό σχεδίου έρευνας και διάσωσης, ελλείψεις φωτισμού, μπαταριών και διακοπτών έκτακτης ανάγκης, ελλείψεις συμμόρφωσης των υδατοστεγών θυρών, προβληματικός εξοπλισμός σωστικών μέσων. Ωστόσο, με βάση τις εν λόγω διαπιστώσεις δεν επιβλήθηκε απαγόρευση απόπλου.

Κλείνοντας ας θυμηθούμε κατ' αρχάς τα λόγια του Πλάτωνα στην Πολιτεία (Ε΄ 467 D) «και παρά δόξαν πολλά πολλοίς δη εγένετο», δηλαδή, ότι «σε πολλούς συμβαίνουν και πολλά ανεπάντεχα» αλλά και τα λόγια του Ιπποκράτη «κάλλιον του θεραπεύειν το προλαµβάνειν». Ευχόμενοι να γυρίσουν με το καλό όλοι οι επιβάτες στα σπίτια τους!

Υ.Γ. Δυστυχώς, με βάση την πρόσφατη ειδησεογραφία επαληθεύτηκαν οι χειρότερες δυνατές προβλέψεις: έλλειψη συντονισμού ελληνικών και ιταλικών αρχών, προφανής έλλειψη σχεδίου έρευνας και διάσωσης, παραβίαση βασικών κανόνων ασφαλείας, ανεπαρκής έλεγχος στον χώρο των οχημάτων και πολλά άλλα.

Κινδυνεύει άραγε η γλώσσα μας;

Μερικές σκέψεις που προκύπτουν από τις ομιλίες του πρόσφατου Συνεδρίου για «Το μέλλον των Γλωσσικών Επαγγελμάτων» που διατίθενται μαγνητοσκοπημένες στο διαδίκτυο
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 23 Δεκεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-181)

Στις αρχές Νοεμβρίου, οργανώσαμε στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς ένα συνέδριο για «Το μέλλον των Γλωσσικών Επαγγελμάτων». Χρησιμοποιώ πρώτο πληθυντικό γιατί η διοργάνωση έγινε από το Γραφείο Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς.

Την ημέρα του συνεδρίου, αν και παρών από τα άγρια χαράματα, δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω καμία από τις πολύ ενδιαφέρουσες πρωινές ομιλίες. Και από τις απογευματινές στρογγυλές τράπεζες παρακολούθησα μόνο την τελευταία που αφορούσε την επαγγελματική αναγνώριση των μεταφραστών και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες του χώρου. Ευτυχώς, είχαμε φροντίσει να βιντεοσκοπηθούν οι ομιλίες, τις οποίες μπορείτε να παρακολουθήσετε στις ιστοσελίδες του www.blod.gr, του Ιδρύματος Μποδοσάκη. Επειδή έπρεπε να ελέγξω τον παραλληλισμό των βίντεο με τις διαφάνειες των παρουσιάσεων, παρακολούθησα με ιδιαίτερη προσοχή όλες τις ομιλίες.

Δεν θα αναφερθώ εδώ στα κάπως εξειδικευμένα, αλλά οπωσδήποτε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα του συνεδρίου, που θα αποτελέσουν τη βάση για περαιτέρω στοχοθετημένες δράσεις Επικεντρώνομαι εδώ σε μερικές παρατηρήσεις που αφορούν το μέλλον της Ελληνικής γλώσσας και το κατά πόσο κινδυνεύει όπως πολύ συχνά ακούγεται και γράφεται τόσο από την αδιάκριτη υιοθέτηση ξένων λέξεων όσο και από την γραφή της με λατινικούς χαρακτήρες (τα περίφημα greeklish ή γκρήκλις, τα πάλαι ποτέ φραγκοχιώτικα).

Το συνέδριο άνοιξε με την εμπνευσμένη ομιλία του καθηγητή γλωσσολογίας Χριστόφορου Χαραλαμπάκη που παρουσίασε συνοπτικά το νέο Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής το οποίο εξέδωσε πριν λίγες μέρες η Ακαδημία Αθηνών. Στο νέο λεξικό περιλαμβάνονται μεταξύ πολυάριθμων άλλων καινοτομιών και 5.000 νεολογισμοί, γεγονός που αποδεικνύει αδιαμφισβήτητα ότι η ελληνική γλώσσα είναι ζωντανή και υγιής και συνεχίζει να εξελίσσεται. Οι νεολογισμοί αυτοί μάλιστα δεν υπάρχουν σε κανένα άλλο νεοελληνικό λεξικό και είναι σαφέστατα ελληνικές λέξεις. Αναγνωρισιμότητα, αναρτητέος, αντικαπνιστής, αξιολογητής, γενόσημα, γεωπληροφορική, ιχυθυοπαθολογία, μουσειογραφία, ψυχοφαρμακολογία και πάει λέγοντας … Οι νεολογισμοί αυτοί διαψεύδουν με τον καλύτερο τρόπο τις Κασσάνδρες έστω κι αν μερικοί από αυτούς αποτελούν διεθνισμούς υπό μορφή μεταφραστικών δανείων (π.χ. μπότοξ, πέλετ, σι ντι ες, σκάιπ κλπ.).

Ένας άλλος φίλος και συνάδελφος, ο φυσικός Κώστας Βαλεοντής που μίλησε στο συνέδριο, αγωνίζεται εδώ και πολλά χρόνια για τον εξελληνισμό της επιστημονικής ορολογίας. Είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ορολογίας που οργανώνει ανά διετία ένα πολύ ενδιαφέρον συνέδριο για την «Ελληνική γλώσσα και ορολογία» και συντηρεί τον χρησιμότατο ιστότοπο της ΕΛΕΤΟ με ανεκτίμητους ορολογικούς πόρους όπως βάσεις δεδομένων ορολογίας. Η ΕΛΕΤΟ εκδίδει ένα ενημερωτικό δελτίο, το Ορόγραμμα, που από μόνο του αποτελεί πόρο για όσους ενδιαφέρονται για θέματα ορολογίας και σωστής απόδοσης επιστημονικών όρων στα ελληνικά.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες ήταν επίσης δύο συνεδρίες που έθιξαν τεχνολογικά θέματα που σχετίζονται άμεσα με την ελληνική γλώσσα. Η μία αφορούσε τα «Γλωσσικά εργαλεία και το μέλλον της ελληνικής γλώσσας». Η άλλη είχε τίτλο «Τα ελληνικά στο λογισμικό και στο οπτικοακουστικό διαδικτυακό οικοσύστημα του 21ου αιώνα».

Από την πρώτη προέκυψε ότι πράγματι τα ελληνικά δεν διαθέτουν ακόμη σύγχρονα και εξελιγμένα γλωσσικά εργαλεία. Όπως μεγάλα ψηφιοποιημένα σώματα κειμένων που βοηθούν π.χ. στην μελέτη της μορφολογίας της γλώσσας. Αυτόματους διορθωτές κειμένων - δείτε τα πολυάριθμα ανέκδοτα που κυκλοφορούν με τις λανθασμένες διορθώσεις κειμένων σε κινητά. Ούτε αναλυτές γραμματικής και σύνταξης. Όμως, όπως μας είπε ο Χρήστος Τσαλίδης της εταιρείας Neurolingo, τα ελληνικά κείμενα στο διαδίκτυο πολλαπλασιάζονται. Και παρατηρείται μια συρρίκνωση των greeklish, τόση που να μην αξίζει εμπορικά η ανάπτυξη κάποιων εργαλείων γι' αυτή τη μορφή της γραφής των ελληνικών.

Βέβαια, υπάρχει και μια οικονομική διάσταση που ευνοεί την χρήση των γκρήκλις στην επικοινωνία μέσω της Υπηρεσίας Σύντομου Μηνύματος (SMS) στα κινητά τηλέφωνα. Πράγματι, ανάλογα με την κωδικοποίηση που έχει επιλεγεί για τη σύνταξη των SMS θα πρέπει είτε να περιοριστεί το μήκος του μηνύματος στα ελληνικά είτε να αποσταλούν (και να χρεωθούν) δύο ή και παραπάνω SMS. Έτσι ένα SMS μπορεί να περιλαμβάνει από 153 (απλούς λατινικούς) χαρακτήρες έως μόνο 67 (ελληνικούς, κυριλλικούς κλπ.) χαρακτήρες. Ο περιορισμός αυτός που δεν υπάρχει σε άλλες μορφές επικοινωνίας όπως τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή οι αναρτήσεις στο προσωποβιβλίο (facebook) ή το τουίτερ θα άξιζε να μελετηθεί περισσότερο προκειμένου να γίνουν κάποιες προτάσεις προς τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας και ενδεχομένως προς τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς.

Επιστρέφοντας στο συνέδριο να πούμε ότι ενδιαφέρον είχε και η παρουσίαση της καθημερινής λειτουργίας του ευρωπαϊκού τηλεοπτικού σταθμού Euronews που παρουσίασε ο Βασίλης Μπίτσης, διευθυντής της ελληνικής εκπομπής του καναλιού. Το κανάλι, που είναι προσβάσιμο μόνο δορυφορικά και διαδικτυακά, εκπέμπει μιαν εικόνα συνοδευόμενη από 13 γλώσσες, μεταξύ των οποίων και τα ελληνικά! Οι ειδησεογραφικές του εκπομπές χαρακτηρίζονται από αντικειμενικότητα και ουδετερότητα και εξασφαλίζουν την προβολή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στα τέσσερα σημεία του πλανήτη - και στα ελληνικά.

Κινδυνεύει λοιπόν σήμερα η ελληνική γλώσσα; Πολύ λιγότερο από ό,τι αφήνουν να εννοηθεί κάποιοι αρθρογράφοι. Θα πρέπει να γίνουν κάποιες ενέργειες για να θωρακιστεί περισσότερο; Ασφαλώς! Όπως προτείνει σε πρόσφατη σχετική ομιλία ο Κώστας Βαλεοντής απαιτείται σωστή διδασκαλία της γραμματικής, του συντακτικού, της ορθογραφίας σε συνδυασμό με την ετυμολογία, τη φωνολογία και την ιστορία των λέξεων! Και κυρίως, συμμετοχή όλων μας στον σωστό χειρισμό της γλώσσας σε καθημερινή βάση …

Ανθολόγιο σκέψεων

Ανθολόγησα μερικά παλαιότερα κείμενα από το ιστολόγιό μου, τα οποία νομίζω ότι ανταποκρίνονται στην επικαιρότητα
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 16 Δεκεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-180)

Εγκαινίασα το ιστολόγιό μου στις 4 Ιανουαρίου 2006. Στόχος μου ήταν να δημοσιεύω κάποιες επίκαιρες σκέψεις μου. Ήταν μια άσκηση στυλ και σαφήνειας. Μια «επιστροφή» σε παλαιότερες δημοσιογραφικές δραστηριότητες όπως το Καλειδοσκόπιο που έγραφα στους 4Τροχούς του Κώστα Καββαθά από το 1981 ως τις αρχές εκείνου του σημαδιακού 1984. Χρονιά που μετακόμισα στις Βρυξέλλες. Όταν πολύ αργότερα, ο φίλος Βαγγέλης Κακατσάκης μου πρότεινε να γράφω και στα «Χανιώτικα Νέα» ήμουν ήδη αρκετά εξασκημένος …

Το καλοκαίρι του 2008 σε ένα κείμενο με τίτλο «Μετάνοια» έγραφα:

«Πριν από λίγο καιρό στη γειτονιά μου, στη Φλάνδρα, ξεφύτρωσε μια πινακίδα που με ξάφνιασε. Metanoia. "Θάναι καμιά νέα αίρεση", σκέφτηκα. Ο υπότιτλος βέβαια ήταν εξίσου παράξενος "Performance boosting". Ώθηση απόδοσης. Και το κτήριο έξω από το οποίο ξεφύτρωσε η πινακίδα έμοιαζε μάλλον με κτήριο γραφείων παρά με εκκλησία. Μια μέρα γυρίζοντας σπίτι έψαξα στο διαδίκτυο για την "αίρεση". Κι έπεσα πάνω σε μια μικρή εταιρεία εκπαίδευσης προσωπικού σε τεχνικές επικοινωνίας, σε τεχνικές διοίκησης και ανάπτυξης ομαδικού πνεύματος, σε τεχνικές πωλήσεων.

Όμως γιατί δυο κοπέλες από τη Φλάνδρα αποφάσισαν να ονομάσουν την εταιρεία τους "Μετάνοια"; Διαβάζοντας λίγο τις ιστοσελίδες τους κατάλαβα περισσότερα. Αν μια εταιρεία, ένας οργανισμός, μια χώρα, θέλει να προκόψει, να ανέβει, να μεγαλουργήσει δεν πρέπει άραγε να μετανοήσει, να αλλάξει νοοτροπία, να βάλει νέους στόχους, να καθιερώσει νέες διαδικασίες, να επιβραβεύσει νέες αξίες; Αν θέλει να βγει από το τέλμα του παρόντος δεν πρέπει άραγε να ακολουθήσει τη συμβουλή του Παλαμά "... έμπα σ' άλλη στράτα, τον νου μας πρώτα στύλωσε και χτίσε, ... δάσκαλος γίνε, αλήθεια αν ήρωας είσαι ...".

Ευτυχώς που οι πρόσφατες εμπειρίες μου στην Κρήτη μου είχαν δείξει ότι υπάρχει ακόμη ελπίδα και για μας. Υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι η μετάνοια δεν μένει κενό γράμμα αλλά συνοδεύεται και από την απαραίτητη σκληρή δουλειά».

Το Σεπτέμβριο του 2009, λίγο πριν τις εκλογές σε μια ανάρτηση με τίτλο «Αυτο-δικτατορία» έγραφα:


«Έγραφα … μετά τις τελευταίες βουλευτικές εκλογές (ΣΣ του 2007) ότι "από τους 9.921.545 εγγεγραμμένους ψηφοφόρους, το 27,83% απείχε ή έριξε λευκό ή άκυρο, το 14,48% ψήφισε μικρά κόμματα (σε αντίθεση με το 57,68% που ψήφισε τα δύο μεγάλα) ενώ μόνο το 30,19% ψήφισε το κυβερνών κόμμα".

