25 Ιουνίου 2024

Ένα διαχρονικό σκάνδαλο – η αποχέτευση στα Χανιά

Κατασκευάζονται και σχεδιάζονται νέες κατοικίες και τουριστικές υποδομές αλλά μήπως η αποχέτευση στα Χανιά έχει φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων της;
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 25 Ιουνίου 2024 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-496)


Τον περασμένο Σεπτέμβριο (βλ. ΧΝ 5/9/2023) κάναμε μια σύντομη ανασκόπηση της εξέλιξης της αποχέτευσης στα Χανιά και ορισμένων προβλημάτων που όλο και συχνότερα απασχολούν την όσφρηση μονίμων κατοίκων και επισκεπτών … Δυστυχώς, δεν υπήρξε καμία αντίδραση από τους αρμόδιους, οι οποίοι επιμένουν πως όλα έχουν γίνει νομότυπα και οι όποιες αντιδράσεις για κάποια έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη οφείλονται στις «εμμονές» ορισμένων. Ωστόσο, από την έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν σοβαρά προβλήματα νομιμότητας.

Ιστορικό. Η εξέλιξη του έργου της αποχέτευσης των Χανίων προκύπτει από τα στοιχεία που δημοσιεύονται στον ιστότοπο της ΔΕΥΑΧ αλλά και στην Εθνική Βάση των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Η πρώτη φάση της Εγκατάστασης Επεξεργασίας Λυμάτων Χανίων λειτούργησε το 1995 στο Κουμπελή, με βάση μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του Αυγούστου 1993 που προέβλεπε για το 1995 δυναμικότητα 80.000 ισοδύναμων κατοίκων (ι.κ.) με δυνατότητα επέκτασης το 2030 στους 150.000 ι.κ.. (βλ.σχετικό πλαίσιο).

Επισημαίνεται ότι εκείνη η μελέτη δεν κάλυπτε 1) όλα τα απαιτούμενα κεφάλαια με βάση την ισχύουσα τότε νομοθεσίαa, 2) τους λόγους επιλογής της συγκεκριμένης τοποθεσίας και 3) τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις για το δίκτυο αποχέτευσης και τα αντλιοστάσια λυμάτων. Τα τελευταία είναι απαραίτητα λόγω της μορφολογίας του εδάφους προκειμένου τα λύματα να προωθούνται προς τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας στο Κουμπελή.

Το 2001 εγκρίθηκε η δεύτερη φάση που προέβλεπε για το καλοκαίρι του 2015 ότι η δυναμικότητα θα ανερχόταν σε 117.750 ι.κ. (ώστε να συμπεριληφθούν όλοι οι Δήμοι της περιοχής, που αργότερα – το 2010 – θα ενσωματώνονταν στο νέο Καλλικρατικό Δήμο Χανίων, καθώς και τα βοθρολύματα όλου του Νομού Χανίων). Οι αποφάσεις τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων το 2007 και το 2009 αναφέρουν πως έγινε νέα και συμπληρωματική ΜΠΕ ενώ περιγράφουν και το δίκτυο των αγωγών και τα αντλιοστάσια χωρίς ωστόσο να αναφέρεται κατά πόσον οι παραπάνω ΜΠΕ κάλυπταν και αυτά τα στοιχεία. Η προβλεπόμενη για το 2015 δυναμικότητα παρέμεινε η ίδια στους 117.765 ι.κ. χωρίς να γίνεται αναφορά στη δυναμικότητα το 2030.

Επισημαίνεται ότι με βάση την τότε ισχύουσα νομοθεσίαb, για έργα δυναμικότητας άνω των 100.000 ι.κ., (από το 2011 το όριο αυξήθηκε στους 150.000 ι.κ.) προβλεπόταν η σύνταξη ΜΠΕ, η κοινοποίησή της στο κοινό και η οργάνωση σχετικής διαβούλευσης (από την οικεία Περιφέρεια). Από τις αρχές του 2023 και παρά τα επανειλημμένα (γραπτά και προφορικά) αιτήματα του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Σταυρού (S.E.A) προς τον Δήμαρχο Χανίων για την χορήγηση των σχετικών ΜΠΕ, μέχρι σήμερα οι ΜΠΕ δεν έχουν κοινοποιηθεί … Το επιχείρημα ότι δήθεν οι ΜΠΕ δεν υπάρχουν, καταρρίπτεται από τις σχετικές προβλέψεις στις αντίστοιχες Αποφάσεις Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρωνc.

