Για μιαν άκαπνη Ελλάδα

Με ενημέρωση και ενδυνάμωση των μαθητών ώστε να μην αρχίσουν το κάπνισμα και με την εφαρμογή της νομοθεσίας για την απαγόρευση του καπνίσματος
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 8 Μαΐου 2018 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-329)

Έχουμε γράψει κατ’ επανάληψη σε αυτήν εδώ τη στήλη για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος. Στην Ελλάδα σκοτώνει γύρω στα 20.000 άτομα άνω των 35 ετών κάθε χρόνο και ταλαιπωρεί δεκάδες χιλιάδες άτομα με παθήσεις της καρδιάς, των πνευμόνων και των αγγείων καθώς και με καρκίνους κάθε είδους. Επιβαρύνει μάλιστα την υγεία και όσων δεν καπνίζουν, αλλά ως παθητικοί καπνιστές εκτίθενται στον δηλητηριώδη καπνό του τσιγάρου.

Πως μπορούμε όμως να προφυλαχθούμε από αυτή τη σύγχρονη μάστιγα; Η απάντηση είναι απλή. Με την εφαρμογή της Σύμβασης Πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον έλεγχο του καπνού, η οποία αποτελεί νόμο και της Ελληνικής Πολιτείας. Για τον περιορισμό του καπνίσματος, η Σύμβαση Πλαίσιο προβλέπει μια σειρά από σημαντικά μέτρα πολιτικής.

Σήμανση. Όλα τα καπνικά προϊόντα πρέπει να φέρουν συγκεκριμένη σήμανση με φωτογραφίες και γραπτά μηνύματα που υπενθυμίζουν τα τρομερά προβλήματα στην υγεία που προκαλεί η κατανάλωση τους. Επίσης πρέπει να αναφέρουν πληροφορίες για την απεξάρτηση από το κάπνισμα. Δυστυχώς, στα πακέτα τσιγάρων που πωλούνται στην Ελλάδα η σχετική ηλεκτρονική διεύθυνση παραπέμπει απλώς στον ιστότοπο του Υπουργείου Υγείας όπου δεν υπάρχει καμία εμφανής σχετική πληροφορία.

Διαφήμιση. Η διαφήμιση των καπνικών προϊόντων έχει απαγορευτεί ήδη από την δεκαετία του 1980. Ωστόσο, δεν έχει απαγορευτεί η έμμεση (ή «γκρίζα») διαφήμιση στην τηλεόραση και τον κινηματογράφο, δηλαδή η προβολή ατόμων που καπνίζουν σε τηλεοπτικές εκπομπές, σειρές ή ταινίες. Ακόμη και όταν αυτό δεν δικαιολογείται από το σενάριο!

Έκθεση στον καπνό. Η Ελληνική Πολιτεία έχει θεσπίσει νομοθεσία σχετικά με την απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς δημόσιους χώρους από το 2008. Ωστόσο, η εφαρμογή της είναι ελλιπέστατη κι αυτό φαίνεται από την συνεχή αύξηση του αριθμού των παθητικών καπνιστών όπως καταγράφονται από τις σχετικές έρευνες του Ευρωβαρόμετρου. Παράλληλα, παρατηρείται μια, μικρή μεν, αλλά σταθερή μείωση του αριθμού των καπνιστών.

Η αύξηση των παθητικών καπνιστών και η ελλιπέστατη εφαρμογή του νόμου έχει οδηγήσει στη δημιουργία Συλλόγων και ομάδων πίεσης στα μέσα κοινωνική δικτύωσης με χιλιάδες μέλη που δραστηριοποιούνται για την εφαρμογή της αντικαπνιστικής νομοθεσίας. Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες η πλειοψηφία των πολιτών θεωρεί τη μη εφαρμογή του νόμου ως σημείο πολιτιστικής υποβάθμισης, νοιώθοντας μάλιστα και αισθήματα οργής γι’ αυτό!

Παράνομο εμπόριο. Η Σύμβαση Πλαίσιο συμπληρώθηκε το 2012 με σχετικό πρωτόκολλο για την εξάλειψη του παράνομου εμπορίου προϊόντων καπνού. Ωστόσο, η Ελλάδα δεν το έχει ακόμη κυρώσει παρόλη το εκτεταμένο λαθρεμπόριο τσιγάρων.