Είναι σίγουρο πως κάτι αντίστοιχο θα συμβεί και στις επόμενες βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009. Το κόμμα που θα εκπροσωπεί γύρω στο 30% του εκλογικού σώματος απαιτεί από τώρα "αυτοδυναμία" δηλαδή την δυνατότητα να αποφασίζει ανεξέλεγκτα για τις τύχες και του υπόλοιπου 70%. Το επιχείρημα που προβάλλεται είναι βέβαια ο κίνδυνος ακυβερνησίας. "Χρειαζόμαστε ισχυρή κυβέρνηση που να μπορεί να πάρει αποφάσεις" λένε οι κομματικοί φωστήρες. Όμως είδαμε τι συμβαίνει στις περιπτώσεις που η "ισχυρή" κυβέρνηση παίρνει αποφάσεις χωρίς να έχει πείσει τους πολίτες ότι αυτές είναι δίκαιες και χρήσιμες. Απεργίες, δικαστικές προσφυγές, ξεσηκωμοί. Και η "ισχυρή" κυβέρνηση προσφεύγει αμέσως στην επιβολή της τάξεως. Αλλά "όταν ακούς ‘τάξη’ ανθρώπινο κρέας μυρίζει", γράφει ο Ελύτης στη Μαρία Νεφέλη.

Προσωπικά πιστεύω ότι πρέπει επιτέλους και στην Ελλάδα να δοκιμάσουμε τις κυβερνήσεις συνεργασίας. Γερμανία, Ιαπωνία, Βέλγιο και αρκετές άλλες χώρες έχουν τέτοιες κυβερνήσεις. Στη Γαλλία αλλά και στις ΗΠΑ, αν και πέτυχαν σαφή αυτοδυναμία, οι κυβερνώντες χρησιμοποίησαν και πολλά στελέχη της αντιπολίτευσης σε κυβερνητικές και άλλες θέσεις. Η αντιμετώπιση των κρίσεων, λένε οι ειδικοί, είναι πρωτίστως θέμα συναίνεσης. Ας θυμηθούμε πως η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία στηριζόταν ιδιαίτερα στην Πειθώ.

Στην είσοδο της αίθουσας διαχείρισης κρίσεων μεγάλης πολυεθνικής μια επιγραφή προτρέπει τους εισερχόμενους: "Leave your ego here!" (Αφήστε το εγώ σας εδώ). Όπως έγραψα παλιότερα, κρίση είναι μια έκτακτη ανάγκη, ένα μείζον περιστατικό ή μια καταστροφή κατά τη διάρκεια της οποίας οι αρμόδιοι για την αντιμετώπιση βρίσκονται ξαφνικά στο επίκεντρο δημόσιας αμφισβήτησης που προέρχεται τόσο από το εξωτερικό (π.χ. τον τύπο) όσο και από το εσωτερικό των οργανισμών των οποίων προΐστανται. Αν λοιπόν πράγματι περνάμε κρίση, τότε το πρώτο που πρέπει να σκεφτεί η "αυτοδύναμη" κυβέρνηση του 30% είναι πως θα πείσει το υπόλοιπο 70% για την ορθότητα των επιλογών της, για τη χρησιμότητα των αποφάσεών της, για το ανυστερόβουλο των προθέσεων της. Πάντως σήμερα το αίτημα για "αυτοδυναμία" όχι μόνο δεν απαντά στις παραπάνω ανησυχίες αλλά φαντάζει σαν αίτημα χορήγησης έκτακτων εξουσιών που παραπέμπει σε άλλες εποχές και πρακτικές».

Και στις 10 Μαΐου 2010 σε ένα κείμενο με τίτλο «Που πήγαν τα λεφτά;» έγραφα:

«Αληθινή ιστορία, που μου διηγήθηκαν πρόσφατα.

Μια γνωστή με κάλεσε για καφέ σε φιλικό της σπίτι. Όλα ωραία, η παρέα, τα γλυκά, ο καφές. Και το σπίτι γεμάτο κεντήματα και πλεκτά, όλα ένα κι ένα.

- Μα πότε βρίσκεις τον χρόνο να τα κάνεις όλα αυτά; ρώτησα την οικοδέσποινα.

- Α ξέρεις, δουλεύω σε ένα νοσοκομείο καθαρίστρια. Αλλά επειδή έχουμε διοριστεί πολλές, έχουμε συμφωνήσει μεταξύ μας, για να μην μπλεκόμαστε η μια στα πόδια της άλλης, να δουλεύουμε περιοδικά, κάθε λίγες μέρες. Όμως, πρέπει να δίνουμε το παρόν κάθε μέρα, κι έτσι βρίσκω ένα άδειο δωμάτιο, μιαν αποθήκη ή ακόμη και μια τουαλέτα και πλέκω ή κεντάω.

Δίπλα στις (εκ προμελέτης) off-shore και τα κότερα, οι χιλιάδες (συχνά χωρίς επίγνωση) "μικροαπατεώνες"».

Εμβόλια - το πανίσχυρο όπλο κατά των μικροβίων

Σε καιρούς κακής παιδείας και άγνοιας οι μύθοι που κυκλοφορούν μπορούν να αποβούν μοιραίοι. Ένας τέτοιος μύθος αφορά και την επικινδυνότητα των εμβολίων …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 9 Δεκεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-179)

Κάνω κάθε χρόνο το εμβόλιο της γρίπης. Έχοντας περάσει την ηλικία των 60 και όντας διαβητικός τύπου Β αντιμετωπίζω αυξημένη πιθανότητα επιπλοκών αν προσβληθώ από τον ιό της εποχιακής γρίπης. Το εμβόλιο συνιστάται επίσης σε παιδιά και ενήλικες που πάσχουν από πνευμονοπάθειες, καρδιοπάθειες και χρόνιες νεφροπάθειες. Σε έγκυες και σε άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά ηλικίας κάτω των 6 μηνών ή με άτομα που πάσχουν από κάποιο από τα νοσήματα που προαναφέρθηκαν. Τέλος σε κλειστούς πληθυσμούς (εσωτερικοί σπουδαστές, τρόφιμοι ιδρυμάτων κλπ.) και οπωσδήποτε στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και τους λοιπούς εργαζόμενους σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας.

Το εμβόλιο της γρίπης, όπως και τα εμβόλια για τις διάφορες ασθένειες που κάνουμε στα παιδιά αποτελούν την πρώτη και κυριότερη γραμμή άμυνας της ανθρωπότητας στον ανελέητο, διαρκή και παγκόσμιο πόλεμο που διεξάγουμε εναντίον των μικροβίων. Οι μάχες στον πόλεμο αυτό είναι οι επιδημίες που έπλητταν και εξακολουθούν να πλήττουν διάφορες περιοχές του πλανήτη μας και οι πανδημίες που χτυπούν ολόκληρη τη γη και προξενώντας χιλιάδες ή και εκατομμύρια θύματα.

Ευτυχώς, σήμερα είμαστε πολύ καλύτερα εξοπλισμένοι για να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους αόρατους με γυμνό μάτι εισβολείς. Από το 1876 που ο Γερμανός γιατρός Ρόμπερτ Κώχ επιβεβαίωσε πως τα μικρόβια προκαλούν ασθένειες η μικροβιολογία και η λοιμωξιολογία έχουν κάνει τεράστιες προόδους. Κι όχι μόνο στην πρόληψη, στην οποία εφαρμόζονται πάντα τα βασικά μέτρα που είχε εφαρμόσει ο Ιπποκράτης για την αντιμετώπιση του λοιμού της Αθήνας όταν έφτασε στην πόλη μετά τον θάνατο του Περικλή!

Τότε, τον 5ο αιώνα προ Χριστού ο μεγάλος γιατρός από την Κω συνέστησε κατ' αρχάς να καίγονται οι νεκροί. Κι οι ζωντανοί, να πίνουν μόνο βρασμένο νερό. Να απομονώνουν τους αρρώστους. Οι νοσηλευτές να μην εισπνέουν την αναπνοή των αρρώστων και να πλένουν τα χέρια τους. Και να ανάβουν φωτιές στα σπίτια αλλά και στις πλατείες για να απολυμαίνεται ο αέρας. Πράγματι, τα μέτρα προφύλαξης που προτείνει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας για τον περιορισμό της διάδοσης επιδημιών όπως ο Έμπολα δεν διαφέρουν και πολύ από εκείνα του Ιπποκράτη.

Από τις αρχές του 18ου αιώνα χάρις στις εργασίες του Έντουαρντ Τζέννερ, ενός Εγγλέζου γιατρού η ανθρωπότητα απέκτησε ένα πανίσχυρο όπλο κατά των μικροβίων: τα εμβόλια. Με τα οποία εισάγονται λίγα εξασθενημένα μικρόβια στον ανθρώπινο οργανισμό που είναι αρκετά για να προκαλέσουν την εμφάνιση των σωστών αντισωμάτων. Με αυτά ο ανθρώπινος οργανισμός είναι πλέον ικανός να αναπτύξει φυσική αντίσταση στα αντίστοιχα μικρόβια.

Με τα εμβόλια έγινε δυνατή η εξάλειψη μιας θανατηφόρας ασθένειας, της ευλογιάς. Και περιορίστηκαν άλλες επικίνδυνες ασθένειες όπως η ερυθρά, η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά, οι μαγουλάδες, η ανεμοβλογιά και ο τύφος. Ασθένειες που ήταν πολύ συνηθισμένες μόλις πριν από 100 χρόνια. Μάλιστα έχει παρατηρηθεί ότι εάν εμβολιάζονται τα περισσότερα μέλη ενός πληθυσμού, ο πληθυσμός αυτός αποκτά συλλογική ανοσία καθιστώντας πολύ πιο δύσκολη την εξάπλωση μιας επιδημίας. Σήμερα, στο στόχαστρο της εξάλειψης μέσω συστηματικού εμβολιασμού βρίσκεται η πολιομυελίτιδα, η εμφάνιση της οποίας έχει περιοριστεί μόνο σε τρεις χώρες (Αφγανιστάν, Νιγηρία και Πακιστάν).

Βέβαια, τα εμβόλια, όπως και κάθε φάρμακο είναι δυνατόν να προκαλέσουν παρενέργειες, ιδίως σε άτομα που εμφανίζουν κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα ή πάσχουν από αλλεργίες ή κάποιες γενετικές προδιαθέσεις. Αυτός είναι και ο λόγος που ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται από γιατρό και να υπάρχει πάντα ιατρική παρακολούθηση σε περίπτωση ύποπτων συμπτωμάτων. Η διεθνής ιατρική βιβλιογραφία αναφέρει πολύ λίγα προβλήματα σε σχέση με εμβολιασμούς. Και σε τέτοιες περιπτώσεις οι αιτίες πολύ γρήγορα εντοπίστηκαν και διορθώθηκαν.

Όμως, υπάρχουν σήμερα γονείς που αντιτίθενται στον εμβολιασμό των παιδιών τους. Επικαλούμενοι θρησκευτικούς λόγους ή ισχυριζόμενοι ότι τα εμβόλια δεν είναι αποτελεσματικά ή ασφαλή. Ή ακόμη ότι οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί παραβιάζουν την ελευθερία του ατόμου. Πολυάριθμες επιστημονικές έρευνες αντικρούουν βέβαια τα επιχειρήματα αυτά. Τα εμβόλια πριν διατεθούν στην αγορά δοκιμάζονται ενδελεχώς. Και τα θετικά αποτελέσματα των εμβολιασμών έχει αποδειχτεί ότι υπερτερούν κατά πολύ των ενδεχόμενων παρενεργειών.

Σε όσες περιπτώσεις κάποιες κοινωνίες διέκοψαν τους εμβολιασμούς, παρατηρήθηκε άμεση αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων. Αυτό συνέβη με μια επιδημία ευλογιάς στη Στοκχόλμη το 1873. Παρατηρήθηκε επίσης με την αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς στα μέλη μιας θρησκευτικής κοινότητας στην Ολλανδία το 1999 που δεν είχαν εμβολιαστεί, αλλά και στην Βρετανία και την Ιρλανδία όπου το ποσοστό εμβολιασμού είχε μειωθεί λόγω μιας επιστημονικής διαμάχης. Η οποία αφορούσε την εμφάνιση αυτισμού σε παιδιά που είχαν εμβολιαστεί με το εμβόλιο MMR (ιλαράς-μαγουλάδων-ερυθράς).

Η ιστορία ξεκίνησε από ένα επιστημονικό δημοσίευμα του 1998 το οποίο στη συνέχεια αποδείχτηκε ότι στηρίχτηκε σε φαλκιδευμένα επιστημονικά στοιχεία και το οποίο αποσύρθηκε μερικώς το 2004 και πλήρως το 2010. Από τον συντάκτη του, το Βρετανό γιατρό Άντριου Γουέκεφιλντ αφαιρέθηκε η άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος. Η απάτη αποκαλύφθηκε μετά από εκτεταμένες επιδημιολογικές μελέτες σε Βρετανία και ΗΠΑ αλλά και ενδελεχείς δημοσιογραφικές έρευνες.

Το έχουμε γράψει πολλές φορές και δεν θα σταματήσουμε να το επαναλαμβάνουμε. Η άγνοια σκοτώνει! Η επιστήμη διαλύει τα σκότη! Μόνο με σωστή ενημέρωση θα αντιμετωπίσουμε τα φαινόμενα παραπληροφόρησης και τους μύθους που σε εποχές κρίσης πολλαπλασιάζονται. Δημιουργώντας αδικαιολόγητες ανασφάλειες και οδηγώντας σε λανθασμένες αποφάσεις που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στο θάνατο ...

Η Ελλάδα των σκουπιδιών

Αντί να καθαρίζουμε ας φροντίσουμε πρώτα να μην βρωμίζουμε … Γιατί η Ελλάδα δεν αξίζει να χαρακτηρίζεται ως βρώμικη χώρα πληρώνοντας αδικαιολόγητα πρόστιμα σε καιρούς κρίσης
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Δεκεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-178)

Η είδηση ότι κάποιοι φοιτητές άδειασαν σακούλες με σκουπίδια στο γραφείο του πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών έγινε πρωτοσέλιδο. Το σχετικό βίντεο κυκλοφόρησε εκτεταμένα στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Όπως και οι φωτογραφίες με τα σκουπίδια που κατακλύζουν διάφορες ανώτερες και ανώτατες σχολές.

Λίγες μέρες μετά, κι αφού οι σκουπιδολάγνοι φοιτητές και φοιτήτριες είχαν ξεχαστεί, στις ειδήσεις κυριαρχεί το τεράστιο πρόστιμο που θα κληθεί να πληρώσει και σε ημερήσια βάση το ελληνικό κράτος. Επειδή δεν συμμορφώθηκε με παλαιότερη απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κλείσει και να αποκαταστήσει τις δεκάδες ενεργές και τις εκατοντάδες ανενεργές χωματερές ανά την επικράτεια. Παράλειψη την οποία η κεντρική κυβέρνηση χρεώνει σε όσους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης δεν φρόντισαν να εφαρμόσουν ολοκληρωμένα σχέδια διαχείρισης απορριμμάτων.