Το 2011 στην επόμενη απόφαση τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων η δυναμικότητα για το έτος 2030 διογκώνεται στους 170.000 ι.κ. και αναφέρεται μια συμπληρωματική ΜΠΕ η οποία, κατά παράβαση της νομοθεσίας, δεν κοινοποιήθηκε δημόσια ενώ και διαβούλευση έγινε μόνο με τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά όχι με τους πολίτες.

Τα ίδια ίσχυσαν και για τις επόμενες αποφάσεις του 2014 και του 2016d. Μάλιστα, για να αξιοποιηθούν οι ευνοϊκότερες διατάξεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ώστε να παρακαμφθεί η υποχρέωση σύνταξης πλήρους ΜΠΕ και η διενέργεια δημόσιας διαβούλευσης, χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά το επιχείρημα πως πρόκειται για «επικαιροποίηση» του σχεδιασμού του έργου και πως από τις κατασκευές «δεν επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον σε σχέση με το αρχικά εγκριθέν έργο». Μάλιστα, η ΔΕΥΑΧ υπερηφανεύεται ότι ολοκλήρωσε ήδη από το 2017 τα έργα αναβάθμισης της δυναμικότητας στους 170.000 ι.κ. !!! Έτσι αναφέρεται και στην Εθνική Βάση των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων.

Συμπερασματικά, το συνολικό έργο για την αποχέτευση των Χανίων έγινε χωρίς μια σωστή, με βάση την ισχύουσα κάθε φορά εθνική και ευρωενωσιακή νομοθεσία, δημόσια διαθέσιμη ΜΠΕ και, κυρίως, χωρίς αυτή να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση με τους πολίτες.

Πρακτικά προβλήματα. Τις επιπτώσεις όλων των παραπάνω παρανομιών τις υφίστανται οι κάτοικοι, οι επισκέπτες και το φυσικό περιβάλλον των Χανίων. Τις δυσοσμίες από την κεντρική εγκατάσταση και από τα κατεσπαρμένα αντλιοστάσια ακαθάρτων. Τις υπερχειλίσεις και διαρροές λυμάτων σε διάφορα σημεία του δικτύου. Και φυσικά ορισμένες διορθώσεις στη χωροταξία των αντλιοστασίων μετά από συλλογικές αντιδράσεις των κατοίκων (όπως π.χ. στον Καλαθά) ή άλλες παρεμβάσεις (π.χ. Μαράθι όπου προβλέφθηκε μικρή αυτόνομη εγκατάσταση βιολογικού καθαρισμού). 


Ιδιαίτερα για το αντλιοστάσιο Α44 (Παχιά Άμμος στο Σταυρό) επισημαίνεται επιπλέον ότι: 1) κατασκευάζεται παρανόμως στη ζώνη της παραλίας και σε δημόσια έκταση που δεν έχει παραχωρηθεί επίσημα στο Δήμο, 2) κατασκευάζεται σε παραλία με αμμοθίνες που αποτελούν μέρος του οικότοπου για το προστατευόμενο είδος «κρινάκι της θάλασσας» (Pancratium maritimum), 3) η παραλία γειτονεύει με θαλάσσια περιοχή στο βυθό της οποίας υπάρχει εκτεταμένος οικότοπος με λιβάδια του προστατευόμενου είδους Ποσειδωνία (Posidonia oceanica), 4) είναι δημοφιλής παραλία ενταγμένη στο Μητρώο ταυτοτήτων υδάτων κολύμβησης με κωδικό ELBW139325169101, 5) στην εν λόγω παραλία γεννούν θαλάσσιες χελώνες Caretta-caretta, και τέλος, 6) γειτονεύει άμεσα με στοιχεία φυσικής (π.χ. καταφύγιο άγριας ζωής, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους) και πολιτιστικής κληρονομιάς (π.χ. παραλία Ζορμπά), με εμβληματικό χαρακτήρα για την ΔΕ Χανίων. Γειτονεύει επίσης με αρχαιολογικό χώρο που περιλαμβάνει και απολιθωμένο δάσος.

Επισημαίνεται ότι η ευρύτερη περιοχή του Σταυρού έχει κατ’ επανάληψη προταθεί να ενταχθεί στο δίκτυο Natura, αίτημα που δεν έχει μέχρι σήμερα καρποφορήσει.