Φορολογία. Ένα μέτρο που μπορεί να μειώσει την κατανάλωση προϊόντων καπνού είναι και η φορολογία. Στην Ελλάδα το κράτος εισπράττει από φόρους καπνικών προϊόντων γύρω στα 3 δις ευρώ ετησίως αλλά η μέση τιμή του πακέτου παραμένει σχετικά χαμηλή (4,2 €) σε σύγκριση με άλλες χώρες (Αυστραλία 16,37 €, Νέα Ζηλανδία 14,66 €, Νορβηγία 11,41 €, Ιρλανδία 11,20 €, Ισλανδία 10,68 €, Βρετανία 10,57 €).

Διακοπή καπνίσματος. Η Σύμβαση Πλαίσιο προβλέπει υποχρέωση για καθιέρωση προγραμμάτων διάγνωσης, συμβουλευτικής, πρόληψης και θεραπείας της εξάρτησης από τον καπνό. Δυστυχώς, από παλαιότερη έρευνα της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας προέκυψε ότι οι καπνιστές δε γνωρίζουν τι είναι τα Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος και πώς να τα προσεγγίσουν. Κάτι που είναι φυσικό αφού το Υπουργείο Υγείας δεν δίνει τη σωστή ενημέρωση στην κεντρική του ιστοσελίδα!

Πρόληψη της έναρξης του καπνίσματος. Η Ελληνική Πολιτεία έχει θεσπίσει νομοθετική υποχρέωση για την κατάρτιση εθνικού σχεδίου πρόληψης σε θέματα καπνού και αλκοόλ (σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ και το ΚΕΘΕΑ). Όμως το τελευταίο «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Κάπνισμα» αφορούσε την περίοδο 2008 – 2012 …

Ευτυχώς, το κενό του κράτους ήλθε να καλύψει η πρωτοβουλία Smoke Free Greece, μία σειρά συντονισμένων δράσεων από το Ερευνητικό Εργαστήριο «George D. Behrakis» της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας και το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση και η ενδυνάμωση των μαθητών του Δημοτικού και του Γυμνασίου με ειδικά σχεδιασμένες διαδραστικές διαλέξεις και ενημερωτικό υλικό.

Έτσι οι μαθητές λαμβάνουν έγκυρη και επιστημονική ενημέρωση για το κάπνισμα στο σύνολό του (τοξικά συστατικά του καπνού, διάφορα καπνικά και μη καιόμενα προϊόντα και η διαφήμισή τους, επιπτώσεις του καπνίσματος στην υγεία, παθητικό κάπνισμα, εθισμός και τρόποι απεξάρτησης). Επιπλέον, παρέχεται στους μαθητές η δυνατότητα να αναπτύξουν και να καλλιεργήσουν τις ατομικές και κοινωνικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την αντίσταση στο κάπνισμα.

Παράλληλα, οι παρεμβάσεις υποστηρίζονται από ειδικά σχεδιασμένο εκπαιδευτικό υλικό για μαθητές (μαθητικό τετράδιο), αλλά και εκπαιδευτικούς και γονείς (φυλλάδιο «Παιδεία για έναν Κόσμο χωρίς Κάπνισμα»).

Από το 2013 που άρχισε η εφαρμογή του προγράμματος έχουν λάβει μέρος στις διαδραστικές διαλέξεις περίπου 32.075 μαθητές από σχολεία όλης της Ελλάδας σε τρεις οργανωμένους χώρους στην Αθήνα, (Εκπαιδευτικό Ίδρυμα «Αττική Παράδοση»), τη Θεσσαλονίκη (Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας «Νόησις») και στο παλαιό Δημαρχείο Τεγέας.

Συμπέρασμα. Η Ελλάδα θα γίνει άκαπνη με την ευαισθητοποίηση των παιδιών και των νέων ώστε να μην αρχίσουν το κάπνισμα. Και με την πίεση των πολιτών προς τις αρχές για να εφαρμοστεί η Σύμβαση Πλαίσιο του ΠΟΥ στο σύνολό της και ιδίως όσον αφορά την απαγόρευση του καπνίσματος στους δημόσιους χώρους.