Έχουμε ως λαός ένα πρόβλημα με τα σκουπίδια. Θέλουμε τα σπίτια μας καθαρά αλλά αδιαφορούμε για την καθαριότητα των κοινόχρηστων χώρων. Πετάμε σκουπίδια στο δρόμο, στις αυλές των σχολείων, στα πάρκα, στα δάση, στις παραλίες. Όλη η Ελλάδα ένας απέραντος σκουπιδότοπος. «Έχετε μια υπέροχη χώρα», μου έλεγε η βελγίδα οικογενειακή μας γιατρός επιστρέφοντας από τις ελληνικές της διακοπές. «Αλλά γιατί την έχετε γεμίσει σκουπίδια;». Αλήθεια γιατί;

Η απάντηση είναι απλή! Γιατί δεν μάθαμε από μικροί τη σημασία της καθαριότητας των κοινόχρηστων χώρων. Όταν πρωτοεγκατασταθήκαμε στις Βρυξέλλες πριν από τριάντα χρόνια είχαμε νοικιάσει ένα σπίτι δίπλα στο γιαπωνέζικο σχολείο των Βρυξελλών. Έκπληκτοι διαπιστώσαμε ότι το σχολείο το καθάριζαν οι ίδιοι οι μαθητές. Οι οποίοι φρόντιζαν και τον κήπο του σχολείου. Ναι! Το σχολείο δεν είχε ούτε καθαρίστριες, ούτε κηπουρούς. Η καθαριότητα και η κηπουρική ήταν και είναι για τους γιαπωνέζους μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Και φυσικά, όταν έχεις μάθει να καθαρίζεις μόνος σου το σχολείο, συνειδητοποιείς τι σημαίνει να πετάς σκουπίδια οπουδήποτε.

Μα στην Ιαπωνία ισχύουν άλλες παραδόσεις θα ισχυριστούν πολλοί. Εκεί απεργούν εργαζόμενοι και φορώντας μια λευκή κορδέλα στο μέτωπο με τις διεκδικήσεις τους. Εμείς εδώ έχουμε άλλες συνήθειες! Πράγματι, στην Ελλάδα βάζουμε τα παιδιά, τους προσκόπους, τους εθελοντές να καθαρίζουν παραλίες και πλατείες μια ή δυο φορές το χρόνο. Για να βγάλουμε φωτογραφίες και να πάμε σπίτια μας, ικανοποιημένοι ότι βοηθήσαμε να καθαριστεί ο τόπος. Αλλά όταν 50 καθαρίζουν και 1.000 βρωμίζουν η πατρίδα, η δική μας πατρίδα, συνεχίζει να είναι γεμάτη σκουπίδια … Μήπως λοιπόν θα έπρεπε να δώσουμε προτεραιότητα στην πρόληψη της ρύπανσης, χωρίς να παραμελούμε και την καθαριότητα όταν χρειάζεται;

Όμως τα σκουπίδια μπορούμε να τα δούμε και από άλλες σκοπιές. Από την δεκαετία του 1980, πολλά περιοδικά και εφημερίδες αφιερώνουν άρθρα στα σκουπίδια. Στην ανακύκλωση. Στις κοινωνικές έρευνες που γίνονται αναλύοντας το περιεχόμενο των σκουπιδοτενεκέδων. Στις καλλιτεχνικές δημιουργίες από ανακυκλωμένα υλικά. Σε μια ελληνική ταινία με τίτλο «Πάμπτωχοι ΑΕ» του 2000 αναλυόταν με πολύ παραστατικό τρόπο η αξιακή αλυσίδα των σκουπιδιών και πως η ανακύκλωση μπορεί να αποτελέσει πηγή πλούτου.

Και φυσικά υπάρχει η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα σκουπίδια. Και μια ολόκληρη στρατηγική για την επαναχρησιμοποίηση και την αποτελεσματική χρήση των φυσικών πόρων. Για τη μείωση των συσκευασιών έτσι ώστε να περιοριστούν τα απορρίμματα. Για τον περιορισμό της χρήσης της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης και την αντικατάστασή της από επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες. Και φυσικά για την ανακύκλωση. Βασικός στόχος της Ένωσης είναι η ελαχιστοποίηση της υγειονομικής ταφής των απορριμμάτων με παράλληλη αξιοποίηση όλων των υλικών που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν - μέταλλα, ανακυκλώσιμα πλαστικά, χαρτιά, μπαταρίες, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, γυάλινα μπουκάλια, μπαταρίες, χρησιμοποιημένα λάδια και λιπαντικά, φυτικά κατάλοιπα …

Πρόσφατα διάβαζα την ιστορία μιας καταθλιπτικής και μακρόχρονα άνεργης βελγίδας. Η Άννα-Λώρα πήρε μια γενναία απόφαση πριν από δύο χρόνια. Να μαζεύει σκουπίδια εθελοντικά. Σε καθημερινή βάση! Εκτός από τους επτά τόνους σκουπίδια που μάζεψε μέσα σε αυτή τη διετία η Άννα-Λώρα πέτυχε πολλά. Νίκησε την κατάθλιψη. Έβγαλε χαρτζιλίκι πουλώντας κονσερβοκούτια και άλλα ανακυκλώσιμα υλικά. Γυμνάζεται χωρίς να χρειάζεται να πληρώνει γυμναστήρια. Και … γνώρισε τον έρωτα στο πρόσωπο ενός αρχικηπουρού του δήμου. Τον οποίο συνάντησε μετά από μια εξόρμηση καθαρισμού. Η Άννα-Λώρα μάλιστα θεωρεί ότι η συστηματική συλλογή σκουπιδιών για ανακύκλωση μπορεί να αποτελέσει ενδιαφέρουσα απασχόληση κοινωνικής προσφοράς για άνεργους. Σε εθελοντική και όχι σε υποχρεωτική βάση …

Μα τι μας λες, θα αναφωνήσουν μερικοί που θα διαβάσουν επιπόλαια τα παραπάνω. Να καταργήσουμε τις καθαρίστριες από τα σχολεία; Φυσικά, δεν ισχυρίζομαι ότι πρέπει να καταργηθούν οι καθαρίστριες. Αλλά ότι τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να μην πετούν σκουπίδια. Και όταν δεν υπάρχει καθαρίστρια στο σχολείο ή στο πανεπιστήμιο (επειδή δεν διατίθενται κονδύλια ή γιατί οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες) αντί να αφήνουν τα δικά τους σκουπίδια να συσσωρεύονται, να φροντίσουν να καθαρίσουν μια στις τόσες το χώρο στον οποίο περνούν ένα μεγάλο μέρος της ημέρας τους.

Ή μήπως μας λες να βάλουμε τους ανέργους να μαζεύουν «εθελοντικά» τα σκουπίδια; Ουδόλως, αγαπητοί αναγνώστες. Όμως, ένας άνεργος ή κι ένας συνταξιούχος μπορεί να αφιερώσει εθελοντικά λίγο από τον χρόνο του για να συμβάλλει στην καθαριότητα της πόλης του, της παραλίας του, του δάσους ή του πάρκου όπου πηγαίνει βόλτα. Θα ωφεληθεί προσωπικά και θα συμβάλλει στην καθαριότητα της περιοχής του …

Γιατί όλοι μαζί πρέπει να καθαρίσουμε την Ελλάδα. Έχουμε μια πολύ όμορφη χώρα. Που δεν της αξίζει να πνίγεται στο σκουπίδι. Ούτε να πληρώνει γι' αυτό πρόστιμα από τα χρήματα που δεν έχει …

Εθελοντισμός και προστασία

Μερικές ιδέες εθελοντικής προσφοράς σε επίπεδο γειτονιάς ή πολυκατοικίας για την αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων και τον μετριασμό των επιπτώσεων μεγάλων καταστροφών
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 25 Νοεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-177)

Ετοιμάζω μιαν ομιλία για τον εθελοντισμό και την προστασία από ατυχήματα και καταστροφές στο πλαίσιο εκδήλωσης που οργανώνει η Ένωση Παλαιών Προσκόπων του 1ου Συστήματος Ναυτοπροσκόπων Καλαμακίου με την υποστήριξη του Δήμου Αλίμου. Παρόμοια ομιλία είχα κάνει και πριν λίγα χρόνια στο Ηράκλειο καλεσμένος του Ανοικτού Λαϊκού Πανεπιστημίου Κρήτης, του επιτυχημένου θεσμού που δημιούργησε η Χανιώτισσα φίλη Ελένη Βουγιούκαλου.

Το βασικό ερώτημα όταν κάποιος θέλει να προσφέρει εθελοντικά για την αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών είναι σε ποιόν τομέα υπάρχουν μεγαλύτερες ανάγκες. Βλέπουμε συχνά εθελοντές με κόκκινες στολές να υποστηρίζουν αθλητικά γεγονότα, να συμμετέχουν σε ασκήσεις πολιτικής προστασίας ή να τρέχουν μαζί με τους πυροσβέστες να σβήσουν τις πυρκαγιές του καλοκαιριού. Πολλές εθελοντικές οργανώσεις έχουν μάλιστα προμηθευτεί και πυροσβεστικά οχήματα ή και ασθενοφόρα.

Δεν είναι όμως όλοι οι υποψήφιοι εθελοντές ικανοί να τρέχουν σε βουνά και λαγκάδια για να σβήνουν φωτιές ή για να ασκηθούν στην αντιμετώπιση μεγάλων καταστροφών όπως σεισμών και πλημμυρών. Και από αυτά που ακούω από φίλους εθελοντές, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας λόγω έλλειψης πόρων έχει αφήσει πολλές, επίσημα αναγνωρισμένες, εθελοντικές οργανώσεις χωρίς υποστήριξη και πλαισίωση …

Συνεπώς, η σωστή επιλογή όχι μόνο του ιδιώτη αλλά και της τοπικής αυτοδιοίκησης (βλ. ΧΝ 30/9/2014) που θέλει να προσφέρει στον τομέα αυτό πρέπει να στηριχτεί σε μια σωστή ανάλυση της κατάστασης. Μια πρώτη βάση αποτελούν τα στατιστικά στοιχεία για τις «Αιτίες θανάτων έτους 2012» που δημοσίευσε το Μάρτιο η Ελληνική Στατιστική Αρχή. Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, προκύπτει πως οι Έλληνες πεθαίνουν κατά 43% από νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος (καρδιακά και εγκεφαλικά), κατά 23% από νεοπλάσματα (καρκίνους), κατά 10% από ασθένειες του αναπνευστικού και κατά 3% από βίαιο θάνατο (τροχαία, λοιπά ατυχήματα, αυτοκτονίες, ανθρωποκτονίες).

Επιπλέον, σε σχέση με το έτος 2000 παρατηρείται μείωση των θανάτων από νοσήματα του κυκλοφοριακού (-4%) και των βίαιων θανάτων (-23%, λόγω κυρίως της μείωσης των τροχαίων αλλά με αύξηση των αυτοκτονιών κατά 33%) ενώ έχουμε μεγάλες αυξήσεις των θανάτων από νεοπλάσματα (19%), νοσήματα του αναπνευστικού (42%), νευροψυχιατρικές παθήσεις (45%), ενδοκρινολογικά και μεταβολικά νοσήματα (33% κυρίως διαβήτη) και τέλος τεράστια αύξηση των θανάτων από λοιμώδη και παρασιτικά νοσήματα (122%).

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει αναλύσει διεξοδικά τις απειλές που συνδέονται με τις συγκεκριμένες αιτίες θανάτου. Πρώτη και κύρια απειλή, το τσιγάρο! Αποτελεί την κύρια αιτία των νοσημάτων του αναπνευστικού! Και το τσιγάρο, μαζί με την παχυσαρκία λόγω έλλειψης φυσικής άσκησης και κακής διατροφής αλλά και σε συνδυασμό με την υπέρταση, τον ζαχαρώδη διαβήτη και τη χοληστερίνη αποτελούν τις αιτίες των νοσημάτων του κυκλοφοριακού.

Να λοιπόν πεδίο δόξης λαμπρό για τον εθελοντή. Πρώτον να μάθει καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) για να βοηθήσει άμεσα τον συνάνθρωπο σε περίπτωση καρδιακής ανακοπής. Μπορεί επίσης να συμβάλλει στην εφαρμογή της νομοθεσίας για το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους. Νομοθεσία που θεσπίστηκε για να μειωθούν οι δαπάνες περίθαλψης των ασθενειών που προκαλούνται από το κάπνισμα και όχι για να προστατευθούν οι μη καπνιστές.

Ο σωστός εθελοντής μπορεί επίσης να συμβάλλει υποστηρίζοντας όσες δράσεις Αγωγής Υγείας στα σχολεία διαπραγματεύονται τη σωστή διατροφή και την φυσική άσκηση. Μπορεί επίσης να υποστηρίξει ηλικιωμένους να υποβληθούν στις απαραίτητες περιοδικές ιατρικές εξετάσεις προκειμένου να ελεγχθεί η υπέρταση, το ζάχαρο και η χοληστερίνη.

Όσον αφορά τους τραυματισμούς, δυστυχώς τα διαθέσιμα στοιχεία για τη χώρα μας είναι δυσεύρετα! Φαίνεται πως η Ελλάδα δεν έχει τροφοδοτήσει με στοιχεία τη βάση δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τους τραυματισμούς από το 2001! Έτσι, η πιο πρόσφατη σχετική έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Πρόληψη των Τραυματισμών και την Προώθηση της Ασφάλειας (EUROSAFE), που δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2014, δεν περιλαμβάνει στοιχεία για την χώρα μας …

Με βάση τα λίγα διαθέσιμα στοιχεία αλλά και τις τάσεις που επικρατούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο η προσπάθεια των εθελοντών θα πρέπει να επικεντρωθεί π.χ. στην υποστήριξη των δράσεων Αγωγής Υγείας στα σχολεία που σχετίζονται με κυκλοφοριακή αγωγή για τη μείωση των τροχαίων. Αλλά και στην υποστήριξη των μαθημάτων κολύμβησης για τη μείωση των πνιγμών, στους οποίους η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην ΕΕ. Για να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των αυτοκτονιών των νέων ο εθελοντής μπορεί επίσης να βοηθήσει ομάδες υποστήριξης και διαλόγου με νέους. Η γενικότερη ενημέρωση του κοινού για θέματα οδικής ασφάλειας με την υποστήριξη των σχετικών δράσεων του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας Παύλος Μυλωνάς και η ψυχοκοινωνική υποστήριξη θυμάτων τραυματισμών και των μελών των οικογενειών τους αποτελούν επίσης χρήσιμο πεδίο δράσης για τους εθελοντές …

Οι εθελοντές που ασχολούνται με την ψυχοκοινωνική υποστήριξη θυμάτων μπορούν επίσης να είναι πολύ χρήσιμοι και σε περιπτώσεις μεγάλων καταστροφών (σεισμοί, πλημμύρες, πυρκαγιές). Στις σχετικές ομάδες μπορούν να συμμετέχουν και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας που δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε επεμβάσεις διάσωσης ή πυρόσβεσης όπως οι νεώτεροι εθελοντές διασώστες.