Τέλος, αντίθετα με τις δημόσιες δηλώσεις του Δημάρχου και της Αντιπροέδρου της ΔΕΥΑ Χανίων, ότι τα σύγχρονα αντλιοστάσια θα είναι άοσμα και δεν θα επικοινωνούν με τη θάλασσα, στις τεχνικές προδιαγραφέςe για «τα αντλιοστάσια Α44 (Παχιά Άμμος), καθώς και τα Α47 και Α46 (αμφότερα δυτικά του Σταυρού) προβλέπονται συστήματα υπερχείλισης, των οποίων οι αγωγοί υπερχείλισης καταλήγουν στην θάλασσα. Για το Α43 (Τερσανάς) προβλέπεται απλώς η κατασκευή δεξαμενής υπερχείλισης» αλλά σε οικολογικά ευαίσθητη περιοχήf.

Επισημαίνεται ότι τα παραπάνω πρακτικά προβλήματα προκύπτουν ως συνέπεια της έλλειψης σωστής ΜΠΕ. Ως επακόλουθο, για το αντλιοστάσιο Α44 (Παχιά Άμμος) έχουν γίνει προσφυγές στο Συμβούλιο Επικρατείας (οι τελικές αποφάσεις αναμένονται το φθινόπωρο) και στην τοπική δικαιοσύνη. Έχουν συγκεντρωθεί πάνω από 72.000 υπογραφές κατοίκων και επισκεπτών από διάφορες χώρες κατά της κατασκευής του αντλιοστασίου και το θέμα έχει προβληθεί εκτεταμένα στα τοπικά ΜΜΕ.

Υπάρχει ελπίδα; Αν το θελήσουν οι αρμόδιοι (ΔΕΥΑΧ, Δήμος, Περιφέρεια) σίγουρα υπάρχει. Για παράδειγμα, βραχυπρόθεσμα, μπορεί, με εποπτεία της Περιφέρειας να διεξαχθεί κατεπείγουσα μελέτη για την εξεύρεση εναλλακτικής θέσης για το αντλιοστάσιο Α44. Το επιχείρημα της Δημοτικής αρχής ότι κινδυνεύει να χαθεί η χρηματοδότηση δεν ισχύει δεδομένου ότι αφενός πρόκειται για δανεισμό από το Ταμείο Παρακαταθηκών και αφετέρου μπορεί να γίνει επίκληση σοβαρών περιβαλλοντικών ζητημάτων που δεν είχαν εντοπιστεί στις προηγούμενες μελέτες.

Επίσης, μεσομακροπρόθεσμα, θα πρέπει να διεξαχθεί, με ευθύνη της Περιφέρειας μια πλήρης περιβαλλοντική αξιολόγηση ολόκληρου του έργου συλλογής και επεξεργασίας των λυμάτων, από ανεξάρτητο οργανισμό, για να εντοπιστούν όλα τα σχεδιαστικά και κατασκευαστικά προβλήματα της κεντρικής εγκατάστασης, του δικτύου συλλογής ακαθάρτων και των αντλιοστασίων. Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει το ιστορικό όλων των συμβάντων (διαρροές, οσμές, κλπ.), επιστημονικές μετρήσεις και συνεντεύξεις με κατοίκους αλλά και εκπροσώπους φορέων και οικολογικών οργανώσεων.

Κι αυτό με στόχο να εντοπιστούν όλα τα προβλήματα, που σχετίζονται με την υπάρχουσα κατάσταση αλλά και με τις ενδεχόμενες μελλοντικές επεκτάσεις του συστήματος πάνω από τους 170.000 ι.κ. (η τελευταία ΑΕΠΟ του 2016 θα πρέπει να ανανεωθεί το 2029). Με βάση την εν λόγω αξιολόγηση θα πρέπει να καταρτιστεί μελέτη και να δρομολογηθούν όλα τα διορθωτικά έργα τα οποία θα απαιτηθούν για την αποκατάσταση των προβλημάτων που θα έχουν εντοπιστεί. Κι αυτό είναι απολύτως αναγκαίο για να διατηρηθούν τα Χανιά ως τόπος κατοικίας και διακοπών, καθώς και ως σημαντικός τουριστικός προορισμός.

Το παρόν άρθρο διαβιβάστηκε για σχολιασμό (προσωπικά και ηλεκτρονικά) στον Περιφερειάρχη Κρήτης κ. Σταύρο Αρναουτάκη αλλά χωρίς ανταπόκριση. 

