Κάπνισμα: η κυβερνητική αποτυχία (ΙΙ)

Στην αξιολόγηση της εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του Καπνίσματος, η κυβέρνηση παίρνει επιεικώς κάτω από 1 στα 4 – κάτω από 1 στα 5 αν συνυπολογιστούν και τα αποτσίγαρα …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 28 Μαΐου 2024 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-494)

Τον Σεπτέμβριο του 2020, το Υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε σε ειδική εκδήλωση, παρουσία του Πρωθυπουργού, το «Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος – “Η Υγεία μας ενώνει”». Το σχέδιο περιλάμβανε 4 στόχους κανένας από τους οποίους δεν υλοποιήθηκε! Συγκεκριμένα:

Στόχος Πρώτος: προαγωγή της υγείας και της πρόληψης για να αποτραπεί η έναρξη του καπνίσματος, ειδικά σε νέους από 15 ετών και άνω. Όπως αναφέρθηκε από αυτήν εδώ τη στήλη τον περασμένο μήνα (βλ. ΧΝ 2/4/2024), ακόμη και ο Επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας για τον έλεγχο του καπνίσματος, καθηγητής Παναγιώτης Μπεχράκης παραδέχτηκε ότι η καπνοβιομηχανία προωθεί την διείσδυση του ηλεκτρονικού τσιγάρου στα παιδιά του Δημοτικού και του Γυμνασίου … «σε αθώα παιδιά των 10, των 12 και των 15 ετών».

Το 2020 το Υπουργείο Παιδείας υποσχέθηκε ότι στο νομοσχέδιο για την «Αναβάθμιση του Σχολείου» θα εντασσόταν από το σχολικό έτος 2020-21 στο υποχρεωτικό, ωρολόγιο πρόγραμμα νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων θεματικός κύκλος «Ευ ζην» – με επιμέρους θεματικές όπως η πρόληψη από εξαρτήσεις, με πρώτο το κάπνισμα. Δυστυχώς, στον τελικό νόμο κάτι τέτοιο δεν περιλαμβάνεται και όπως γράφαμε την περασμένη εβδομάδα, στην Κρήτη τουλάχιστον, τα σχολεία δεν καλούν τους «Ακαπνίστας» να παρουσιάσουν το εγκεκριμένο από το Υπουργείο Υγείας πρόγραμμα «Μαθαίνω να μην καπνίζω».

Στόχος Δεύτερος: προστασία των μη καπνιστών από το παθητικό κάπνισμα. Είναι γεγονός ότι με τον νέο αντικαπνιστικό νόμο και τα σχετικά πρόστιμα, οι εσωτερικοί χώροι στα περισσότερα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος παραμένουν άκαπνοι, τουλάχιστον μέχρι τα μεσάνυχτα … Ωστόσο, στους ημίκλειστους (από τρεις πλευρές κατ’ ευφημισμό) υπαίθριους χώρους, τα καπνικά προϊόντα δίνουν και παίρνουν ακόμη και από ανήλικους (ηλεκτρονικά, ναργιλέδες) ή πάνω από μικρά παιδιά και βρέφη. Όποιος αμφιβάλει γι’ αυτό, ένας περίπατος αργά το απόγευμα στο λιμάνι των Χανίων και στην παραλία του Κουμ Καπί θα τον πείσει …

Να σημειωθεί εδώ ως ένα ακόμη παράδειγμα η συνεχιζόμενη παραβίαση της αντικαπνιστικής νομοθεσίας στο Νοσοκομείο Χανίων. Που αποδεικνύεται από την ανεξέλεγκτη κατανάλωση καπνικών προϊόντων στα μπαλκόνια αλλά και σε πολλά γραφεία ιατρών. Κυρίως όμως από το στρώμα αποτσίγαρων στον περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου. Βέβαια, οι σπάνιοι έλεγχοι από τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας δεν διαπιστώνουν παραβάσεις αφού φαίνεται ότι υπάρχει έγκαιρη προειδοποίηση των καπνιστών (κοινώς «πέφτει σύρμα») …

Στόχος Τρίτος: υποστήριξη στη διακοπή του καπνίσματος. Το ιατρείο διακοπής καπνίσματος στο Νοσοκομείο των Χανίων δεν λειτουργεί εδώ και καιρό. Επιπλέον, το Υπουργείο Υγείας θεωρεί ότι η φαρμακευτική αγωγή που συνταγογράφουν οι ιδιώτες γιατροί για τη διακοπή του καπνίσματος δεν είναι χρήσιμη και εξακολουθεί να μην την υποστηρίζει οικονομικά, αφού τα έξοδα δεν επιστρέφονται όπως για τα άλλα φάρμακα.