Γενικότερα τέλος, οι εθελοντές μπορούν να συμβάλλουν σε δράσεις ετοιμότητας όπως η εκπαίδευση των κατοίκων μιας πολυκατοικίας ή μιας γειτονιάς στις απαραίτητες ενέργειες σε περίπτωση σεισμού ή πλημμύρας. Καθώς και στην υποστήριξη δράσεων καθαρισμού ρεμάτων και φρεατίων - για την πρόληψη πλημμυρών - ή και περιαστικών δασών - για την πρόληψη της διάδοσης πυρκαγιών.

Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας στηρίζεται ιδιαίτερα στους εθελοντές. Εθελοντές εκπαιδευμένους και χρήσιμους, έτοιμους να αναλάβουν πρωτοβουλίες για να βοηθήσουν το συνάνθρωπο. Όχι απαραίτητα με εντυπωσιακές στολές - αλλά με γνώση, αγάπη και σύνεση …

Μερικές σκέψεις για τις καταλήψεις

Αντί για την κατάληψη των σχολείων στόχος μας πρέπει να είναι η κατάκτηση της γνώσης και η άνοδος του πνευματικού επιπέδου του λαού, μόνος τρόπος για να προοδεύσουμε ως κοινωνία 
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 18 Νοεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-176)

Μπήκα στο Πανεπιστήμιο το φθινόπωρο του 1972. Εκείνη την εποχή, η χούντα επέτρεψε τις φοιτητικές συγκεντρώσεις και τους συλλόγους στα πανεπιστήμια ενόψει του ελεγχόμενου εκδημοκρατισμού που σχεδίαζε. Στις αρχές του 1973 έζησα και την πρώτη κατάληψη. Ένα πρωί, ενώ είχαμε μάθημα στο μεγάλο αμφιθέατρο, στην αίθουσα μπήκαν απροσκάλεστοι μερικές δεκάδες φοιτητές προηγούμενων ετών. Το μάθημα διακόπηκε και το ακροατήριο, κατά πλειοψηφία άπειροι πρωτοετείς φοιτητές, μετατράπηκε αυθαίρετα σε «γενική συνέλευση». Η οποία, μετά από πολλές ώρες χειραγωγούμενη συζήτηση αποφάσισε αποχή από τα μαθήματα.

Υποστήριζα τότε ότι ο καλύτερος τρόπος βελτίωσης της κατάστασης στη χώρα ήταν να γίνουμε όσο καλύτεροι επιστήμονες μπορούσαμε. Έτσι θα είχαμε τη δυνατότητα να προσφέρουμε στον τόπο. Να εξαναγκάσουμε τους καθηγητές μας να γίνουν καλύτεροι. Να συμβάλλουμε με καινοτομίες και πρωτότυπες έρευνες στην άνοδο του επιπέδου και στην ανάπτυξη. «Μα εμείς θέλουμε να ρίξουμε την κυβέρνηση» μου εκμυστηρεύτηκε ένα ηγετικό στέλεχος του φοιτητικού κινήματος.

«Κάθε έθνος αποκτά την κυβέρνηση της οποίας είναι άξιο» αντέτεινα. Οι στρατοκράτες δεν θα ήταν δυνατόν να σταθούν σε έναν πνευματικά ανεπτυγμένο και ώριμο λαό. «Τι κρίμα που το φοιτητικό κίνημα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις διαλεκτικές σου ικανότητες!» ήταν η απάντηση που έλαβα. Κι εκεί τελείωσε η συζήτηση … Μετά ήλθαν οι εξεγέρσεις του φθινοπώρου του 1973 που κορυφώθηκαν με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Ακολούθησαν η χούντα του Ιωαννίδη, η τραγωδία της Κύπρου και τέλος η μεταπολίτευση.

Οι «δημοκράτες» αγωνιστές ηγέτες του φοιτητικού κινήματος φανέρωσαν τότε το πραγματικό τους πρόσωπο. Απείλησαν τους αυστηρούς και δύσκολους καθηγητές ότι αν δεν έβαζαν εύκολα θέματα στις εξετάσεις θα τους κατηγορούσαν ως «χουντικούς», χαρακτηρισμός που οδηγούσε σε απόλυση. Οι περισσότεροι ενέδωσαν, με αποτέλεσμα μια σαφή υποβάθμιση των σπουδών. Πήραν τότε πολλοί πτυχίο χωρίς να έχουν κατακτήσει πλήρως την επιστήμη τους. Οι περισσότεροι διορίστηκαν στο δημόσιο και οι πιο «δραστήριοι» ανέλαβαν ως ηγέτες και τις τύχες της πατρίδας. Είναι η περίφημη «γενιά του Πολυτεχνείου» … που εν πολλοίς μας οδήγησε με τις κοντόφθαλμες πολιτικές της στην χρεωκοπία και στη σημερινή κρίση.

Βλέπω δυστυχώς ότι η ίδια τακτική εφαρμόζεται και στις μέρες μας από τις νεώτερες γενιές. Οι καταλήψεις στα γυμνάσια και στα λύκεια, η αναστάτωση στα πανεπιστήμια, που μερικοί κοντόφθαλμα χειροκροτούν σήμερα, αποτελούν κατά τη γνώμη μου το σπόρο για τους αυριανούς αμόρφωτους, λαϊκίζοντες και δεισιδαίμονες έλληνες πολίτες. Οι οποίοι θα πεθαίνουν προσπαθώντας να ζεσταθούν με αυτοσχέδια μαγκάλια γιατί ποτέ δεν εμπέδωσαν στο μάθημα της χημείας ότι το μονοξείδιο του άνθρακα είναι θανατηφόρο. Οι οποίοι οδηγώντας θα σκοτώνονται ή θα μένουν ανάπηροι γιατί δεν κατάλαβαν στο μάθημα της φυσικής τους κινδύνους από την υπερβολική ταχύτητα. Ή επειδή δεν κατάλαβαν στο μάθημα της βιολογίας πως επηρεάζει τις ικανότητες αυτοσυγκέντρωσης η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών ή η χρήση κινητού κατά την οδήγηση.

Οι περισσότεροι από τους σημερινούς καταληψίες δεν θα μάθουν ποτέ τους κινδύνους για την υγεία από πολλές καθημερινές συνήθειες. Θα θεωρούν ότι η αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου οφείλεται σε μυστικά πειράματα των μεγάλων δυνάμεων και όχι στο υπερβολικό κάπνισμα ή στην αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων και φυτοφαρμάκων. Και, αγνοώντας τους βασικούς νόμους της φυσικής, θα ερμηνεύουν τα συμπυκνώματα υδρατμών από τις εξατμίσεις των αεροπλάνων ως αποδείξεις παράλογων θεωριών περί αεροψεκασμών.

Για να μη μιλήσουμε για την άγνοια όσον αφορά τις λειτουργίες σημαντικών θεσμών όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Τις τελευταίες εβδομάδες, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας που έληξε τον Ιούνιο, έλληνες υπάλληλοι από τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισκέφτηκαν δεκάδες σχολεία σε όλη την Ελλάδα στο πλαίσιο της δράσης «Επιστροφή στα θρανία». Για να εξηγήσουν τι είναι και πως λειτουργεί η Ένωση. Για να απαντήσουν στις ερωτήσεις των μαθητών αλλά και των καθηγητών. Για να διαλύσουν πολλούς μύθους.

Όμως οι μαθητές που είχαν κατάληψη δεν επωφελήθηκαν από τέτοιες επισκέψεις. Και θα χειραγωγούνται ανακυκλώνοντας μύθους περί ανάλγητων τοκογλύφων, περί εκμετάλλευσης της Ελλάδας και περί μη δημοκρατικών ευρωπαϊκών θεσμών. Δεν ενημερώθηκαν για τις σαφείς αρμοδιότητες της Ένωσης σε θέματα καθημερινότητας από τα τρόφιμα μέχρι τα ρούχα και τις τηλεπικοινωνίες. Ή την περιφερειακή πολιτική, χάρις στην οποία η Ελλάδα έχει λάβει δισεκατομμύρια για να κατασκευάσει και να εκσυγχρονίσει τις υποδομές της. Δεν έμαθαν για τις εξουσίες της Ένωσης σε θέματα ανταγωνισμού, εξουσίες τις οποίες κανένα κράτος από μόνο του δεν θα μπορούσε να εξασκήσει έναντι των σύγχρονων πολυεθνικών κολοσσών.

Υπάρχουν προβλήματα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα; Σίγουρα υπάρχουν. Όμως διαπιστώνω πως έχουν αλλάξει και πολλά. Υπάρχουν χαμηλόμισθοι καθηγητές που αγωνίζονται, συχνά σαν νέοι Δον Κιχώτες, να βοηθήσουν τα παιδιά να ξεφύγουν από την παπαγαλία και να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη. Να μάθουν γλώσσες. Να αναπτύξουν επιχειρηματικές δεξιότητες και δεξιότητες πληροφορικής. Κάτι που αποτελεί στόχο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

Αυτοί οι καθηγητές οι οποίοι εμπνέουν τους μαθητές τους θα πρέπει να πολλαπλασιαστούν. Να αναδειχτούν με μια σωστή αξιολόγηση. Να αμειφτούν σωστά. Να βρουν άξιους μιμητές και να συμπαρασύρουν όλο το εκπαιδευτικό σύστημα προς μια ποιοτική αναβάθμιση. Δεν είναι πάντα εύκολο. Οι περισσότεροι μαθητές ζητούν την ευκολία τους – να μην διαβάζουν, να μην προσπαθούν, να κατακτούν εύκολα ένα πτυχίο και να διορίζονται - κατά προτίμηση στο δημόσιο - με τη βοήθεια κάποιου πολιτικού. Όμως οι καιροί έχουν αλλάξει. Η πατρίδα μας χρειάζεται άξιους επιστήμονες, μηχανικούς κι επιχειρηματίες που να παράγουν αποτελέσματα με την δουλειά τους.

«Πώς θα αλλάξουν κύριε τα πράγματα» με ρώτησε μια μαθήτρια στο Πειραματικό Γυμνάσιο του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο όπου μίλησα την περασμένη εβδομάδα. «Με δουλειά!» απάντησα. Κάνοντας με τον καλύτερο τρόπο αυτό που έχουμε μπροστά μας κάθε μέρα. Κατακτώντας τη γνώση. Αποκτώντας δεξιότητες ακόμη και με εθελοντική εργασία. Εμπλουτίζοντας τις εγκυκλοπαιδικές μας γνώσεις. Γεμίζοντας τον ελεύθερο χρόνο μας με χρήσιμες δραστηριότητες και αποφεύγοντας το ανούσιο χάσιμο χρόνου.

Η άνοδος του πνευματικού μας επιπέδου είναι ο μόνος τρόπος να κάνουμε καλύτερη αυτή την πατρίδα. Τη δική μας πατρίδα!

Παρεξηγημένος εθελοντισμός

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 11 Νοεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-175)

Θύελλα αντιδράσεων ξεσήκωσε η πρόταση του Υπουργού Παιδείας για παροχή εθελοντικής εργασίας από αδιόριστους καθηγητές με μόνη αμοιβή την μοριοδότησή τους ενόψει μιας μελλοντικής πρόσληψής τους στο δημόσιο. Κατά τη γνώμη μου το άτοπον της πρότασης ήταν ότι διατυπώθηκε από τον Υπουργό ενώ θα έπρεπε να έχει διατυπωθεί εδώ και καιρό από τον σύλλογο των αδιόριστων εκπαιδευτικών …

Αντιπαρέβαλα τις αντιδράσεις με μερικές εικόνες από ένα πρόσφατο ταξίδι μου στη Χίο. Επισκέφτηκα το χωριό Άγιο Γάλας και ξεναγήθηκα στο ναό της Παναγιάς της Αγιογαλούσαινας. Εκεί στα ερειπωμένα κελιά των μοναχών υπήρχε μια έκθεση με φωτογραφίες που είχε τραβήξει ο τότε δάσκαλος του χωριού. Αποτύπωναν με ζωντανό τρόπο τη ζωή σε ένα μάλλον απομονωμένο και πολύ φτωχικό χωριό.

Στη βόρεια Χίο δεν ευδοκιμούν τα μαστιχόδεντρα που μαζί με τα οπορωφόρα αποτελούν την κατ’ εξοχήν πλουτοπαραγωγική πηγή του νότιου τμήματος του νησιού. Το ορεινό έδαφος υποχρεώνει τους φιλότιμους γεωργούς να σπέρνουν σε αναβαθμίδες κάτι εξαιρετικά δύσκολο με χαμηλές συνήθως αποδόσεις.

Κι όμως αυτοί οι πάμπτωχοι αγρότες βρήκαν χρόνο να κτίσουν με εθελοντική εργασία το σχολείο του χωριού. Γιατί κατάλαβαν ότι το κράτος που μόλις έβγαινε από έναν παγκόσμιο πόλεμο και έναν εμφύλιο δεν επρόκειτο να τους συνδράμει. Με δωρεά ενός εύπορου πολίτη κατασκεύασαν δυο δωμάτια το ένα από τα οποία χρησίμευε και ως κατοικία του δασκάλου. Δεν ξέρω περισσότερες λεπτομέρειες για το ρόλο του προέδρου του χωριού ή άλλων συγχωριανών. Αυτό που μέτρησε πάντως ήταν το τελικό αποτέλεσμα: τα παιδιά είχαν ένα σχολείο!

Μάλιστα σε άλλη φωτογραφία φαίνεται και η θερμάστρα του σχολείου την οποία τροφοδοτούσαν τα παιδιά μεταφέροντας καθημερινά καυσόξυλα. Οι μαθητές μετέφεραν επίσης και νερό από το κοντινό ποταμάκι για τις ανάγκες του σχολείου και – άκουσον, άκουσον – σκούπιζαν ολόκληρο το σχολείο κάθε Σάββατο! Για φαντάσου, σκέφτηκα! Οι μόνοι μαθητές που ξέρω ότι καθαρίζουν μόνοι τους το σχολείο τους φροντίζοντας επίσης και τον κήπο, χωρίς να χρειάζονται καθαρίστριες και κηπουρούς, είναι οι μαθητές του Γιαπωνέζικου σχολείου των Βρυξελλών. Το έχω διαπιστώσει καθημερινά επί οκτώ χρόνια γιατί η πρώτη μου κατοικία στην πρωτεύουσα του Βελγίου ήταν 100 μέτρα πιο κάτω στον ίδιο δρόμο.