Παραπομπές

a) ΚΥΑ 69269/5387/1990 (ΦΕΚ 678Β)

b) Άρθρο 4 § 6 του νόμου 1650/1986 (όπως τροποποιήθηκε με το Νόμο 3010/2002 άρθρο 2 για την εναρμόνιση με την Οδηγία 97/11/ΕΚ) σε συνδυασμό με την ΚΥΑ Η.Π. 15393/2332/2002, ΦΕΚ 1022Β Πίνακας 4 σημεία 10-13, προβλεπόταν η σύνταξη ΜΠΕ για εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων δυναμικότητας άνω των 100.000 ισοδύναμου πληθυσμού ενώ με βάση το άρθρο 5 § 3 του εν λόγω νόμου (όπως τροποποιήθηκε με το Νόμο 3010/2002 άρθρο 3) σε συνδυασμό με την ΚΥΑ Η.Π. 37111/2021/2003, ΦΕΚ 1391Β) προβλεπόταν η κοινοποίηση της ΜΠΕ στο κοινό

c) Σε όλες τις ΑΕΠΟ (2002, 2005, 2009, 2011, 2014, 2016) υπάρχει ρητή πρόβλεψη για την τήρηση πλήρους φακέλου όλων των αποφάσεων και των θεωρημένων μελετών ΜΠΕ και περιβαλλοντικών εκθέσεων «στο χώρο του εξεταζόμενου έργου και να επιδεικνύονται από τον υπόχρεο φορέα σε κάθε αρμόδιο, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, ελεγκτικό όργανο».

d) Περαιτέρω, με το Νόμο 4014/2011 άρθρο 6 § 2 στοιχείο β) υποστοιχείο αα) σε συνδυασμό με την Απόφαση αριθ. 1958/13-01-2012 του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΦΕΚ 21Β) Παράρτημα IVV σημεία 19 και 20, επιβεβαιώθηκαν εκ νέου όλα τα παραπάνω (βλ. b).

e) ΔΕΥΑΧ – Αποχέτευση ακαθάρτων ΔΕ Ακρωτηρίου, Περιοχή Χωραφάκια Σταυρός, Υποέργο Αντλιοστάσια Ακαθάρτων – Τεχνική Περιγραφή, Απρίλιος 2021

f) Στο εποχικό λιμνίο όπου η Οικολογική Πρωτοβουλία Χανίων καταγγέλλει καταστροφές https://www.parakritika.gr/foto-katastrofes-sto-epochiko-limnio-tersana-kataggelei-i-oikologiki-protovoylia-chanion/

Νομικό πλαίσιο και «ισοδύναμος πληθυσμός»

Όλα τα έργα συλλογής, επεξεργασίας και απόρριψης αστικών λυμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να πληρούν την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, η οποία έχει στόχο να προστατευθεί το περιβάλλον από τις αρνητικές επιπτώσεις της απόρριψης αυτών των λυμάτων. Ταυτόχρονα, όλα τα σχετικά έργα πρέπει να εφαρμόζουν την Οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Βασικές συνιστώσες της διαδικασίας αποτελούν η εκπόνηση μελέτης εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ), καθώς και η διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη και το κοινό, έτσι ώστε τα αποτελέσματα να λαμβάνονται υπόψη στις τελικές αποφάσεις για τα έργα.

Ως γνωστόν, τα λύματα περιέχουν μικροοργανισμούς που τα αποικοδομούν καταναλώνοντας οξυγόνο. Ένας σημαντικός δείκτης για κάθε έργο επεξεργασίας αστικών λυμάτων είναι το αποικοδομήσιμο οργανικό φορτίο των λυμάτων, το οποίο μετριέται με βάση το «βιοχημικά απαιτούμενο οξυγόνο (BOD)» για την πλήρη βιοχημική οξείδωση των περιεχόμενων οργανικών υλών.

Όμως, παρόλο που η μέση απαιτούμενη ποσότητα BOD κατ’ άτομο και ημέρα θεωρείται ότι είναι 65 γραμμάρια, στο σύστημα αποχέτευσης καταλήγουν λύματα από διάφορες αστικές και βιομηχανικές δραστηριότητες (π.χ. σπίτια πολυτελείας, εργατικές κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, εργοστάσια, κλπ.). Γι’ αυτό και για κάθε έργο αστικών λυμάτων υπολογίζεται η ισοδυναμία αυτής της ρύπανσης µε µία παρόμοια αστική ρύπανση μεσοαστικού πληθυσμού κι έτσι προκύπτει η «μονάδα ισοδύναμου πληθυσμού».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Γνωμικά - Παροιμίες