Από τα αποτελέσματα της πρόσφατης έρευνας του ανεξάρτητου οργανισμού διαΝέοσις (Τι πιστεύουν οι Έλληνες – μέρος Γ σελ 55), προκύπτει ότι το συνολικό ποσοστό των καπνιστών στην Ελλάδα ανέρχεται σε 41,4%, αφού 5,3% δηλώνουν ότι καπνίζουν «Πάρα πολύ», 16,6% «Πολύ» και 19,5% «Λίγο». Αυτό το ποσοστό συμβαδίζει με τα ευρήματα του τελευταίου σχετικού Ευρωβαρόμετρου (Φεβρουάριος 2021) που μας έβγαζε πρώτους στην ΕΕ με 42% καπνίζοντες (βλ. ΧΝ 6/6/2023) και – μαζί με την διαχρονική πορεία των φορολογικών εσόδων από καπνικά προϊόντα – αποδεικνύει περίτρανα την αποτυχία της κυβερνητικής πολιτικής.

Στόχος Τέταρτος: έλεγχος και ρύθμιση θεμάτων που αφορούν στα νέα προϊόντα καπνού. Οι ρυθμίσεις που έγιναν αφορούσαν κυρίως την εισαγωγή της έννοιας των καπνικών προϊόντων μειωμένης επικινδυνότητας (βλ. ΧΝ 29/9/2020). Πρόκειται για το νέο τέχνασμα της καπνοβιομηχανίας ώστε να προσελκύσει στην εξάρτηση από τη νικοτίνη τον, νεανικό κυρίως, πληθυσμό. Δυστυχώς, κατά τη διατύπωση του νόμου δεν ακούστηκε καμία αντίρρηση από την Επιτροπή των Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας για τον έλεγχο του καπνίσματος … με αποτέλεσμα τη σημερινή διάδοση των νέων προϊόντων καπνού στους νέους.

Και το περιβάλλον; Είναι γνωστό ότι τα παραπροϊόντα από το κάπνισμα κλασσικών, ηλεκτρονικών και θερμαινόμενων τσιγάρων (αποτσίγαρα και φίλτρα) έχουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Γι’ αυτό και αποτελούν αντικείμενο της ευρωενωσιακής πολιτικής για τον περιορισμό των πλαστικών (Οδηγία 2019/904, που έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία με το Νόμο 4736/2020).

Όμως, η εφαρμογή του σχετικού νόμου έχει καθυστερήσει από τον Ιανουάριο του 2023. Συγκεκριμένα 1) δεν έχει συσταθεί Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) για τα αποτσίγαρα και τα φίλτρα, 2) δεν έχει καταρτιστεί το τριετές πρόγραμμα καθαρισμού πανελλαδικής εμβέλειας, και 3) δεν έχει προχωρήσει η κατάρτιση, οργάνωση και υλοποίηση των σχετικών προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των καταναλωτών (αρμοδιότητας από Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης – ΕΟΑΝ – και Υπουργείου Περιβάλλοντος). Ο ΕΟΑΝ περιμένει την έκδοση σχετικής Κοινής Υπουργικής Απόφασης, για την οποία γίνονται διαβουλεύσεις με την καπνοβιομηχανία, η οποία – σύμφωνα με το νόμο – πρέπει να επωμιστεί το κόστος του καθαρισμού και των προγραμμάτων ενημέρωσης.

Σήμερα στα Χανιά, η κατάσταση παραμένει λίγο-πολύ εκεί που την είχαμε αφήσει το 2020, όταν ο Σύλλογος «Ακαπνίστας» μέσα σε μιάμιση ώρα συνέλεξε 6.000 αποτσίγαρα από την Πύλη της Άμμου μέχρι το Δημοτικό Κήπο. Τα αποτσίγαρα παραδόθηκαν στο Δημοτικό Συμβούλιο που δεσμεύτηκε να τοποθετήσει πινακίδες σε όλες τις παιδικές χαρές (εγκαταστάθηκαν αλλά μερικές μουντζουρώθηκαν στη συνέχεια) και να ξεκινήσει τη συλλογή αποτσίγαρων με ειδικές ψηφοδόχες (εγκαταστάθηκαν μόνο δύο). Ωστόσο, ακόμη δρόμοι και πλατείες είναι γεμάτες αποτσίγαρα ...