Το σχολείο στο Άγιο Γάλας δεν είναι το μόνο παράδειγμα εθελοντικής προσφοράς για κοινωφελή έργα που γνωρίζω. Στη νότια Χίο κατέγραψα στα Θυμιανά, ένα χωριό στη μέση του εύφορου χιώτικου κάμπου, την πλάκα της εκκλησίας του Αγίου Ευστρατίου – χτίστηκε μέσα σε μια οκταετία (1890-1898) επί Τουρκοκρατίας ουσιαστικά με εθελοντική προσωπική εργασία των κατοίκων. Να λοιπόν που και στο πλούσιο τμήμα του νησιού ο εθελοντισμός ήταν μια καθημερινή πρακτική που έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια.

Μα και στην Πελοπόννησο, θυμάμαι τις παλιές ιστορίες για την κατασκευή ενός μεγάλου τμήματος του δρόμου Λεωνιδίου-Κοσμά από εθελοντές. Είναι ο περίφημος «δρόμος των 100 ημερών» που ονομάστηκε έτσι γιατί οι κάτοικοι τον ολοκλήρωσαν το 1951 μέσα σε 100 ημέρες για να σπάσουν την απομόνωση του χωριού τους. Αψηφώντας τις δύσκολες καιρικές συνθήκες και το κακοτράχαλο έδαφος και δουλεύοντας ουσιαστικά με κασμάδες και φτυάρια …

Όλη η Ελλάδα είναι γεμάτη από παρόμοια παραδείγματα. Απλοί πολίτες σε δύσκολες εποχές έδωσαν μέρος από τον πολύτιμο χρόνο τους για να βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής των ιδίων και των συμπολιτών τους. Χτίζοντας κτίρια και εκτελώντας έργα που κανονικά ενέπιπταν στην αρμοδιότητα του κράτους. Δεν κραύγαζαν «Πού είναι το Κράτος;». Δεν φώναζαν «Το κράτος μας έχει εγκαταλείψει!». Με την καθοδήγηση φωτισμένων ηγετών βελτίωσαν τις ζωές τους με την προσωπική τους εργασία …

Υπάρχουν βέβαια και σήμερα εθελοντές. Που υποστηρίζουν μικρές και μεγάλες εκδηλώσεις όπως ο προχτεσινός Μαραθώνιος στην Αθήνα, ή το συνέδριο που οργανώσαμε πριν λίγες μέρες στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς. Που κινητοποιούνται σε κάθε μικρή ή μεγάλη καταστροφή – σε σεισμούς, σε πλημμύρες, σε κύματα καύσωνα. Που υποστηρίζουν αναξιοπαθούντες συμπολίτες μας οργανώνοντας συσσίτια, στελεχώνοντας ξενώνες, επισκεπτόμενοι και υποστηρίζοντας ηλικιωμένους ή αρρώστους που δεν έχουν άλλο στήριγμα. Θαυμάσιοι άνδρες! Υπέροχες γυναίκες! Αξιοθαύμαστοι! Δίνουν το πολυτιμότερο σύγχρονο αγαθό – το χρόνο τους … για να κάνουν τον κόσμο γύρω τους λίγο καλύτερο …

Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση του εθελοντισμού. Όταν η κόρη μου τελείωσε τις σπουδές της στην ψυχολογία, άρχισε να ψάχνει για δουλειά. Έστειλε εκατοντάδες βιογραφικά και αιτήσεις χωρίς αποτέλεσμα. Τη συμβούλεψα να προσφέρει εθελοντικά τις υπηρεσίες της σε νοσοκομεία ή ιδρύματα. Μέσω των καθηγητών της αλλά και με δική της πρωτοβουλία ήλθε σε επαφή και άρχισε να δουλεύει εθελοντικά. Τη συμβούλεψα να εργάζεται ευσυνείδητα κάνοντας και υπερωρίες αν χρειαζόταν. Λίγο καιρό μετά άρχισαν να της προτείνουν αμειβόμενες θέσεις. Κάποιος καθηγητής που την γνώρισε σε ένα σεμινάριο της πρότεινε να κάνει διδακτορικό με αμοιβή. Φυσικά δέχτηκε …

Αν ήμουν υποψήφιος εκπαιδευτικός θα ζητούσα από τον Υπουργό Παιδείας να δημιουργήσει ένα πλαίσιο ετήσιας εθελοντικής εργασίας στα δημόσια και τα ιδιωτικά σχολεία μόνο με ασφαλιστική κάλυψη ασθένειας και ατυχήματος. Και με αξιολόγηση! Ώστε οι καλύτεροι να έχουν πρώτοι δικαίωμα πρόσληψης … Με συνεκτίμηση και της εξωσχολικής εθελοντικής τους προσφοράς στην κοινωνία. Κι όποιος με ρωτήσει μα πως θα ζούνε αυτοί οι εθελοντές θα απαντούσα πως αν υπάρχουν χρήματα για παρελάσεις και άλλες σπατάλες σίγουρα μπορούν να βρεθούν χρήματα για να καλυφθούν οι βασικές βιοτικές ανάγκες μερικών άνεργων νέων εκπαιδευτικών.

Αυτή η πατρίδα είναι η δική μας πατρίδα. Ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την κάνουμε καλύτερη, όπως έκαναν οι παππούδες και οι πατεράδες μας.

Πάντα κι όπου σ' αντικρίζω …

… με λαχτάρα σταματώ και περήφανα δακρύζω, ταπεινά σε χαιρετώ!
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 21 Οκτωβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-174)

Ναι, αυτό το παιδικό ποίημα για τη σημαία του Ιωάννη Πολέμη είναι στη σκέψη μου τον τελευταίο καιρό. Το μαθαίναμε στο σχολείο και το επαναλαμβάναμε στις εθνικές γιορτές. 25η Μαρτίου και 28η Οκτωβρίου. Μαθαίναμε κι άλλα πατριωτικά ποιήματα. Μάλιστα, ο δάσκαλός μας, που στην Αλβανία είχε χάσει το πόδι του και κυκλοφορούσε με ξύλινο πόδι και μπαστούνι, μου ανέθετε κάθε χρόνο να απαγγείλω ένα ποίημα κατά την κατάθεση του παραδοσιακού στεφάνου στο ηρώο των πεσόντων.

«Μα», θα με ρωτήσετε, «τι σχέση έχει με την προστασία του πολίτη ένα παιδικό ποίημα για τη σημαία;» Νομίζω πως έχει και πολύ μάλιστα. Η σημαία συμβολίζει την πατρίδα μας. Όταν οι διεθνείς μας παίζουν ποδόσφαιρο ή μπάσκετ είναι ραμμένη στις μπλούζες τους. Όταν οι αθλητές μας νικήσουν σε αγώνες δρόμου, στο άλμα, στο κολύμπι, η σημαία μας κυματίζει ενώ ακούγεται ο εθνικός μας ύμνος.

Κάθε πρωί που πηγαίνω στη δουλειά, τη βλέπω να κυματίζει όταν περνώ μπροστά από το Προεδρικό Μέγαρο. Και στα κτήρια που στεγάζουν υπουργεία και υπηρεσίες. Στο σχολείο αλλά και στους προσκόπους κάναμε έπαρση σημαίας πριν από κάθε εκδήλωση. Χωρίς να ακουμπήσει κάτω. Να την ατενίσουμε σε στάση προσοχής. Και μετά την υποστολή, η σημαία έπρεπε να διπλωθεί με σεβασμό.

Θυμάμαι, μια φορά που ήμουν τιμητικό άγημα στην υποστολή της σημαίας σε ένα τζαμπορέτο ενωμοταρχών στο όρος Πατέρας. Τη στιγμή που ψέλναμε τον εθνικό ύμνο και κατέβαινε σιγά-σιγά η σημαία, άρχισε να με τριγυρίζει μια τεράστια άγρια σφήκα. Ένας μπούμπουρας. Μ’ έσωσε η υποχρεωτική ακινησία της στιγμής. Ο σεβασμός στη σημαία. Κι από τότε δεν φοβάμαι ούτε σφήκες, ούτε μέλισσες, ούτε μπούμπουρες. Περιμένω ακίνητος να με μυρίσουν. Και ν’ αποφασίσουν ότι δεν τους ενδιαφέρω …

Θυμάμαι ακόμη πόσο περήφανοι είμαστε σημαιοφόρος και τιμητική φρουρά όταν συμμετείχαμε στις παρελάσεις στις εθνικές γιορτές. Φορούσα θυμάμαι κανονική φουστανέλα, με τις εκατοντάδες λωρίδες που την έκαναν πεντάβαρη. Δεν ήξερα τότε ότι την είχε φορέσει ο παππούς μου στους βαλκανικούς πολέμους. Κι ένας προπάππος στην Ελληνική Επανάσταση. Όμως ένοιωθα περήφανος που συνόδευα τη σημαία για την οποία είχαν δώσει τη ζωή τους τόσοι και τόσοι ήρωες.

Για την οποία, όπως προείπα, είχε μείνει και χωρίς πόδι στο μέτωπο της Αλβανίας ο δάσκαλός μας. Ο μακαρίτης ο Παναγιώτης ο Θεοδωρόπουλος, έφεδρος ανθυπολοχαγός το 1940 είχε χάσει το πόδι του από τα κρυοπαγήματα στον πόλεμο. Όπως στην Αλβανία είχε πολεμήσει κι ο μακαρίτης ο πεθερός μου, ο Μανώλης Ι. Σταγάκης. Που τραυματίστηκε από θραύσμα οβίδας και δεν σκοτώθηκε επειδή είχε διπλώσει σωστά την κουβέρτα και τα υπόλοιπα πράγματά του στο σακίδιο του. Ως περήφανος κρητικός μάλιστα δεν καταδέχτηκε ποτέ να ζητήσει την αναπηρική σύνταξη που δικαιούνταν από την πολιτεία. Γιατί δεν τον απασχολούσε τι θα έκανε η πατρίδα γι’ αυτόν αλλά τι θα έκανε αυτός για την πατρίδα.

Ένα σύμβολο είναι η σημαία. Ένα γαλάζιο πανάκι. Που ανυψώνεται και φτάνει δοξασμένο στο αιθέρα! Ένα σύμβολο που ταυτίζεται με την πατρίδα, με την ιστορία του τόπου, με τις προσδοκίες για το μέλλον. Γι’ αυτό και όση χαρά νοιώθω κάθε φορά που βλέπω μια σωστή, καθαρή, όμορφη σημαία άλλη τόση λύπη νοιώθω όταν την βλέπω κουρελιασμένη, σκισμένη, βρομισμένη.

Και φαίνεται ότι πολλοί πατριώτες δεν νοιάζονται για τις σκισμένες σημαίες που ανεμίζουν κουρελιασμένες πάνω από σπίτια και μαγαζιά. Πάνω από καφενεία και χώρους συνάντησης. Μερικές φορές και σε δημόσια κτήρια … Προσωπικά πιστεύω ότι όποιοι από άγνοια, από αμέλεια, από αδιαφορία αφήνουν να κυματίζει μια κουρελιασμένη σημαία στο σπίτι ή στο μαγαζί τους συμβάλλουν χωρίς ίσως να το καταλαβαίνουν στην κατάπτωση του ηθικού της πατρίδας.

Γιατί, αν θέλουμε την Ελλάδα να ξεφύγει από την σημερινή κρίση, θα πρέπει να βάλουμε πάνω από τα προσωπικά μας μικροσυμφέροντα το συμφέρον της χώρας. Όπως το έβαλαν άλλοι λαοί σε περιόδους δυσκολίας και δυστυχίας. Όπως το έκαναν και πολλοί συμπολίτες μας σε άλλες εποχές όταν προσέφεραν εθελοντική εργασία για να ανοίξουν δρόμους στα χωριά τους. Για να κτίσουν σχολεία και εκκλησίες. Για να επισκευάσουν βρύσες και άλλα έργα υποδομής. Τις εποχές που οι πατριώτες σκεπτόταν τι μπορούν να κάνουν αυτοί για την πατρίδα τους κι όχι τι μπορεί να κάνει η πατρίδα τους γι’ αυτούς.

Αλλά είναι και κάτι ακόμη που μου έχει κάνει εντύπωση. Σε όσες χώρες έχω πάει, πουθενά δεν έχω συναντήσει σχισμένες σημαίες σε ιδιωτικά κτήρια. Η σημαία αναρτάται μόνο σε δημόσια κτήρια και στα ιδιωτικά σε εθνικές εορτές ή σε άλλες επίσημες εκδηλώσεις. Δεν προσφέρεται για φτηνή επίδειξη πατριωτισμού. Και το κυριότερο, δεν είναι ποτέ σκισμένη. Ποτέ κουρελιασμένη. Πάντα καθαρή και σωστή. Θυμάμαι, στην Τουρκία, όταν γυρίζαμε σε χωριά και στην επαρχία. Σημαίες είχαν μόνο τα δημόσια κτήρια. Τα σχολεία. Οι υπηρεσίες. Ακόμη και μερικά μουσεία. Ποτέ τα μεμονωμένα σπίτια …

Και μη μου πείτε ότι η σημαία είναι απλώς ένα σύμβολο χωρίς αξία. Καθημερινά ακούμε για «συμβολικές» καταλήψεις δημόσιων χώρων ή γραφείων. Για «συμβολικές» διαμαρτυρίες. Για «συμβολικούς» αποκλεισμούς λιμανιών ή δρόμων. Άρα ως κοινωνία δεν έχουμε απαρνηθεί την σημασία των συμβόλων. Γιατί λοιπόν καταρρακώνουμε ένα σύμβολο που αντιπροσωπεύει την ίδια μας την πατρίδα; Την οποία έτσι φαίνεται να μην σεβόμαστε, όταν απαιτούμε να την σέβονται οι ξένοι – φίλοι κι εχθροί.

Μήπως θα έπρεπε να αρχίσουμε να δείχνουμε τον σεβασμό προς την πατρίδα μας σεβόμενοι, το σημαντικότερο εθνικό μας σύμβολο, τη σημαία μας; Για να προστατεύσουμε την Ελλάδα μας από τους κινδύνους που την απειλούν. Τη ρύπανση και τα σκουπίδια. Την κακογουστιά και την αγένεια προς τους ξένους. Την επικίνδυνη οδήγηση που θέτει σε κίνδυνο τις ζωές των συμπολιτών μας. Από τους κινδύνους που απειλούν τα παιδιά μας. Από την αδιαφορία μας που συχνά απειλεί τους γεροντότερους…

Μόνον έτσι θ’ αποκτήσουν ξανά νόημα τα τελευταία λόγια του ποιήματος. «Νἆσαι πάντα δοξασμένη, ὦ Σημαία γαλανή!»

Φοβάμαι τον Έμπολα - Πεθαίνω απ' τα τροχαία …

… από καρδιακά και καρκίνους, δηλαδή βασικά από άγνοια για τους κινδύνους που οφείλονται σε καθημερινές συνήθειες και συμπεριφορές!
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Οκτωβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-173)

Γέμισε πάλι το διαδίκτυο, οι τηλεοράσεις, οι εφημερίδες από τη νέα απειλή. Τον ιό Έμπολα! Που θα θερίσει, θα σκοτώσει, θα αφανίσει! Μολύνθηκε μια νοσοκόμα στην Ισπανία. Πέθανε ένας επισκέπτης στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά προηγουμένως επιμόλυνε μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού. Έληξε ο συναγερμός των ελληνικών αρχών όταν αποδείχτηκε ότι σε δύο ασθενείς για τους οποίους υπήρχαν υποψίες μόλυνσης από τον ιό έπασχαν τελικά από απλό κρυολόγημα. Οι υγειονομικές υπηρεσίες σε όλον τον πλανήτη βρίσκονται σε συναγερμό. Ευρεία σύσκεψη στο Υπουργείο Υγείας και λήψη προληπτικών μέτρων!

Έχουμε γράψει και παλιότερα (βλ. Χ.Ν. 10/8/2011) ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται σε έναν διαρκή παγκόσμιο πόλεμο με τα μικρόβια, πόλεμο στον οποίο μέχρι σήμερα ο άνθρωπος έχει βγει νικητής. Γιατί επινόησε τα εμβόλια. Γιατί έχει δημιουργήσει δίκτυα επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών, έγκαιρης προειδοποίησης και συντονισμού της αντίδρασης. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου των Νόσων στη Στοκχόλμη που αξιολογεί τους κινδύνους από λοιμώδη νοσήματα. Αποστολή που σε παγκόσμιο επίπεδο έχει αναλάβει η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ).

Προσωπικά δεν φοβάμαι καθόλου τον φοβερό αυτό ιό. Πρώτον, γιατί από τους 4.033 θανάτους λόγω του ιού μέχρι τις 8 Οκτωβρίου παγκοσμίως, οι 4.024 είχαν σημειωθεί σε τρεις μόνο χώρες - Γουινέα, Σιέρα Λεόνε και Λιβερία - κι άλλοι 8 στη Νιγηρία. Άρα η επιδημία δεν έχει ξεφύγει από την συγκεκριμένη περιοχή της Δυτικής Αφρικής. Δεύτερον, γιατί έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία μηχανισμοί ελέγχου στα ευρωπαϊκά σύνορα για τον εντοπισμό και την προσωρινή απομόνωση (καραντίνα) των προερχόμενων από τις συγκεκριμένες χώρες. Τρίτον, γιατί είναι γνωστός ο τρόπος μετάδοσης του ιού, συνεπώς είναι δυνατή η λήψη των απαραίτητων μέτρων προφύλαξης.

Ο Έμπολα, όπως και άλλοι παραπλήσιοι ιοί που προκαλούν αιμορραγικούς πυρετούς, μεταδίδεται με τις ανθρώπινες εκκρίσεις - σάλια, δάκρυα, αίμα, ιδρώτας, σπέρμα - και όχι με τον αέρα. Η περίοδος επώασης είναι 2 με 21 μέρες και ο ιός μπορεί να μεταδοθεί μόνο μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων - που αρχικά θυμίζουν κοινό κρυολόγημα. Στην Αφρική ο ιός μεταδίδεται και από νυκτερίδες, γορίλες και άλλα ζώα αλλά και από καρπούς που έχουν μολυνθεί από τις εκκρίσεις των ζώων αυτών.

Συνεπώς, τα μέτρα προφύλαξης περιλαμβάνουν πλήρη απομόνωση όσων υπάρχει υποψία ότι έχουν μολυνθεί αλλά και προσεκτικός χειρισμός τους - γάντια, στολές, προστατευτικά γυαλιά. Απολύμανση των ενδυμάτων που περιέχουν εκκρίσεις των επιμολυνθέντων ατόμων. Και προσεκτικός χειρισμός κατά την ταφή - ενδεχομένως και καύση για μεγαλύτερη ασφάλεια. Μέτρα που είναι γνωστά από την αρχαιότητα και εφαρμόστηκαν με επιτυχία από τον Ιπποκράτη για την αντιμετώπιση του μεγάλου λοιμού των Αθηνών, που ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ίσως να ήταν κάποια μορφή αιμορραγικού πυρετού …

Κι ενώ οι τηλεοράσεις μας τρομάζουν με τον Έμπολα και τους αποκεφαλισμούς των τζιχαντιστών, ξεχνούμε τη σκληρή μας καθημερινότητα. Στην οποία κυριαρχούν τα τροχαία, τα καρδιακά, τα εγκεφαλικά και οι νεοπλασματικές ασθένειες (καρκίνοι). Πριν λίγες μέρες ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων μας θύμισε ότι το οικονομικό κόστος των οδικών ατυχημάτων στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 3 δις ευρώ ετησίως! ΤΡΙΑ ΔΙΣ ΤΟ ΧΡΟΝΟ! Επειδή δεν φορούμε κράνος! Επειδή αναπτύσσουμε υπερβολική ταχύτητα! Επειδή οδηγούμε μεθυσμένοι! Επειδή οδηγούμε μιλώντας στο κινητό! Επειδή δεν φοράμε ζώνη ασφαλείας!

Πριν αγοράσετε μάσκες, γάντια και απολυμαντικά για τον Έμπολα (που είναι μάλλον απίθανο να σας αγγίξει) σκεφτείτε πόσες φορές οδηγήσατε έχοντας ξεπεράσει το επιτρεπόμενο όριο αλκολαιμίας. Πόσες φορές οδηγήσατε το μηχανάκι σας ή ανεβάσετε στην μοτοσυκλέτα σας την κοπέλα σας ή και το παιδί σας χωρίς κράνος; Πόσες φορές προσπεράσατε μπαίνοντας στο αντίθετο ρεύμα χωρίς να έχετε πλήρη ορατότητα; Πόσες φορές πατήσατε το γκάζι στα επικίνδυνα σημεία του ΒΟΑΚ χωρίς να λογαριάζετε το όριο ταχύτητας;

Συμπεριφορές που σκοτώνουν ή - ακόμη χειρότερα - αφήνουν σακατεμένους και ανήμπορους νέους ανθρώπους, ρίχνουν στη δυστυχία και στη φτώχια ολόκληρες οικογένειες, θρυμματίζουν όνειρα και φιλοδοξίες. Κι εσύ, φίλε μου φοβάσαι τον Έμπολα και τις διεθνείς «συνομωσίες» …

Παράλληλα αγνοείς τις συμβουλές των γιατρών, τις απαγορεύσεις της πολιτείας, τις συστάσεις και τις προειδοποιήσεις της ΠΟΥ και συνεχίζεις να καπνίζεις σαν φουγάρο. Όταν είναι βεβαιωμένο ότι το 71% των καρκίνων του πνεύμονα οφείλονται στο τσιγάρο. Όταν είναι βεβαιωμένο ότι οι καπνιστές έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν σε σχέση με τους μη καπνιστές, ποσοστό που αυξάνεται στις μέσες ηλικίες.

Επιπλέον, δεν ελέγχεις την αρτηριακή σου πίεση και έτσι κινδυνεύεις να πάθεις εγκεφαλικό και να μείνεις σε μιαν αναπηρική καρέκλα για την υπόλοιπη ζωή σου … Δεν φροντίζεις τη δίαιτά σου, δεν καταναλώνεις φρούτα και λαχανικά. Κάθεσαι όλη μέρα στο καφενείο και δεν κινείσαι με αποτέλεσμα να επιβαρύνεις ακόμη περισσότερο την υγεία σου και να αυξάνεις τις πιθανότητες σοβαρού καρδιακού συμβάντος ή εγκεφαλικού … Κι από την άλλη φοβάσαι μήπως σου μεταδώσουν τον Έμπολα οι μετανάστες από την Αφρική που δεν έχουν καν φυσική επαφή με τη χώρα καταγωγής τους εδώ και πολλά χρόνια …

Θανατηφόρες καθημερινές συνήθειες. Ας τις αλλάξουμε για να ζήσουμε περισσότερο και με λιγότερα προβλήματα. Σίγουροι πως η διεθνής επιστημονική κοινότητα θα θέσει σε έλεγχο τον Έμπολα εγκαίρως στο πλαίσιο της νικηφόρας παγκόσμιας μάχης της ανθρωπότητας κατά των μικροβίων …

Τι σημαίνει σωστή αξιολόγηση;

Έχουν τεθεί εκ των προτέρων στόχοι; Αποβλέπει η αξιολόγηση στη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών; Τι ρόλο παίζουν οι προϊστάμενοι και ο τρόπος διοίκησης;
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Οκτωβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-172)

Με κάλεσαν τις προάλλες από την Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Καστοριάς να μιλήσω σε μιαν εσπερίδα για τη σημασία της πολυγλωσσίας στην Ενωμένη Ευρώπη. Στην εσπερίδα η συζήτηση άγγιξε και την αξιολόγηση. Πολλοί εκπαιδευτικοί, και όχι μόνο, έχουν σοβαρές ενστάσεις για το προτεινόμενο σύστημα αξιολόγησης και φαίνεται ότι η αναστάτωση που προκαλείται θέτει σε κίνδυνο την ομαλή διεκπεραίωση του εκπαιδευτικού έργου στα σχολεία, αλλά και τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης γενικότερα.

Χωρίς να γνωρίζω λεπτομερώς το προτεινόμενο σύστημα αξιολόγησης, νοιώθω την ανάγκη να καταθέσω μερικές σκέψεις με βάση τη μέχρι σήμερα εμπειρία μου. Εργάζομαι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή πάνω από 30 χρόνια και αξιολογούμαι κάθε χρόνο. Σε κάθε σεμινάριο που παρακολουθώ πρέπει να συμπληρώνω δελτίο αξιολόγησης του ομιλητή. Κάθε δράση που οργανώνουμε πρέπει να αξιολογείται από τους συμμετέχοντες. Περιοδικά επίσης αξιολογούμε το περιβάλλον και τις συνθήκες εργασίας μας με ερωτηματολόγια που καλούμαστε να συμπληρώσουμε ηλεκτρονικά. Και όλες οι αποφάσεις για τα μεγάλα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνουν ρήτρα αξιολόγησης εκ των προτέρων, στο μέσον της περιόδου και εκ των υστέρων.

Ποιο είναι το πρώτο κοινό στοιχείο όλων αυτών των αξιολογήσεων; Η αξιολόγηση γίνεται για να διαπιστωθεί σε ποιό βαθμό έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που έχουν τεθεί εκ των προτέρων. Δεν έχει νόημα να αξιολογηθεί ένας υπάλληλος, μια υπηρεσία, ένα πρόγραμμα, μια νομοθετική πράξη αν δεν έχουν καθοριστεί από την αρχή κάποιοι στόχοι.

Για τον υπάλληλο ή για την υπηρεσία αυτοί οι στόχοι μπορεί να είναι ποσοτικοί (π.χ. να μεταφράσει τουλάχιστον τόσες σελίδες το χρόνο, να καταρτίσει κάποιαν έκθεση ή κάποια νομοθετική πρόταση) ή ποιοτικοί (π.χ. να πετύχει ομοφωνία των κρατών μελών σε ένα θέμα, να εξασφαλίσει χωρίς προβλήματα την γραμματειακή υποστήριξη μιας διοικητικής μονάδας). Για ένα πρόγραμμα ή για μια νομοθετική πράξη οι στόχοι καθορίζονται από κάποιους δείκτες που πρέπει να βελτιωθούν (π.χ. αύξηση του περιφερειακού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, μείωση του χρόνου μετακίνησης, αύξηση του αριθμού των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αύξηση της ανακύκλωσης των απορριμμάτων, μείωση της ρύπανσης από συγκεκριμένους ρυπαντές).

Όταν έχουν τεθεί από την αρχή κάποιοι στόχοι η αξιολόγηση μπορεί να γίνει με αντικειμενικό τρόπο από τους αρμόδιους. Αλλά μπορεί να ελεγχθεί πολύ εύκολα και από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες. Συχνά, όπως είπα, χρησιμοποιούνται και ερωτηματολόγια τα οποία συμπληρώνονται ανώνυμα για να αξιολογηθεί μια δράση ή και υπηρεσία. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε αξιολόγηση 360 μοιρών γιατί αξιολογείται η επίτευξη των στόχων από κάθε κατεύθυνση. Δεν αξιολογεί τον κατώτερο μόνο ο ανώτερος στην ιεραρχία. Αλλά και ο κατώτερος αξιολογεί τον ανώτερο. Και ο πολίτης αξιολογεί τα επιτεύγματα της υπηρεσίας ή της νομοθετικής πράξης στο σύνολό τους.

Υπάρχει όμως κι ένα δεύτερο κοινό στοιχείο όλων των αξιολογήσεων που ανέφερα παραπάνω. Η βελτίωση! Βελτίωση των επιδόσεων του υπαλλήλου ή της υπηρεσίας. Βελτίωση του προγράμματος ή της νομοθετικής πράξης για να επιφέρει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Βελτίωση των δομών και των διαδικασιών για να εξασφαλιστεί καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη ή των στόχων που έχουν τεθεί.

Υπάρχει μια βασική αρχή στη φύση. Η κατανομή τυχαίων μεταβλητών πραγματικών τιμών, οι οποίες τείνουν να συγκεντρώνονται γύρω από μια μέση τιμή, ακολουθούν πάντα την κανονική κατανομή που στα μαθηματικά αναφέρεται και ως κατανομή ή καμπύλη του Gauss. Πάρτε για παράδειγμα την ετήσια βαθμολογία των μαθητών μιας τάξης. Αν ο δάσκαλος έχει βαθμολογήσει σωστά, θα υπάρχουν μερικοί μαθητές με χαμηλή βαθμολογία, η πλειοψηφία των μαθητών θα έχει βαθμολογία γύρω από τον μέσο όρο και μερικοί μαθητές θα έχουν πολύ υψηλή βαθμολογία.

Το ίδιο και με την αξιολόγηση του προσωπικού. Μερικοί υπάλληλοι θα έχουν πολύ χαμηλές επιδόσεις ακόμη και απαράδεκτες. Ο κύριος όγκος των υπαλλήλων θα έχουν βαθμολογία γύρω στον μέσο όρο. Και μερικά «υπέρλαμπρα άστρα» θα έχουν πολύ υψηλή βαθμολογία. Και η ιεραρχία βρίσκεται πάντα μπροστά στο δίλλημα: τι κάνουμε με τους ανεπαρκείς υπαλλήλους; Πως μπορούμε να βελτιώσουμε τις επιδόσεις τους; Πρέπει κάθε χρόνο να απολύουμε όσους έχουν απαράδεκτες επιδόσεις ή μήπως υπάρχει και άλλη λύση;

Η απάντηση βέβαια έχει να κάνει με το ποιός είναι ο στόχος της αξιολόγησης. Αν είναι η μείωση του προσωπικού δεν χρειάζεται απαραίτητα αξιολόγηση. Αν είναι η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών και των επιδόσεων των υπαλλήλων τότε η αξιολόγηση θα πρέπει να συνδέεται και με την προώθηση της σταδιοδρομίας του υπαλλήλου. Δηλαδή με τις προαγωγές ή τις αυξήσεις μισθού. Παράλληλα, κάθε περίπτωση ανεπαρκούς υπαλλήλου πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Μήπως ο υπάλληλος βρίσκεται σε ακατάλληλη θέση σε σχέση με τα προσόντα του; Μήπως χρειάζεται μετεκπαίδευση και αλλαγή καθηκόντων; Μήπως η ανεπάρκεια οφείλεται σε ιατρικούς λόγους; Μήπως αντιμετωπίζει οικογενειακά ή άλλα προβλήματα; Μήπως τέλος δεν ταιριάζει λόγω χαρακτήρα με τον προϊστάμενό του;

Στην μικρή ομάδα που συντόνιζα πριν λίγα χρόνια μου έφεραν κάποτε ένα συνάδελφο που όλοι χαρακτήριζαν ως «ανεπαρκή». Ο πρώην προϊστάμενός του δεν του είχε απευθύνει το λόγο επί τρία συναπτά έτη! Την πρώτη μέρα στη δουλειά άρχισε πρωί-πρωί να μου παραπονιέται σε έντονο ύφος για διάφορα πραγματικά και φανταστικά προβλήματα της υπηρεσίας. Ταράχτηκα. Το ίδιο και το δεύτερο πρωινό. Επί ένα δεκάλεπτο με σφυροκοπούσε ανελέητα μιας και ήμουν γι’ αυτόν ο εκπρόσωπος της «κακιάς και αδιάφορης ιεραρχίας». Τα είχα χαμένα. Είχα σχεδόν βουρκώσει. Το τρίτο πρωινό κατάλαβα. Αυτό ήταν το πρόβλημά του! Γιατί μετά το πρώτο αυτό δεκάλεπτο ο συνάδελφος ήταν εργατικότατος, ικανότατος και με αίσθημα πρωτοβουλίας, αν και πάντα λίγο δύσκολος και απότομος στην επικοινωνία.

Από εκείνη την ημέρα κάθε πρωί εφάρμοζα τη μέθοδο «από το ένα αφτί έμπαιναν και από το άλλο έβγαιναν». Ο συνάδελφος αξιοποιήθηκε πλήρως και στους έξη μήνες η δουλειά που είχε κάνει χειροκροτήθηκε αυθόρμητα από την διευθύνουσα επιτροπή, στην οποία συμμετείχε και ο πρώην προϊστάμενός του! Επόμενη αξιολόγηση του συναδέλφου: λίαν καλώς αντί για ανεπαρκής …

Για μένα, η αξιολόγηση έχει να κάνει πρωτίστως με το σύστημα και τις μεθόδους διοίκησης. Και σε έναν κακοδιοικούμενο οργανισμό ή υπηρεσία, και η αξιολόγηση θα είναι κακής ποιότητας και δεν θα εξυπηρετεί το σωστό σκοπό. Και θα δημιουργεί προβλήματα και αντιπαραθέσεις … Αλήθεια, ποιος είναι ο στόχος της παρούσας αξιολόγησης;

Προστασία για ευαισθητοποιημένους δημάρχους

Τι θα πρότεινα σε ένα νέο δήμαρχο που θέλει να συμβάλλει στην προστασία των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 30 Σεπτεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-171)

Η διαμόρφωση μιας πολιτικής για την προστασία των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές πρέπει να καλύπτει τρεις παραμέτρους. Τις παθήσεις που επιβαρύνουν την ανθρώπινη υγεία. Τις απειλές που προκαλούν μεγάλες υλικές ζημιές στις υποδομές και στις περιουσίες. Και τέλος τους κινδύνους που προκαλούν έντονα αισθήματα φόβου και ανησυχίας στους πολίτες.

Η επιβάρυνση της υγείας με βάση τις στατιστικές της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης που μεταφράζεται σε θανάτους και αναπηρίες (δηλαδή υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής των ασθενών) οφείλεται κατά σειρά σπουδαιότητας στα καρδιαγγειακά νοσήματα, στις νεοπλασίες (καρκίνους), στις παθήσεις του αναπνευστικού, και τέλος στους τραυματισμούς. Επιπλέον, λίγοι συγκριτικά θάνατοι αλλά μεγάλη και μακρόχρονη υποβάθμιση της ποιότητας ζωής προκαλούν οι νευροψυχιατρικές παθήσεις.

Οι μακρόχρονες επιδημιολογικές μελέτες της ΠΟΥ δείχνουν ότι οι κυριότερες αιτίες που προκαλούν τις περισσότερες από τις παραπάνω ασθένειες αφορούν την καθημερινότητά μας. Κάπνισμα. Υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση). Παχυσαρκία. Έλλειψη φυσικής άσκησης. Υψηλό ζάχαρο. Υψηλή χοληστερίνη. Κατανάλωση οινοπνεύματος και ναρκωτικών. Μη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Και τέλος η ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων και οι απειλές στους χώρους εργασίας. Μάλιστα, η ΠΟΥ υποστηρίζει ότι εξαλείφοντας τις παραπάνω δέκα αιτίες μπορούμε να προσθέσουμε κατά μέσον όρο εννέα χρόνια ζωής.

Τι μπορεί να κάνει ο δήμαρχος; Να ενθαρρύνει κατ' αρχάς τους ελέγχους στους δημόσιους χώρους όπου απαγορεύεται το κάπνισμα. Να εντείνει τις ενημερωτικές εκστρατείες κατά του καπνίσματος ιδίως στα σχολεία. Να οργανώσει προγράμματα φυσικής άσκησης των δημοτών. Να οριοθετήσει διαδρομές πεζοπορίας, ποδηλατόδρομους και χώρους με υπαίθρια όργανα γυμναστικής.

Να προσφέρει στους δημότες χώρους δωρεάν εξετάσεων της πίεσης, του βάρους, του ζαχάρου και της χοληστερίνης. Να οργανώσει ενημερωτικές εκστρατείες για τη σημασία της σωστής διατροφής και της κατανάλωσης φρούτων και λαχανικών. Και τέλος, σε συνεργασία με πιστοποιημένες εθελοντικές οργανώσεις να οργανώσει μαθήματα καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ) σε συνδυασμό με την εγκατάσταση σε καίρια σημεία της πόλης αυτόματων απινιδωτών.

Όλα τα παραπάνω δεν απαιτούν τεράστια έξοδα, μπορούν να γίνουν σε συνεργασία με εθελοντικές οργανώσεις ή και με χορηγίες και θα επηρεάσουν άμεσα την καθημερινότητα του πολίτη. Φυσικά, απαιτείται συνεργασία με την αστυνομία, με τα Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων, με εθελοντικές οργανώσεις αλλά και με τους εκπαιδευτικούς, ιδίως της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Έχει αποδειχτεί ότι για να αρνηθεί το παιδί τις πιέσεις της παρέας να αρχίσει το κάπνισμα θα πρέπει να έχει αναπτύξει ισχυρό χαρακτήρα. Κι αυτό επιτυγχάνεται κυρίως στις μικρές ηλικίες, στο δημοτικό.

Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα αφορά τους τραυματισμούς. Στην Ελλάδα, έχουμε δυστυχώς δύο πρωτιές σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στους θανάτους από τροχαία και από πνιγμούς! Άλλες σημαντικές αιτίες τραυματισμών είναι οι πτώσεις, τα ατυχήματα στο σπίτι, το σχολείο και την ψυχαγωγία, οι πυρκαγιές, οι δηλητηριάσεις, και οι αυτοκτονίες. Ένα από τα πιο επικίνδυνα σημεία στο σπίτι είναι η κουζίνα και στο ύπαιθρο ο δρόμος και το γήπεδο ποδοσφαίρου! Εκεί σημειώνονται οι περισσότεροι τραυματισμοί. Και δυστυχώς, οι τραυματισμοί αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου παιδιών, εφήβων και νέων. Στα παιδιά ηλικίας 1 έως 4 ετών οι κύριες αιτίες θανατηφόρων τραυματισμών είναι τα τροχαία, οι πνιγμοί, οι πυρκαγιές, οι πτώσεις και οι δηλητηριάσεις. Στις ηλικίες 15 έως 24 κυριαρχούν τα τροχαία και οι αυτοκτονίες.

Τι μπορεί να κάνει ο δήμαρχος; Να ενθαρρύνει τα μαθήματα κυκλοφοριακής αγωγής στα παιδιά. Αν δημιουργήσει ένα πάρκο κυκλοφοριακής αγωγής και αν έχει περισσότερα χρήματα να το μετατρέψει σε πάρκο εκπαίδευσης για όλες τις απειλές και τους κινδύνους. Να οργανώσει μαθήματα κολύμβησης για όλα τα παιδιά του δήμου. Να οργανώσει ενημερωτικές εκστρατείες για τους κινδύνους από τα άσκοπα παιχνίδια με τα σπίρτα και από τα κάθε είδους δηλητήρια που έχουμε στο σπίτι. Τέλος, η δημιουργία χώρων διαλόγου με τους νέους μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των νεανικών αυτοκτονιών.

Ο δήμαρχος μπορεί επίσης να οργανώσει μαθήματα πρώτων βοηθειών για δασκάλους και καθηγητές. Και σε συνεργασία με την αστυνομία μπορεί να ενθαρρύνει τους μοτοσυκλετιστές να φορούν κράνος, σε συνδυασμό με κάποιες ενημερωτικές εκστρατείες. Να περιορίσει τη χρήση κινητού κατά την οδήγηση και την οδήγηση υπό την επήρεια οινοπνεύματος και ουσιών. Και σε καίρια σημεία του οδικού δικτύου όπου σημειώνονται ατυχήματα να φροντίσει να εγκατασταθούν κάμερες ελέγχου της ταχύτητας.

Ο δήμος μπορεί επίσης να συμβάλλει στην πρόληψη και στον μετριασμό των επιπτώσεων μεγάλων φυσικών καταστροφών. Για τους σεισμούς ο δήμαρχος οφείλει να φροντίζει για την αυστηρή εφαρμογή του οικοδομικού κανονισμού στις νέες κατασκευές και για την ενίσχυση των παλαιών. Μπορεί επίσης α ενημερώσει τους πολίτες για τα μέτρα που πρέπει να λάβουν πριν και κατά τη διάρκεια του σεισμού. Ιδίως τα παιδιά, τα οποία έχει αποδειχθεί ότι με τη σειρά τους ενημερώνουν και καθοδηγούν τους γονείς τους …

Η προστασία από τις πλημμύρες και τα έντονα καιρικά φαινόμενα απαιτεί σωστό χωροταξικό σχεδιασμό, αποφυγή της οικοδόμησης σε λεκάνες απορροής, κατασκευή αντιπλημμυρικών, όπου χρειάζεται και - κυρίως - έγκαιρο καθαρισμό των ρεμάτων, των φρεατίων και των δικτύων αποχέτευσης ομβρίων. Όσον αφορά τις δασικές πυρκαγιές το μυστικό είναι η έγκαιρη αποδόμηση του τριγώνου της φωτιάς με τη μείωση της καύσιμης ύλης, δηλαδή με έγκαιρο και συστηματικό καθαρισμό των περιαστικών δασών και των παράνομων χωματερών.

Απλά πράγματα. Τα περισσότερα εντάσσονται στις αρμοδιότητες των δήμων με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών. Και μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε περίπτωση ατυχήματος ή καταστροφής. Ας ελπίσουμε ότι κάποια από αυτά θα πέσουν σε ευήκοα ώτα και θα υλοποιηθούν προς όφελος όλων.

Καλύτερες υπηρεσίες επειγόντων = αξιολόγηση

Αντί να καταγγέλλουν τις καθυστερήσεις άφιξης βοήθειας στον τόπο των ατυχημάτων, οι πολίτες αλλά και τα μέλη των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης και των σωμάτων ασφαλείας θα έπρεπε να ζητούν ανεξάρτητη αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 23 Σεπτεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-170)

Διαβάζω στην ημερήσιο τύπο κάποιες επώνυμες καταγγελίες από πρώην αξιωματικούς της Πυροσβεστικής σχετικά με το τραγικό δυστύχημα που σημειώθηκε όταν ένας νεαρός πυροσβέστης προσπάθησε να σώσει μια γυναίκα από ένα φλεγόμενο διαμέρισμα στο Παλαιό Φάληρο. Αν και έφερε φιάλες οξυγόνου, κάποια στιγμή ο αέρας του έλειψε, έχασε τις αισθήσεις του και πέθανε επί τόπου, χωρίς να μπορέσει να σώσει ούτε τη γυναίκα.

Οι καταγγέλλοντες ισχυρίζονται ότι δεν λαμβάνεται πάντα μέριμνα να ξαναγεμίσουν με οξυγόνο οι χρησιμοποιημένες φιάλες κι έτσι ο χρόνος που μπορούν να υποστηρίξουν τον πυροσβέστη που ρίχνεται στη φωτιά είναι περιορισμένος. Ελπίζω ότι θα διεξαχθεί κάποια επίσημη έρευνα που θα εντοπίσει τις τυχόν δυσλειτουργίες ώστε να ληφθούν μέτρα, τα οποία θα αποκλείσουν την επανάληψη τέτοιων τραγικών φαινομένων στο μέλλον.

Παράλληλα, διαβάζω κάποια καταγγελία για τον χρόνο άφιξης ασθενοφόρου στο Δημοτικό Στάδιο «Ηρόδοτος» στην Νέα Αλικαρνασσό για να παραλάβει έναν τραυματισμένο φίλαθλο. Ο πρόεδρος του Εθνικού κατήγγειλε ότι το ασθενοφόρου καθυστέρησε τουλάχιστον 30 λεπτά. Και το ΕΚΑΒ απάντησε ότι το ασθενοφόρο έφτασε στον τόπο του ατυχήματος σε 4 λεπτά ενώ 2 λεπτά αργότερα έφτασε και ασθενοφόρο με γιατρό που παρέλαβε τον τραυματισμένο με προορισμό το Βενιζέλειο Νοσοκομείο. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, πιστεύω πλήρως το ΕΚΑΒ Κρήτης που ως γνωστόν (βλ. ΧΝ 21/11/2012) είναι το μόνο ΕΚΑΒ στην Ελλάδα που διαθέτει ένα πρωτοποριακό ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης των κλήσεων για βοήθεια.

Παρόμοιες καταγγελίες για καθυστερήσεις βλέπουν συχνά το φως της δημοσιότητας. Σε όλη την Ελλάδα. Μερικές ίσως είναι αδικαιολόγητες. Μερικές όμως είναι σίγουρα δικαιολογημένες. Όχι μόνο για το ΕΚΑΒ, που όπως είπαμε στην Κρήτη τουλάχιστον είναι καλά εξοπλισμένο για την καταγραφή και διαχείριση των κλήσεων που λαμβάνει. Αλλά και για την Πυροσβεστική, την Άμεσο Δράση της Αστυνομίας και το Λιμενικό. Κι είναι καταγγελίες που δημιουργούν ένα αίσθημα ανασφάλειας στους πολίτες ενώ παράλληλα αμαυρώνουν και την υπόληψη των ανδρών και γυναικών των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης και των σωμάτων ασφαλείας που καταβάλουν συχνά υπεράνθρωπες και πάντα φιλότιμες προσπάθειες για να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους.

Τα παραπάνω θέτουν ξανά επιτακτικά το θέμα της αξιολόγησης της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρουν οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Μια αξιολόγηση που δεν αφορά τα στελέχη και το προσωπικό των εν λόγω υπηρεσιών μεμονωμένα, αλλά την ποιότητα και το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τον πολίτη από το σύνολο της υπηρεσίας. Αξιολόγηση που σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνεται περιοδικά με στόχο την βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Το πρώτο βήμα για την εν λόγω αξιολόγηση είναι να καθοριστούν οι βασικοί δείκτες επιδόσεων. Σε πόσο χρόνο πρέπει να απαντηθεί μία κλήση; Πόσες φορές πρέπει να χτυπήσει το τηλέφωνο για να θεωρηθεί η απάντηση εντός φυσιολογικών ορίων; Τι πρωτόκολλο ακολουθεί ο χειριστής που απαντά στην κλήση του πολίτη; Μιλά ξένες γλώσσες για να εξυπηρετήσει τους τουρίστες που βρίσκονται σε κίνδυνο; Ποιες είναι οι βασικές ερωτήσεις που πρέπει να κάνει για να καταγράψει το συμβάν, τους εμπλεκόμενους, την θέση και τα στοιχεία επικοινωνίας του καλούντος;

Και στη συνέχεια σε πόσο χρόνο φτάνει το ασθενοφόρο, το πυροσβεστικό, το περιπολικό στον τόπο του ατυχήματος; Είναι κατάλληλα εξοπλισμένο; Το προσωπικό είναι σωστά εκπαιδευμένο για να αντιμετωπίσει το περιστατικό; Σε πόσο χρόνο το θύμα μεταφέρεται σε νοσοκομείο όπου θα του προσφερθεί η αναγκαία περίθαλψη; Όλα αυτά, που πρέπει να έχουν συμφωνηθεί εκ των προτέρων μεταξύ προσωπικού και ιεραρχίας πρέπει να αποτελούν αντικείμενο της αξιολόγησης, η οποία ιδανικό θα ήταν να διεξάγεται σε ανύποπτο χρόνο και ανώνυμα.

Φυσικά, μια τέτοια αξιολόγηση πρέπει να διεξάγεται από φορέα ανεξάρτητο από τις αξιολογούμενες υπηρεσίες. Μπορεί να είναι μια οργάνωση καταναλωτών, ή μια οργάνωση εθελοντών που ασχολούνται με θέματα προστασίας του πολίτη από ατυχήματα και καταστροφές. Θα πρέπει να έχει σαφείς κανόνες και σύστημα καταγραφής των πραγματικών γεγονότων που θα εξασφαλίσει την αντικειμενική αξιολόγηση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης.

Δυστυχώς, παρόλο που έχει προταθεί κατ' επανάληψη στο παρελθόν η εν λόγω αξιολόγηση δεν έχει οργανωθεί ποτέ στην Ελλάδα! Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης θεωρούν ότι βρίσκονται υπεράνω αξιολόγησης και ότι αν είχαν παραπάνω πόρους θα μπορούσαν να επιδείξουν καλύτερα αποτελέσματα. Όταν η έκβαση της επέμβασης σε ένα ατύχημα ή μια καταστροφή είναι θετική, επιβραβεύονται οι συμμετέχοντες για την αυτοθυσία τους. Παρασημοφορούνται. Φωτογραφίζονται. Γίνονται δεκτοί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό, τους Υπουργούς.

Όταν η έκβαση είναι αρνητική, ενοχοποιείται η «κακιά ώρα», η έλλειψη εκπαίδευσης, ο ενθουσιασμός, το νεαρό της ηλικίας και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο. Η οργάνωση της υπηρεσίας, η στάση της ιεραρχίας, οι ελλείψεις σε προσωπικό και υλικό, οι απηρχαιωμένες διαδικασίες, το συχνά αυταρχικό στυλ της διοίκησης αναφέρονται πολύ σπάνια και ακόμη σπανιότερα αντιμετωπίζονται. Και φυσικά κανείς δεν σκέφτεται την αξιολόγηση από ανεξάρτητο εξωτερικό φορέα σε πραγματικό χρόνο και με βάση αντικειμενικά κριτήρια, καθορισμένα εκ των προτέρων.

Ας ελπίσουμε ότι το νέο κέντρο διαχείρισης κλήσεων που κατασκευάζεται και η αντικατάσταση των επιμέρους αριθμών κλήσεως έκτακτης ανάγκης από το 112, τον ευρωπαϊκό αριθμό κλήσεως επειγόντων θα συνοδευτεί και από κάποια μεθοδολογία αξιολόγησης με στόχο τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες και τον περιορισμό των συχνών αντεγκλήσεων για καθυστερημένες αφίξεις και αδυναμία παροχής βοήθειας λόγω ελλείψεων.

Γλώσσες και γλωσσικά επαγγέλματα

Απαραίτητο εφόδιο ανθεκτικότητας για όλα τα επαγγέλματα οι ξένες γλώσσες που όμως απαιτούν μακρόχρονη επένδυση …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 16 Σεπτεμβρίου 2014 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-169)

Γράφαμε την περασμένη εβδομάδα τρεις συμβουλές για να αναπτύξουμε ανθεκτικότητα στις απρόβλεπτες δυσκολίες που μας επιφυλάσσει η ζωή. Να αντιμετωπίζουμε την πραγματικότητα με αισιοδοξία. Να ζούμε μια ζωή που να έχει νόημα. Και να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες με εφευρετικότητα. Είναι οι συμβουλές του καθηγητή Μάρτιν Σέλινγκμαν, διευθυντή του Κέντρου Θετικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια που σε ανύποπτο χρόνο μας δίδαξε με το παράδειγμά της η γιαγιά μου από την Πόλη.

Όμως, εκτός από αυτά τα ψυχολογικά εφόδια υπάρχουν και κάποια άλλα με τα οποία μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς καλύτερα τις κρίσεις. Το σπουδαιότερο είναι οι ξένες γλώσσες. Ο επιστήμονας, ο τεχνίτης, ο επαγγελματίας, ο υπάλληλος, αποκτά πρόσθετη αξία όταν γνωρίζει ξένες γλώσσες. Κάθε ξένη γλώσσα που μιλάμε μας δίνει τη δυνατότητα να εργαστούμε σε μια μεγαλύτερη αγορά εργασίας που ορίζεται από τις γλωσσικές μας γνώσεις. Μας εξασφαλίζει επίσης καλύτερη δουλειά στον τόπο μας, ιδίως στους εξωστρεφείς κλάδους της οικονομίας.

Για να ενθαρρύνει την εκμάθηση ξένων γλωσσών, το Συμβούλιο της Ευρώπης που εδρεύει στο Στρασβούργο θέσπισε από τα 2001 την 26η Σεπτεμβρίου ως την Ευρωπαϊκή Ημέρα Γλωσσών. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση, για την οποία η πολυγλωσσία αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό συνυφασμένο με τα δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών, συμβάλλει αποφασιστικά στον εορτασμό αυτό υποστηρίζοντας πολλές δραστηριότητες. Φέτος, λοιπόν με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με τη συνεργασία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ιδιοκτητών Κέντρων Ξένων Γλωσσών (PALSO) και του Πανελλήνιου Συνδέσμου Καθηγητών-Ιδιοκτητών Κέντρων Ξένων Γλωσσών (EUROPALSO) στις 26 Σεπτεμβρίου 2014 κέντρα ξένων γλωσσών σε όλη την Ελλάδα θα προσφέρουν δωρεάν μία ώρα μαθήματος ξένων γλωσσών σε όσους μαθητές, φοιτητές ή γονείς θέλουν να πάρουν μια γεύση από μια ξένη γλώσσα. Στόχος είναι να καλυφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες γλώσσες σε όσο το δυνατόν περισσότερες πόλεις!

Παράλληλα, η Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διοργανώνει όπως κάθε χρόνο από το 2007 και μετά, τον διαγωνισμό Juvenes Translatores, τον ετήσιο διαγωνισμό της ΕΕ για νέους μεταφραστές. Στον διαγωνισμό, που θα διεξαχθεί στις 27 Νοεμβρίου, συμμετέχουν μαθητές οιασδήποτε ιθαγένειας, γεννημένοι το 1997 και οι οποίοι φοιτούν σε Λύκειο που έχει εγγραφεί επίσημα στον διαγωνισμό από 1 Σεπτεμβρίου έως 20 Οκτωβρίου. Από την Ελλάδα προβλέπεται να συμμετάσχουν 21 ελληνικά Λύκεια (όσες και οι έδρες των Ελλήνων ευρωβουλευτών) με δύο έως πέντε μαθητές ανά σχολείο. Σε περίπτωση εγγραφής περισσότερων σχολείων γίνεται κλήρωση για να επιλεγούν αυτά που θα συμμετάσχουν. Οι μαθητές θα μεταφράσουν κείμενο μιας σελίδας από μια επίσημη γλώσσα της ΕΕ σε μιαν άλλη – καταρχήν, είναι δυνατοί και οι 552 γλωσσικοί συνδυασμοί των 24 επίσημων γλωσσών της ΕΕ. Φέτος τα κείμενα που θα μεταφραστούν θα εστιάζονται στο θέμα της «ευρωπαϊκής ταυτότητας».

Όμως, η μετάφραση και η διερμηνεία δεν είναι τα μόνα επαγγέλματα που απαιτούν οπωσδήποτε άριστη γνώση ξένων γλωσσών. Αποτελούν απαραίτητο εφόδιο για τους διπλωμάτες και τους πολυάριθμους δημόσιους υπαλλήλους που ως εκπρόσωποι της Ελλάδας συμμετέχουν καθημερινά σχεδόν σε συσκέψεις και διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο των εξειδικευμένων επιτροπών και ομάδων εργασίας των Ευρωπαϊκών Θεσμικών Οργάνων. Χρειάζονται σε κάθε σοβαρό επαγγελματία που θέλει να αναπτύξει τις δραστηριότητές του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Για κάθε επάγγελμα υπάρχει μία ή και περισσότερες απαραίτητες ξένες γλώσσες. Οι επιστήμονες πρέπει να γνωρίζουν ξένες γλώσσες για να ενημερωθούν σχετικά με τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα τους. Όσοι ασχολούνται με τους κλάδους του τουρισμού, για να εξυπηρετήσουν καλύτερα τους ξένους πελάτες τους. Οι έμποροι για να πουλήσουν καλύτερα τα προϊόντα τους στο εξωτερικό. Οι δημοσιογράφοι, για να μεταφέρουν καλύτερα τις ξένες ειδήσεις στο ελληνικό κοινό. Οι οδηγοί, για να καταλαβαίνουν καλύτερα τις πληροφορίες οδικής κυκλοφορίας όταν βρίσκονται στο εξωτερικό. Οι πιλότοι και οι ναυτικοί, γιατί οι επικοινωνίες στην αεροπορία και την ναυσιπλοΐα γίνονται πάντα στα αγγλικά. Ακόμη και οι ιερείς πρέπει να διαβάσουν το Ευαγγέλιο σε όσο το δυνατό περισσότερες γλώσσες στη λειτουργία της δεύτερης ανάστασης …

Για να καταγράψει τις γλωσσικές δεξιότητες που ζητούνται στην ελληνική αγορά εργασίας το Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών της Σχολής Οικονομικών, Επιχειρηματικών και Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Μετάφρασης (Γραφείο Αθηνών) διεξάγει έρευνα για να ανιχνεύσει τις ανάγκες των επιχειρήσεων όσον αφορά τις γλωσσικές δεξιότητες των εργαζομένων. Η έρευνα είναι ανοικτή σε όλες τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις, διεξάγεται διαδικτυακά, θα ολοκληρωθεί στις 10 Οκτωβρίου και τα αποτελέσματα της θα ανακοινωθούν στο συνέδριο για «Το μέλλον των Γλωσσικών Επαγγελμάτων» που διοργανώνεται στις 8 Νοεμβρίου στον Πειραιά.

Στο εν λόγω συνέδριο προβλέπεται να συγκεντρωθούν εκπρόσωποι από όλες τις κατηγορίες των γλωσσικών επαγγελμάτων. Μεταφραστές τεχνικών και λογοτεχνικών κειμένων, διερμηνείς, υποτιτλιστές και μεταγλωττιστές. Ερευνητές υπολογιστικής γλωσσολογίας, κατασκευαστές ή αντιπρόσωποι μεταφραστικών εργαλείων (λογισμικό, διαδικτυακές υπηρεσίες) και φορείς συγκέντρωσης μεταφραστικών δεδομένων. Καθηγητές (ξένων γλωσσών, μετάφρασης, διερμηνείας) και οι σπουδαστές τους. Επιστήμονες όλων των κλάδων που ασχολούνται με θέματα μετάφρασης και ορολογίας και με ηλεκτρονικά γλωσσικά εργαλεία. Στόχος του συνεδρίου είναι να προταθούν μετά από συζήτηση κάποιες πρακτικά εφαρμόσιμες λύσεις για τα κυριότερα προβλήματα του χώρου.

Απαραίτητο λοιπόν εφόδιο ανθεκτικότητας οι ξένες γλώσσες. Το οποίο υπόσχεται μεν «λαμπρή τύχη» σε όποιον το έχει αλλά που δεν αποκτάται εύκολα. Γιατί, παραφράζοντας έναν αρχαίο, πλήρως εξελληνισμένο μετανάστη από τη Συρία, τον σατιρικό αττικιστή συγγραφέα Λουκιανό, είναι αλήθεια πως «τοῖς πλείστοις οὖν ἐδοξε (ξενόγλωσση) παιδεία μέν καί πόνου πολλοῦ καί χρόνου μακροῦ καί δαπάνης οὐ μικρᾶς …».
(Περισσότερες πληροφορίες για όλα τα παραπάνω στη διεύθυνση http://europa.eu/!WF43bm)